Homalocefal
| Homalocephale | |||
| Maryańska i Osmólska, 1974 | |||
| Okres istnienia: 72–68 mln lat temu | |||
 | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Infrarząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj |
homalocefal | ||
| Gatunki | |||
| |||
Homalocefal – rodzaj roślinożernych wymarłych dinozaurów ptasiomiednicznych z infrarzędu pachycefalozaurów. Żył na terenie dzisiejszej Mongolii w kredzie późnej około 80 milionów lat temu.
Odkrycie i nazwa
Takson został odkryty w skałach formacji Nemegt w Mongolii przez zespół badawczy pod kierownictwem Teresy Maryańskiej i Halszki Osmólskiej w 1974 roku i opisany jako Homalocephale calathocercos[1]. Gatunek typowy został opisany na podstawie należących do holotypu MPC-D 100/1201 niekompletnej czaszki, fragmentów mostka, 6 kręgów krzyżowych, 10 kręgów grzbietowych z przymocowanymi żebrami, 29 kręgów ogonowych, kilku niekompletnych szewronów, niepełnej miednicy, lewej kości udowej, fragmentów kości piszczelowej,kości strzałkowej, kości skokowej, kości śródstopia, a także skamieniałych ścięgien ogonowych[1].
Nazwa Homalocephale calathocercos odnosi się do fizycznych cech dinozaura. Nazwa rodzajowa Homalocephale, odnosi się do płaskiej czaszki dinozaura (gr. homalos – płaski, równy; kephalē – głowa). Epitet gatunkowy calathocercos nawiązuje do ścięgien ogonowych, które splatały się w kształt kosza (gr. kalathos – kosz, kerkos – ogon)[1].
Budowa
Czaszka
Jak pozostałe azjatyckie pachycefalozaury, homalocefal zamiast wypukłego sklepienia miał szerokie płaskie czoło, które okalały liczne kostne guzki. Z przodu czaszki znajdują się duże okrągłe oczodoły, pod którymi również dostrzec można kostne wyrostki. Nad oczodołem znajduje się wyraźnie zarysowany szew wieńcowy. W tylnej części czaszki znajdują się długie doły skroniowe[1]. Mimo płaskiej czaszki i widocznych szwów na czaszce, które są charakterystyczne raczej dla młodych osobników, paleontolożki doszły do wniosku, że należy ona do dorosłego osobnika[1].
Szkielet pozaczaszkowy
Na podstawie znalezionych kości oraz porównań do pokrewnego prenocefala oszacowano, że homalocefal mierzył ok. 1,8 m długości[2].
Klasyfikacja
W 2010 roku Nick Longrich et al. doszli do wniosków, że płaskogłowi przedstawiciele pachycefalozaurów nie są oddzielnymi taksonami, a raczej niedojrzałymi jeszcze pachycefalozaurami o kopulastej budowie czaszki. W oparciu o te ustalenia odrzucali odrębność homalocefala, zamiast tego traktując go jako młode innego pochodzącego z formacji Nemegt taksonu – prenocefala[3]. Pogląd ten pokrywał się z opublikowaną w 2009 roku analizą Jacka Hornera i Marka Goodwina, którzy w swojej pracy stawiali tezę, że amerykańskie pachycefalozaury – drakoreks i stygimoloch – to w rzeczywistości młode osobniki pachycefalozaura[4].
W 2018 roku zespół Davida Evansa informował o odkryciu nowych skamielin młodych prenocefali. Co istotne, naukowcy zauważyli że już u młodych prenocefali czaszka ma kopulasty kształt. Ustalenia te pozwoliły potwierdzić odrębność taksonów Prenocephale i Homalocephale[5].
Poniższy kladogram uwzględniający homalocefala wg Evans et al.[6]
| Pachycephalosauria |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Paleobiologia
Naukowcy nie mają pewności co do diety homalocefala, jak i innych pachycefalozaurów. Posiadając małe, karbowane zęby, zwierzęta te raczej nie mogły żywić się twardymi, włóknistymi pędami roślin, preferowały raczej miękkie liście, nasiona i owoce[1]. Ze względu na podobieństwa do uzębienia teropodów, zdolnego rozrywać tkanki zwierzęce, możliwe jest, że uzupełnieniem diety roślinnej mogły być także mięso i owady[7].
Przypisy
- 1 2 3 4 5 6 T. Maryańska, H. Osmólska, Pachycephalosauria, a new suborder of ornithischian dinosaurs, „Palaeontologica Polonica” (30), 1974, 45−102 [dostęp 2025-03-01].
- ↑ Thomas R. Holtz, Luis V. Rey, Luís Rey, Dinosaurs: the most complete, up-to-date encyclopedia for dinosaur lovers of all ages, wyd. 1. ed, New York: Random House, 2007, ISBN 978-0-375-82419-7 [dostęp 2025-03-01].
- ↑ N.R. Longrich, J. Sankey, D. Tanke, Texacephale langstoni, a new genus of pachycephalosaurid (Dinosauria: Ornithischia) from the upper Campanian Aguja Formation, southern Texas, USA, „Cretaceous Research”, 31 (2), 2010, s. 274-284, DOI: 10.1016/j.cretres.2009.12.002. [dostęp 2025-03-01].
- ↑ John R. Horner, Mark B. Goodwin, Extreme Cranial Ontogeny in the Upper Cretaceous Dinosaur Pachycephalosaurus, Paul Sereno (red.), „PLoS ONE”, 4 (10), 2009, e7626, DOI: 10.1371/journal.pone.0007626, ISSN 1932-6203 [dostęp 2025-03-01] (ang.).
- ↑ David C. Evans i inni, Cranial ornamentation and ontogenetic status of Homalocephale calathocercos (Ornithischia: Pachycephalosauria) from the Nemegt Formation, Mongolia, „Journal of Vertebrate Paleontology”, 31 (1), 2011, s. 84–92, DOI: 10.1080/02724634.2011.546287, ISSN 0272-4634 [dostęp 2025-03-01] (ang.).
- ↑ David C. Evans i inni, The oldest North American pachycephalosaurid and the hidden diversity of small-bodied ornithischian dinosaurs, „Nature Communications”, 4 (1), 2013, DOI: 10.1038/ncomms2749, ISSN 2041-1723 [dostęp 2025-03-01] (ang.).
- ↑ J. Pickrell, Vegetarian dinosaur may have actually eaten meat, skull suggests [online], National Geographic, 24 sierpnia 2018 [dostęp 2025-03-01] [zarchiwizowane z adresu 2018-11-08].
| Infrarzędy dinozaurów | |
|---|---|
| Era dinozaurów | |
| Dyscypliny powiązane |
