Jacek Nowak (immunogenetyk)

Urodził się 1 grudnia 1959 we Włoszczowie w rodzinie nauczycielskiej Zygmunta Nowaka (1925–1973) oraz Zenobii Nowak (ur. 1932)^[5][6][7]. We Włoszczowie ukończył szkołę podstawową nr 2^[6] oraz I Liceum Ogólnokształcące (1978)^[7]. W latach 1978–1984 studiował analitykę kliniczną na Wydziale Farmaceutycznym Akademii Medycznej w Warszawie. W 1984 obronił pracę magisterską pt. Aktywność błonowych enzymów mitochondriów wątroby szczura w warunkach podwyższonej temperatury środowiska (AM, Warszawa)^[8][9], uzyskując tytuł magistra analityki klinicznej. Dyplom specjalizacji I stopnia w zakresie diagnostyki laboratoryjnej uzyskał w 1986, a tytuł specjalisty II stopnia w zakresie analityki klinicznej - w 1988. W 1992 obronił napisaną pod kierunkiem Mirosława Kłosa pracę doktorską pt. Czynniki reologicznych zmian krwinek czerwonych przechowywanych w różnych płynach konserwujących (CSK WAM, Warszawa)^[10], uzyskując stopień naukowy doktora nauk medycznych, specjalność transfuzjologia^[11]. W 2007 uzyskał tytuł specjalisty w zakresie laboratoryjnej hematologii medycznej. W 2010 obronił rozprawę pt. Polimorfizm genów i haplotypów głównego kompleksu zgodności tkankowej (MHC) w chłoniakach nieziarniczych (IHiT, Warszawa)^[12][13], uzyskując stopień doktora habilitowanego nauk medycznych^[14][15]. W 2015 uzyskał europejski tytuł specjalisty immunologii transplantacyjnej (European Specjalist in Histocompatibility and Immunogenetics, ESHI)^[2]. Tytuł naukowy profesora nauk medycznych i nauk o zdrowiu w dyscyplinie nauki medyczne uzyskał 22 lutego 2021^[16].

W latach 1984–1996 pracował w Zakładzie Transfuzjologii i Transplantologii Centralnego Szpitala Klinicznego Wojskowej Akademii Medycznej (CSK WAM), gdzie kierował pracowniami Zgodności Tkankowej, Biochemii i Preparatyki Krwi. W latach 1997–1999 pracował w firmie bioMerieux Polska na stanowiskach specjalisty ds. immunodiagnostyki i kierownika produktu (product manager, PM). Od 1999 kontynuował pracę naukowo-badawczą w Zakładzie Immunologii Hematologicznej i Transfuzjologicznej Instytutu Hematologii i Transfuzjologii (IHiT) na stanowisku adiunkta, gdzie kierował Pracownią Zgodności Tkankowej wraz z Rejestrem Niespokrewnionych Dawców Szpiku IHiT. W 2002 uzyskał prawo wykonywania zawodu diagnosty laboratoryjnego^[17]. W 2005 objął kierownictwo nowo utworzonej Samodzielnej Pracowni Immunogenetyki, a w 2008 został kierownikiem Zakładu Immunogenetyki IHiT. W 2010 objął stanowisko profesora instytutu badawczego w Instytucie Hematologii i Transfuzjologii^[15]. W 2022 awansował na stanowisko profesora.

W pracy zawodowej i naukowej zajmował się transfuzjami krwi i preparatów krwiopochodnych, w tym efektywnością i bezpieczeństwem przetoczeń preparatów krwinkowych i osoczowych, jak również biochemią i reologią preparatów konserwowanych krwinek czerwonych, a także zagadnieniami związanymi z przeszczepianiem komórek krwiotwórczych i immunologią przeszczepów, selekcją dawców szpiku dla pacjentów, rekrutacją potencjalnych dawców szpiku do rejestru oraz związkiem antygenów leukocytów ludzkich (HLA) z chorobami we współpracy z kilkoma zespołami klinicystów. Badał znaczenie kliniczne cząsteczek HLA w takich chorobach, jak stwardnienie rozsiane, choroby atopowe, reumatoidalne zapalenie stawów, łuszczyca pospolita, przewlekła poliklonalna limfocytoza z limfocytów B, nocna napadowa hemoglobinuria, czy narkolepsja z katapleksją^{[18][19][20][21][22][23][24][25]}.

Był członkiem Zespołu ds. Przeszczepów Krwiotwórczych kierowanego przez Wiesława W. Jędrzejczaka i zespołu transplantacyjnego V Kliniki Chorób Wewnętrznych i Hematologii kierowanego przez Kazimierza Sułka, w których jako pierwszych w Polsce przeprowadzono allogeniczną transplantację szpiku w 1984, a także przeszczepienie autologiczne komórek krwiotwórczych mobilizowanych ze szpiku do krwi obwodowej w 1985^{[26][27][28][29]}.

Był założycielem Rejestru Niespokrewnionych Dawców Szpiku i Krwi Pępowinowej w Instytucie Hematologii i Transfuzjologii oraz inicjatorem jego włączenia do Światowej Bazy Dawców Szpiku (BMDW-WMDA), a także do Ogólnopolskiego Centralnego Rejestru Niespokrewnionych Potencjalnych Dawców Szpiku i Krwi Pępowinowej, POLTRANSPLANT^[30].

W latach 1984-1996 przeprowadził ponad 240 zajęć dydaktycznych dla lekarzy i pielęgniarek CSK WAM w zakresie transfuzji preparatów krwiopochodnych i doboru tkankowego dawców szpiku. Od 2018 roku, równolegle z działalnością naukową, prowadzi zajęcia dydaktyczne ze studentami Uczelni Łazarskiego z zakresu metod badania układu HLA, procesu doboru dawców, prowadzenia i funkcjonowania rejestrów dawców, a także związku HLA z poszczególnymi jednostkami chorobowymi. Wygłosił ponad 120 wykładów na kursach organizowanych przez Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego w Warszawie, Warszawski Uniwersytet Medyczny^[31] i inne jednostki przygotowanych dla lekarzy i diagnostów w ramach specjalizacji z hematologii, transplantologii, transfuzjologii klinicznej i laboratoryjnej^[15].

W ramach Instytutu Hematologii i Transfuzjologii zrealizował 20 projektów badawczych^[32], a także kierował lub był głównym wykonawcą 4 projektów grantowych finansowanych przez Narodowe Centrum Nauki, Narodowe Centrum Badań i Rozwoju oraz Ministerstwo Zdrowia^[15].

• Grant KBN/MNiSW nr N N402 351138 pt. Wpływ zakresu rozbieżności sekwencji genetycznej haplotypów głównego kompleksu zgodności tkankowej (MHC) pomiędzy dawcą i biorcą krwiotwórczych komórek macierzystych na zdrowienie oraz bezpośrednie i odległe powikłania potransplantacyjne, 2010-2013^[33].
• PROJEKT ROZWOJOWY NCBiR nr N R13 0082 06/2009 pt. Wdrożenie i krajowa harmonizacja badań immunogenetycznych wspomagających ostateczną decyzję doboru pary dawca-biorca alternatywny allogenicznego przeszczepienia komórek krwiotwórczych, 2009-2012^[33].
• Grant KBN nr 2 P05E 12626 pt. Polimorfizm alleli HLA-A, B, Cw, DRB1 i DQB1 w polskiej populacji: wewnętrzne sprzężenia genowe i dystans genetyczny w stosunku do innych populacji, 2004 – 2006.
• Ekspertyza naukowa Ministerstwa Zdrowia pt. Znaczenie prognostyczne grup alleli HLA klasy I (A, B, Cw) oraz indywidualnych alleli grupy DRB1*15/16 w przebiegu nieziarniczych chłoniaków złośliwych (NChZ), 2003-2004.

Był autorem ponad 230 publikacji naukowych. Jego artykuły osiągnęły ponad 1000 cytowań w światowym piśmiennictwie naukowym. Był autorem 23 rozdziałów w podręcznikach naukowych, a także redaktorem naukowym trzech monografii o tematyce immunogenetycznej^[34][35][13]. Redaktor tematyczny czasopism Hematology in Clinical Practice i Hematologia^[36][37]. Był promotorem doktoratu^[38], a także recenzentem trzech rozpraw doktorskich^[14] i ponad 40 artykułów naukowych opublikowanych w czasopismach o zasięgu międzynarodowym, takich jak Human Immunology, American Journal of Hematology, International Journal of Immunogenetics, Biology of Blood and Marrow Transplantation, Archivum Immunologiae et Therapiae Experimentalis, Central-European Journal of Immunogenetics, Acta Haematologica Polonica, etc. Zorganizował szereg krajowych i międzynarodowych kongresów i konferencji naukowych, w tym 17th East-West Immunogenetics Conference w Warszawie ^[39] jako Przewodniczący Komitetu Naukowego, a także cykl kilkudziesięciu posiedzeń naukowych Oddziału Warszawskiego Polskiego Towarzystwa Hematologów i Transfuzjologów. W ramach WMDA był recenzentem akredytacyjnym największego amerykańskiego rejestru National Marrow Donor Program (2004), oraz New Zealand Bone Marrow Donor Registry (2006). Jego prace zostały wykorzystane przy opracowaniu dwóch patentów^[40]. Był również felietonistą czasopism Medyk i Lek w Polsce. Został wymieniony wśród wpływowych osób w swojej dziedzinie w amerykańskim wydawnictwie Who’sWho in Medicine and Healthcare 2009–2010^[41].