Jedlnia

Jedlnia
wieś
Ilustracja
Kościół św. Mikołaja i św. Małgorzaty w Jedlni
Państwo

 Polska

Województwo

 mazowieckie

Powiat

radomski

Gmina

Pionki

Liczba ludności (2023)

613[1]

Strefa numeracyjna

48

Kod pocztowy

26-670[2]

Tablice rejestracyjne

WRA

SIMC

0630876[3]

Położenie na mapie gminy wiejskiej Pionki
Mapa konturowa gminy wiejskiej Pionki, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Jedlnia”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po prawej znajduje się punkt z opisem „Jedlnia”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Jedlnia”
Położenie na mapie powiatu radomskiego
Mapa konturowa powiatu radomskiego, u góry po prawej znajduje się punkt z opisem „Jedlnia”
Ziemia51°27′46″N 21°22′03″E/51,462778 21,367500[4]
Zabytkowa plebania
Stary cmentarz w Jedlni

Jedlnia (dawniej też Jedlna)[5] – wieś w Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie radomskim, w gminie Pionki[3][6]. Ma status sołectwa[7].

Integralne części wsi Jedlnia[3][6]
SIMCNazwaRodzaj
0630882Podsiczkiczęść wsi

Jedlnia położona jest przy drodze wojewódzkiej nr 737, wiodącej z Radomia do Kozienic. Miejscowość ta usytuowana jest w centrum dużej polany (ok. 7 km²) obejmującej miejscowości: Adolfin, Brzeziny, Huta, Jaroszki, Jaśce, Karpówka, Kieszek, Kolonka, Poświętne, Stoki, Zadobrze, Żdżary i kilka innych mniejszych osad w obrębie Puszczy Kozienickiej.

Działa tu Stowarzyszenie Jedlnia, zrzeszające miłośników i entuzjastów tej ziemi.

Wieś jest siedzibą rzymskokatolickiej parafii św. Mikołaja i św. Małgorzaty[8].

Historia

W czasie I Rzeczypospolitej Jedlnia leżała na terenie województwa sandomierskiego. Od około 1387 król Władysław II Jagiełło miał tu swój drewniany dwór łowiecki oraz folwark, w których bywał zimą prawie co roku. Król ufundował również pierwszy drewniany kościół w Jedlni. W 1387 nadał przywilej mieszkańcom wsi zwalniający ich po wsze czasy od danin, poborów, podwód i opłat z wyjątkiem czynszów, w zamian nakładając obowiązek uczestniczenia w darmowej pomocy w polowaniach królewskich. W 1413 na zjeździe w Jedlni Jadwiga, córka Władysława Jagiełły, została ogłoszona oficjalnie dziedziczką tronu polskiego ze względu na brak męskiego (w tym czasie) potomstwa jej ojca. W Jedlni został ułożony 4 marca 1430 przywilej jedlneńsko-krakowski a ogłoszony w Krakowie 9 stycznia 1433. Jedlnia była także jednym z najważniejszych ośrodków bartnictwa w Polsce. To tu zrodził się zwyczajowy kodeks nazwany Prawem Obelnym, sięgający swymi korzeniami może i XII wieku. Od 1710 Jedlnia i jej okolice należała do dóbr stołowych królewskich.

W latach 1810–1815 Jedlnia położona była administracyjnie w departamencie radomskim Księstwa Warszawskiego, w latach 1816–1837 w obwodzie radomskim województwa sandomierskiego, w latach 1837–1844 w guberni sandomierskiej a w latach 1845–1915 na terenie guberni radomskiej Królestwa Kongresowego. W 1839 Jedlnia została odłączona od ekonomii kozienickiej i darowana generałowi Bezak. W 1859 dobra jedlneńskie zostały oddzielone od dóbr rządowych Kozienice. Podczas powstania styczniowego 23 stycznia 1863 140-osobowy oddział pod dowództwem Narcyza Figiettiego rozbił kompanię saperów rosyjskich. Wieś Jedlnia jako jedyna posiadała własną organizację powstańczą.

W latach 1919–1939 miejscowość administracyjnie należała do gminy Jedlnia, w powiecie kozienickim, w województwie kieleckim. W czasie okupacji była pod niemiecką administracją Generalnego Gubernatorstwa. W budynku miejscowej szkoły stacjonowało wojsko niemieckie. W latach 1945–1954 siedziba gminy Jedlnia. W latach 1945–1975 miejscowość administracyjnie należała do województwa kieleckiego, a następnie w latach 1975–1998 do województwa radomskiego.

Stary cmentarz

W jednym z jedlneńskich zagajników znajduje się stary cmentarz, na którym chowano mieszkańców okolicy do I połowy lat 50. XX wieku. Spoczęli tu m.in. ks. proboszcz Józef Gacki (1803–1876) oraz powstaniec styczniowy Piotr Mróz (1845–1920).

Kościół

Obecnie nad miejscowością góruje kościół z lat 1790–1792, przebudowany wg projektu warszawskiego architekta Stefana Szyllera w 1901. Obok znajduje się, pochodząca z lat 1902–1903, zabytkowa plebania.

Szkoła podstawowa

W lutym 1817 w Jedlni powołano szkołę elementarną, którą ukończyli m.in. gen. Józef Kuropieska (do szkoły uczęszczał w latach 1911–1918), o. Korneliusz Jemioł (1921–1928) oraz Stanisław Siczek (1921–1932, w tym 4 lata przerwy).

Urodzeni w Jedlni

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Raport o stanie gminy Pionki w 2023. Liczba mieszkańców w dn. 31.12.2023 s. 8
  2. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 388 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  3. 1 2 3 GUS. Wyszukiwarka TERYT
  4. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 45949
  5. ↑ Jedlna vel Jedlnia, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 547.
  6. 1 2 Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  7. ↑ BIP gminy, sołectwa
  8. ↑ Opis parafii na stronie diecezji

Bibliografia

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.