Hillel Seidman

Hillel Seidman, również Zajdman (jid. ‏הלל זיידמאן‎, ur. 1907 lub 27 listopada 1915 w Skałacie lub Buczaczu, zm. 28 sierpnia 1995 w Nowym Jorku) – rabin, żydowski ortodoksyjny dziennikarz, pisarz, publicysta i działacz polityczny związany z partią Agudat Israel.

Pochodził z zamożnej rodziny chasydzkiej^[1]. Uzyskał edukację religijną, następnie podjął studia na Uniwersytecie Warszawskim, gdzie jednym z jego wykładowców był Majer Bałaban. W 1939 roku uzyskał stopień doktora filozofii^[1][2], odbył również studia rabinackie w Instytucie Nauk Judaistycznych w Warszawie^[3].

Mieszkał w Warszawie, gdzie pracował jako kustosz w Muzeum Starożytności Żydowskich przy Gminie Wyznaniowej Żydowskiej, od 1937 roku był również kierownikiem archiwum gminy, a następnie kierownikiem jej wydziału spraw religijnych. W Sejmie III kadencji pracował jako sekretarz klubu poselskiego Żydowskie Stronnictwo Ortodoksyjne – „Agudas Jisroel”^[3][2]. Od 1930 roku był także kierownikiem działu świeckiego Centralnej Organizacji Oświatowej „Chorew” oraz członkiem egzekutywy młodzieżówki Agudy, Ceirej Agudas Isroel^[3]. Działał również w Po’alej Agudat Jisra’el^[3]. W 1939 roku objął mandat radnego warszawskiej rady miejskiej^[2][4].

Był redaktorem i czołowym publicystą ortodoksyjnych dzienników „Der Jud” i „Dos Jidisze Togblat”. Współpracował także z gazetami „Der Moment”, „Głos Gminy Żydowskiej” i „Chwila”^[3][4]. Był współpracownikiem Rubina Feldszuha, z którym redagował Jidiszer gezelszaftlecher leksikon. Był autorem licznych publikacji historycznych i religijnych, w 1936 roku wszedł w polemikę ze Stanisławem Trzeciakiem na temat uboju rytualnego^[3]. Zajmował się także tłumaczeniami, przełożył m.in. Au pieds du Sinai Georgesa Clemenceau oraz Le Juif errant Alberta Londresa^[3]. Publikował w języku polskim, hebrajskim, jidysz i angielskim^[1].

Podczas II wojny światowej został uwięziony w getcie warszawskim, gdzie kontynuował pracę jako archiwista i sekretarz w Judenracie^[1][5]. Zaangażował się również w życie kulturalne getta, brał udział w rozmowach dotyczących utworzenia w getcie tajnego nauczania^[3]. Współpracował z gadzinówką „Gazeta Żydowska”^[6]. W 1943 roku uzyskał fałszywy paszport paragwajski, następnie został uwięziony na Pawiaku, skąd wywieziono go do obozu internowania w Vittel^[1][2][3]. Według części źródeł doczekał w obozie wyzwolenia przez armię amerykańską w sierpniu 1944 roku^[1][2], Zofia Borzymińska podaje jednak, że trafił jeszcze do obozu w Drancy^[3]. Po wyzwoleniu przebywał w Paryżu, gdzie zaangażował się w działalność pomocową dla Szerit ha-Pleta^[5].

W 1946 roku wyjechał do Stanów Zjednoczonych i zamieszkał w Nowym Jorku. Pracował jako korespondent gazet izraelskich i żydowskich, współpracował m.in. z gazetami „Jidisze Woch”^[3], „Der Tog”, „Haboker”, „Hamodia” i „Hadoar”^[2]. W 1947 roku opublikował swój dziennik z czasu pobytu w getcie warszawskim, Dos togbuch fun Warszewer geto^[3]. W Stanach Zjednoczonych również był działaczem Agudat Israel^[1][2][3]. Był przewodniczącym Jewish Nazi Victims Organization of America^[1]. Przez dwa lata miał także mieszkać w Jerozolimie, gdzie pełnił funkcję dyrektora generalnego w Ministerstwie Opieki Społecznej kierowanym przez Izaaka Meira Lewina^[5].

W 1950 roku wziął ślub z Sarą Abraham, miał trzy córki i syna^[5].

W 1984 roku otrzymał doktorat honoris causa Yeshiva University^[3].