Jan Dębski (polityk)

Jan Dębski
Pełne imię i nazwisko	Jan Michał Dębski
Data i miejsce urodzenia	4 grudnia 1889 ; Mirzec, Królestwo Polskie
Data i miejsce śmierci	5 sierpnia 1976 ; Warszawa
	Wicemarszałek Sejmu
Okres	od 26 listopada 1925; do 27 marca 1928
Przynależność polityczna	PSL „Piast”
	Odznaczenia

Grób Jana Dębskiego na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach

Jan Michał Dębski (ur. 4 grudnia 1889 w kolonii Mirzec w powiecie iłżeckim, zm. 5 sierpnia 1976 w Warszawie) – polski polityk ruchu ludowego, chemik, pedagog, publicysta.

Życiorys

Syn urzędnika gminnego i kierownika zakładu metalurgicznego w Ostrowcu Świętokrzyskim Michała Dębskiego oraz Felicji z Kwiatkowskich.

W 1897 r. rozpoczął naukę w prywatnej szkole Karola Ludwika Lorentza w Radomiu, a po jej likwidacji uczył się w latach 1901-1908 w Radomskiej Miejskiej Szkole Handlowej. Uczestnik strajków w okresie rewolucji 1905 r., działacz ZMP „Zet”.

W 1908 r. Dębski zdał maturę i rozpoczął naukę akademicką. Studiował na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym i następnie na Wydziale Technicznym Uniwersytetu w Liège. Prezes Zjednoczenia Młodzieży Polskiej w Leodium oraz prezes Bratniej Pomocy Studentów Polskich w Belgii. W latach 1913-1914 prezes Zjednoczenia Młodzieży Polskiej.

W trakcie I wojny światowej był nauczycielem oraz czołowym organizatorem szkolnictwa w Radomiu i Chełmie. Należał do Polskiego Organizacji Wojskowej, a od 1918 roku do Związku Patriotycznego^[1].

Początkowo związany z PSL „Wyzwolenie”, następnie od 1920 roku z PSL „Piast”. Jeden z najbliższych współpracowników Macieja Rataja. Wiceprezes Zarządu Głównego PSL "Piast" w latach 1921–1931, trzykrotny prezes Klubu Parlamentarnego PSL "Piast" (1920-1921, 1923, 1926). Członek Rady Naczelnej SL w latach 1931–1933.

Od 1919 do 1930 poseł na Sejm (Ustawodawczy oraz I i II kadencji), w latach 1925–1928 jego wicemarszałek. Przewodniczący sejmowej Komisji Administracyjnej (1919-1922) oraz Komisji Spraw Zagranicznych (1923-1927). W czasie wojny 1920 roku ochotnik w 1 pułku szwoleżerów.

Od 1938 do 1939 senator V kadencji z nominacji prezydenta RP. Wiceprezes Ligi Morskiej i Kolonialnej (1932-1935), następnie dyrektor biura Ligi Morskiej i Kolonialnej (1935-1938). Wydawca i redaktor kwartalnika „Sprawy Morskie i Kolonialne”.

W czasie II wojny światowej w ukryciu przed niemieckim okupantem. Żołnierz Armii Krajowej, zaangażowany w produkcję granatów.

Po wojnie działacz Polskiego Stronnictwa Ludowego Stanisława Mikołajczyka, członek Rady Naczelnej (1945-1947). Kurator okręgu dolnośląskiego, organizator szkolnictwa na Ziemiach Zachodnich w latach 1945-1947. Po ucieczce Mikołajczyka z kraju i przejęciu kontroli nad PSL przez komunistów członek Naczelnego Komitetu Wykonawczego i Rady Naczelnej „odrodzonego” PSL (1947-1949).

W kolejnych latach członek Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, jeden z twórców i organizatorów Ludowej Spółdzielni Wydawniczej. Autorem dwóch popularnonaukowych książek – Chemia na usługach człowieka (Warszawa 1953) oraz Ignacy Łukasiewicz. Narodziny przemysłu naftowego (Warszawa 1955).

W 2022 r. ukazały się nakładem Muzeum Historii Polski wspomnienia Dębskiego, opracowane przez Mateusza Ratyńskiego^[2].

Odznaczenia

Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari^[3]
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1958)^[3]
Krzyż Walecznych (1920)^[3]
Złoty Krzyż Zasługi (przed 1939)^[3]
Medal Niepodległości (1937)^[3]
Kawaler Orderu Legii Honorowej (1928, Francja)^[3]
i inne^[3]

Przypisy

↑ Ratyński 2019 ↓, s. 53.
↑ Jan Dębski „Wspomnienia” [online] .
1 2 3 4 5 6 7 Andrzej Krzysztof Kunert (red.): Posłowie i Senatorowie Rzeczypospolitej Polskiej 1919-1939. Słownik Biograficzny. T. 1 (A-D). Warszawa: Wyd. Sejmowe, 1998, s. 377-378.

Bibliografia

Ratyński Mateusz, Młodość i pierwsze kroki w działalności politycznej Jana Dębskiego (1889-1919), w: Państwo, demokracja, chłopi : studia z historii społeczno-politycznej Polski (XVII-XX w.) : tom studiów dedykowany Profesorowi Romualdowi Wacławowi Turkowskiemu z okazji 65-lecia urodzin i 40-lecia pracy dydaktyczno-naukowej. Warszawa 2016, s. 337–363.
Ratyński Mateusz, Delegacja posłów Jana Dębskiego i Jana Bryla do Stanów Zjednoczonych latem 1921 r., w: Polacy w Ameryce : materiały z polsko-amerykańskiej konferencji naukowej z okazji 50-lecia Muzeum im. Kazimierza Pułaskiego w Warce, 27–28 czerwca 2017 roku, pod. red. M. Kordas, K. Kucharski, I. Stefaniak, Warka 2017, s. 224–238.
MateuszM. Ratyński MateuszM., Jan Dębski (1889–1976). Polityk kompromisu, Warszawa: Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego, 2019, ISBN 978-83-7901-155-1 .
Dębski Jan, Wspomnienia, wstęp i oprac. M. Ratyński, Muzeum Historii Polski, Warszawa 2022.

[CITEREFRatyński201953-1] Ratyński 2019 ↓, s. 53.

[2] Jan Dębski „Wspomnienia” [online] .

[pis-3] 1 2 3 4 5 6 7 Andrzej Krzysztof Kunert (red.): Posłowie i Senatorowie Rzeczypospolitej Polskiej 1919-1939. Słownik Biograficzny. T. 1 (A-D). Warszawa: Wyd. Sejmowe, 1998, s. 377-378.

[1]

[2]

[3]

Marszałek Senatu	Maciej Rataj (PSL „Piast”)
Wicemarszałkowie	Ludwik Gdyk (ChD) Juliusz Poniatowski (PSL „Wyzwolenie”) Jędrzej Moraczewski (PPS) Ignacy Daszyński (PPS) Stanisław Osiecki (PSL „Piast”) Jan Dębski (PSL „Piast”) Zygmunt Seyda (ZLN) Leon Pluciński (ZLN) Aleksander Zwierzyński (ZLN)

Sejm II RP	Jakub Bojko (1919–1922) Andrzej Maj (1919–1922) Jędrzej Moraczewski (1919–1925) Stanisław Osiecki (1919–1922) Józef Ostachowski (1919) Stanisław Nowicki (1919) Zygmunt Seyda (1921–1925) Ludwik Gdyk (1922–1928) Aleksander Zwierzyński (1922 26 marca 1928) Juliusz Poniatowski (1922–1927) Leon Pluciński (1925–1926) Ignacy Daszyński (1925–1928) Jan Dębski (1925–1928) Zygmunt Marek (1928–1930) Jan Woźnicki (1928–1930) Wołodymyr Zahajkewycz (1928–1930) Seweryn Czetwertyński (1928–1931) Jan Dąbski (1928–1931) Michał Róg (1930–1935) Zygmunt Żuławski (1930) Jan Piłsudski (1930–1931) Karol Polakiewicz (1930–1935) Stanisław Car (1930–1935) Wacław Makowski (1931–1935) Władysław Byrka (1935–1936) Bogusław Miedziński (1935–1938) Bohdan Podoski (1935–1938) Tadeusz Schaetzel (1935–1938) Stanisław Kielak (1936–1938) Wasyl Mudry (1935–1939) Zygmunt Wenda (1938–1939) Wacław Długosz (1938–1939) Jan Henryk Jedynak (1938–1939) Leon Surzyński (1938–1939)
Sejm RP/PRL	Wacław Barcikowski (1947–1952) Stanisław Szwalbe (1947–1952) Roman Zambrowski (1947–1952) Franciszek Mazur (1952–1956) Józef Ozga-Michalski (1952–1956) Stanisław Kulczyński (1952–1956) Jerzy Jodłowski (1957–1961) Zenon Kliszko (1957–1961) Zenon Kliszko (1961–1965) Jan Wende (1961–1965) Zenon Kliszko (1965–1969) Jan Wende (1965–1969) Zenon Kliszko (1969–1971) Jan Wende (1969–1971) Andrzej Werblan (1971–1972) Halina Skibniewska (1971–1972) Andrzej Benesz (1971–1976) Halina Skibniewska (1972–1976) Andrzej Werblan (1972–1976) Halina Skibniewska (1976–1980) Piotr Stefański (1976–1980) Andrzej Werblan (1976–1980) Halina Skibniewska (1980–1985) Piotr Stefański (1980–1985) Andrzej Werblan (1980–1982) Zbigniew Gertych (1982–1985) Jerzy Ozdowski (1982–1985) Jadwiga Biedrzycka (1985–1988) Jerzy Ozdowski (1985–1989) Mieczysław Rakowski (1985–1988) Marek Wieczorek (1985–1989) Elżbieta Gacek (1988–1989) Tadeusz Porębski (1988–1989) Teresa Dobielińska-Eliszewska (1989–1991) Tadeusz Fiszbach (1989–1991) Olga Krzyżanowska (1989–1991)
Sejm III RP	Henryk Bąk (1991–1993) Andrzej Kern (1991–1993) Jacek Kurczewski (1991–1993) Dariusz Wójcik (1991–1993) Józef Zych (1991–1993) Olga Krzyżanowska (1993–1997) Aleksander Małachowski (1993–1997) Józef Zych (1993–1995) Włodzimierz Cimoszewicz (1995–1996) Marek Borowski (1996–2001) Jan Król (1997–2001) Franciszek Stefaniuk (1997–2001) Stanisław Zając (1997–2001) Andrzej Lepper (2001) Tomasz Nałęcz (2001–2005) Donald Tusk (2001–2005) Janusz Wojciechowski (2001–2004) Kazimierz Ujazdowski (2004–2005) Józef Zych (2004–2005) Jarosław Kalinowski (2005–2007) Bronisław Komorowski (2005–2007) Marek Kotlinowski (2005–2006) Andrzej Lepper (2005–2006) Wojciech Olejniczak (2005–2007) Genowefa Wiśniowska (2006–2007) Janusz Dobrosz (2006–2007) Jarosław Kalinowski (2007–2009) Stefan Niesiołowski (2007–2011) Krzysztof Putra (2007–2010) Jerzy Szmajdziński (2007–2010) Ewa Kierzkowska (2009–2011) Jerzy Wenderlich (2010–2011) Marek Kuchciński (2010–2011) Cezary Grabarczyk (2011–2014) Eugeniusz Grzeszczak (2011–2015) Marek Kuchciński (2011–2015) Wanda Nowicka (2011–2015) Jerzy Wenderlich (2011–2015) Elżbieta Radziszewska (2014–2015) Joachim Brudziński (2015–2018) Barbara Dolniak (2015–2019) Małgorzata Kidawa-Błońska (2015–2023) Ryszard Terlecki (2015–2023) Stanisław Tyszka (2015–2019) Beata Mazurek (2018–2019) Małgorzata Gosiewska (2019–2023) Włodzimierz Czarzasty (od 2019) Piotr Zgorzelski (od 2019) Krzysztof Bosak (od 2023) Dorota Niedziela (od 2023) Monika Wielichowska (od 2023)