Jeździec tracki

Jeździec Tracki – heros w mitologii trackiej. Jeździec ma ogólny, symboliczny charakter i nie jest personifikacją konkretnej osoby^[1]. Znaleziono ponad 1000 płyt z jego wizerunkiem^[2].

Najwcześniejsze płyty z wizerunkiem Jeźdźca datowane są na II w. p.n.e.^[2] Jego kult rozpowszechnił się na ziemiach zamieszkanych przez Traków w późnej epoce hellenistycznej.

Poza Tracją, płytki z jego wizerunkiem znajdowano także w Macedonii, Albanii czy w Rzymie^[2]. Wraz ze wzrostem popularności kultu, płytki zaczęto wykonywać jako towar masowy, przeznaczony na sprzedaż na wolnym rynku^[2].

Wizerunek jeźdźca był bardzo popularnym motywem w sztuce trackiej. Płyty z jego wizerunkiem to najliczniejsze i najczęściej spotykane zabytki trackie^[3]; znajdywano je w praktycznie każdej badanej trackiej osadzie^[1].

Najpóźniejsze znane płytki przedstawiające Jeźdźca datuje się na IV w. n.e.^[4]

Kult jeźdźca jest związany z wiarą w życie pozagrobowe; jeździec jest konnym łowcą dusz ludzkich. Ma też obdarzać ludzi płodnością i dostatkiem^[1].

W mitologii trackiej wyobrażenia Jeźdźca Trackiego nie mają cech charakteryzujących konkretne bóstwo^[2]. W epoce rzymskiej kult jeźdźca był synkretyczny z kultem Apolla^[5].

Trackie świątynie wznoszone przy źródłach leczniczych często były poświęcane właśnie Jeźdźcowi^[6].

Istnieje hipoteza, wedle której ślady kultu jeźdźca przeniknęły do wiary chrześcijańskiej pod postacią kultu św. Jerzego i Dymitra^[1].

istnieją trzy typy ikonograficznych przedstawień Jeźdźca (za Gawriłem Kacarowem)^[7]:

1. Jeździec spokojnie zmierzający ku ołtarzowi. Na tych przedstawieniach mogą występować rytualne naczynia oraz kobiety. Wśród stworzeń na tych przedstawieniach zobaczyć można węże, psy, lwy, jelenie, byki lub dziki.
2. Jeździec-łowca, na galopującym wierzchowcu. Jest to najczęstszy sposób przedstawiania Jeźdźca; towarzyszyć mu może pies, zaś łowione są jelenie lub dziki, rzadziej – lew lub byki.
3. Jeździec wracający z łowów z upolowaną zwierzyną, trzymaną w prawej ręce.

Traccy rzeźbiarze stosowali różne rozwiązania plastyczne. Obramowania płyt mają formę prostokąta lub w górnej części zamykane są łukowato. Na wielu płytach pojawiają się też inskrypcje^[8].

• 
  (1) Jeździec zmierzający ku ołtarzowi
• 
  (2) Jeździec-łowca
• 
  (3) Jeździec wracający z łowów

• Jeździec z Madary – u stóp skały znaleziono liczne płyty z wizerunkiem Jeźdźca^[3]

• Mara Conczewa: Sztuka ziemi trackiej. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1979. ISBN 83-06-00084-6.
• Jeffrey Spier, Timothy Potts, Sara Cole, Margarit Damyanov, Zosia Archibald, Christo Popov, Julia Tzetkova, Matthew Sears: Ancient Thrace and the Classical World: Treasures from Bulgaria, Romania, and Greece. Los Angeles: J. Paul Getty Museum, 2024. ISBN 978-1-60606-940-0. (ang.).