Irena Conti Di Mauro

Irena Conti Di Mauro

Irena Gelblum^[1]

Data i miejsce urodzenia	1923 (?) Warszawa
Data i miejsce śmierci	26 października 2009 Konstancin-Jeziorna
Miejsce spoczynku	Cmentarz Komunalny Północny w Warszawie
Odznaczenia

Irena Conti Di Mauro, również Irena Gelblum, Irena Conti, Irena Waniewicz (ur. prawdopodobnie 1923^[2] w Warszawie, zm. 26 października 2009^[3] w Konstancinie-Jeziornie) – uczestniczka walk w powstaniu warszawskim, polsko-włoska dziennikarka, pisarka, poetka. Była członkinią Międzynarodowej Kapituły Orderu Uśmiechu, gdzie reprezentowała państwo włoskie.

Jej matką była Jenta (Janina, 1889–1942) z domu Krongold, córka Wolfa Krongolda (właściciela m.in. słynnej warszawskiej kamienicy) i Brajdli Zylbersztejn^[4], jej rodzina posiadała też majątek ziemski^[5].

Podawała różne daty urodzenia: 25 października 1923^[5], 31 października 1925^[1], 1931^[6] lub 1933^[1]. W czasie wojny straciła brata i rodziców, którzy zginęli w getcie warszawskim^[5][1].

Była członkinią Żydowskiej Organizacji Bojowej i jej łączniczką. Przenosiła pieniądze ukrywających się w Warszawie Żydów, szukała dla nich kryjówek, przeprowadzała ich przez miasto^[6]. Przez Marka Edelmana nazywana była „Irką Wariatką” ze względu na niezwykłe bohaterstwo i odwagę^[1]. Przed 1943 mieszkała przy ul. Pańskiej 5. Tam ukrywała broń^[6]. Getto opuściła przed wybuchem powstania i działała w konspiracji poza jego murami^[5]. Po upadku powstania w jej mieszkaniu przebywali czasowo członkowie Żydowskiej Organizacji Bojowej^[6].

Uczestniczyła w powstaniu warszawskim^[6][7]. Za zasługi została odznaczona Krzyżem Walecznych^[5].

Po wojnie często zmieniała miejsca pobytu. Współpracowała z żydowskimi Mścicielami, tajną antynazistowską organizacją^[8]. Działała w Niemczech, ale nie wiadomo, w jakim charakterze^[5]. Wówczas, ale i w czasie wojny, współpracowała z Symchą Rotemem, z którym była w związku^[1].

Potem wyjechała do Palestyny. Została zatrzymana przez Brytyjczyków w obozie dla uchodźców. Następnie w Hajfie pracowała w gastronomii^[1].

W 1948 wróciła do Polski pod nazwiskiem Conti. Za namową Marka Edelmana rozpoczęła studia na Akademii Medycznej w Warszawie^[1]. W 1950 wyszła za mąż za Ignacego Waniewicza (pierwotnie Weinberg^[9], ale namówiła go na zmianę nazwiska). Urodziła córkę Jankę^[5][1]. Pracowała jako dziennikarka w prasie młodzieżowej, początkowo w „Pokoleniu”, potem w „Nowej Wsi”^[1].

Z Polski wyjechała w 1968 na fali antysemickiej kampanii, gdy zwolniono ją z pracy^[5][1]. Po rozwodzie z Waniewiczem wyszła za Antonia di Mauro, redaktora organu prasowego włoskiej komunistycznej partii „l'Unita”. Mając włoskie dokumenty, wyemigrowała. Małżeństwo przetrwało 2 lata^[1]. Przed wyjazdem do Włoch poznała innego mężczyznę, z którym była związana do swej śmierci^[10].

Studiowała literaturę. Skończyła Instytut Dantego w Rzymie i uniwersytet dla cudzoziemców w Perugii. Tłumaczyła na język włoski wiersze ks. Jana Twardowskiego, przekładała prozę, opracowała antologie poezji polskiej po włosku, pracowała jako dziennikarka, pisała wiersze. Po 1980 zaczęła pisać i wydawać w języku polskim^[5].

Pod koniec życia wróciła do Polski. Została pochowana na cmentarzu komunalnym Północnym^[5] (kwatera S-X-4-14-11)^[11].

W późniejszych latach ukrywała swoją przeszłość i przedstawiała się jako polska poetka włoskiego pochodzenia^[1].

Jako Irena Conti była autorką książek poetyckich, reportaży literackich i opowiadań, tłumaczka poezji, m.in. ks. Jana Twardowskiego. Była cytowana m.in. przez papieża Jana Pawła II i ks. Jana Twardowskiego.

Jej polskie wiersze ukazały się nakładem wydawnictwa „Czytelnik” w tomach: „Ziemia nieobiecana” i „Cztery pory pieśni nieustającej” oraz w wydawnictwie PIW „I tylko miłość...”, „Miłość-Czułość-Dobroć” i „Miłość-Pokora-Pojednanie”, składające się na „Trylogię Sycylijską”.

• „I tylko miłość...”, Irena Conti, PIW, Warszawa 2002, ISBN 83-06-02863-5.
• „Miłość-czułość-dobroć”, Irena Conti Di Mauro, PIW, Warszawa 2003, ISBN 83-06-02914-3.
• „Miłość-pokora-pojednanie”, Irena Conti Di Mauro, PIW, Warszawa 2004, ISBN 83-06-02933-X.
• „Lubię codzienność”, Irena Conti Di Mauro, Polski Instytut Wydawniczy, Warszawa 2005, ISBN 83-89700-34-4.
• „Kiedy mówisz, że kochasz”, Jan Twardowski, tłumaczenie Irena Conti Di Mauro, Polski Instytut Wydawniczy, Warszawa 2006, ISBN 978-83-89700-41-4.
• „I co teraz z tą miłością? 40 lat Orderu Uśmiechu.”, Irena Conti Di Mauro, Wstęp „Do Autorki” oraz „40 lat Orderu Uśmiechu” – Marek Michalak, Fundacja SERCE – ECPD, Warszawa 2007, ISBN 978-83-925723-8-1.

Cały dochód ze sprzedaży „Trylogii Sycylijskiej” przekazała na zakup okien do budowanego w Świdnicy Europejskiego Centrum Przyjaźni Dziecięcej. W 2007 na ten cel przeznaczyła cały dochód ze sprzedaży książki „I co teraz z tą miłością?” wydanej na 40-lecie Orderu Uśmiechu.

Za swoją działalność w dziedzinie zbliżania kultur polskiej i włoskiej uhonorowana została wieloma nagrodami i wyróżnieniami, m.in. we Włoszech Złotym Medalem Amnesty International przy Nagrodzie Literackiej im. Luigi Russo, Nagrodą Poezji i Krytyki miasta Tagliacozzo, główną nagrodą na XV Biennale di Poesia Ascendista w Messynie, Nagrodą Poetycką im. Elio Vittorini na Sycylii za liryki; w Polsce – odznaką honorową „Zasłużony dla Kultury Polskiej”, nagrodą literacką ZAiKS-u dla tłumaczy (1977)^[12], nagroda międzynarodowego Listopada Poetyckiego w Poznaniu oraz za działalność charytatywną na rzecz dzieci – Nagrodą Humanitarna Victoria 2002, statuetką Dziecięcej Nagrody „Serca” oraz w 2007 roku Orderem Uśmiechu.

Była członkiem Akademii Historii i Literatur Słowiańskich im. Adama Mickiewicza w Bolonii, członkiem honorowym Heraldycznej Akademii Sztuki i Literatury „La Crisalide” w Katanii, członkiem – profesorem honoris causa Akademii św. Łukasza w Antwerpii.

Jest bohaterką biografii Wybór Ireny (2014) i Trzy życia Ireny Gelblum (2023, wstęp prof. Norman Davies i Marian Turski), które napisał Remigiusz Grzela^[13][14].

Jest jedną z bohaterek biograficznej książki Tadeusza Belerskiego Kawalerowie Orderu Uśmiechu wydanej w 2013 roku.

W 2020, w związku z 78. rocznicą wybuchu powstania w getcie warszawskim, przy metrze Centrum odsłonięto mural poświęcony kobietom walczącym w powstaniu. Została tam upamiętniona jako jedna z 9 Żydówek^[6].

• Lesław Bartelski M.: Polscy pisarze współcześni, 1939–1991: Leksykon. Wydawn. Nauk. PWN. ISBN 83-01-11593-9. Brak numerów stron w książce