José Mujica

Urodził się w 1935 w rodzinie rolników na obrzeżach Montevideo. Naukę przerwał jeszcze przed ukończeniem szkoły średniej. W młodości był aktywnym członkiem Partii Narodowej. Z jej szeregów wstąpił następnie do lewicowej organizacji Tupamaros, która w latach 60. i 70. XX w. prowadziła w Urugwaju walkę partyzancką z władzami. Po przewrocie wojskowym w Urugwaju w 1973, został aresztowany i osadzony w więzieniu wojskowym^[3]. W sumie w ciągu całego życia spędził w więzieniu ponad 14 lat^[4][5].

W 1985, po przywróceniu w kraju rządów demokratycznych, został zwolniony z więzienia na mocy powszechnej amnestii dla więźniów politycznych^[3][5].

Jego żoną od 2005^[2] była Lucía Topolansky, urugwajska senator i była deputowana^[6], którą poznał w latach 70., będąc wraz z nią działaczem Tupamaros^[2].

W drugiej połowie lat 80. XX w. został członkiem Movimiento de Participación Popular (MPP, Ruch Powszechnego Uczestnictwa), partii politycznej, która stała się największą frakcją lewicowej koalicji Szeroki Front (FA, Frente Amplio)^[3][5].

W 1995 objął fotel deputowanego w Izbie Reprezentantów, a w 1999 został senatorem^[5]. W wyborach parlamentarnych z 31 października 2004 uzyskał reelekcję w Senacie. Nie objął jednak urzędu, gdyż 1 marca 2005 prezydent Tabaré Vázquez mianował go ministrem hodowli zwierząt, rolnictwa i rybołówstwa w swoim gabinecie. 3 marca 2008 zrezygnował ze stanowiska ministra i objął w tym samym dniu mandat senatora^[3].

14 grudnia 2008 Mujica został wybrany na jednego z pięciu kandydatów Szerokiego Frontu w prawyborach prezydenckich. W głosowaniu uzyskał największą liczbę głosów^[7]. W prawyborach 28 czerwca 2009 zdobył 54,1% głosów poparcia i pokonał swojego głównego rywala Danilo Astoriego, zostając tym samym oficjalnym kandydatem Szerokiego Frontu w wyborach prezydenckich w październiku 2009^[8]. 11 lipca 2009 wybrał Astoriego swoim kandydatem na stanowisko wiceprezydenta kraju^[9]. Mujica uważany był za faworyta w wyścigu wyborczym. W czasie kampanii zapowiadał kontynuowanie polityki lewicowego rządu prezydenta Vazqueza, który doprowadził do zmniejszenia bezrobocia w kraju o połowę oraz poszerzył prawa mniejszości^[10][11].

W I turze wyborów prezydenckich 25 października 2009 odniósł zwycięstwo, zdobywając 48% głosów poparcia, przed Luisem Alberto Lacalle, który z wynikiem 29,1% głosów zajął drugie miejsce^[10][12][13]. Ponieważ nie udało się mu zdobyć ponad 50% głosów, 29 listopada 2009 zmierzył się z nim w II turze wyborów, którą wygrał stosunkiem głosów 52,6% do 43,3%. W czasie kampanii wyborczej porównywał się często z prezydentem Brazylii Luizem Inácio Lula da Silvą i deklarował prowadzenie podobnej centrolewicowej polityki. Zapowiedział również kontynuację polityki prezydenta Tabaré Vázqueza, która doprowadziła do szybkiego wzrostu gospodarczego i znaczącej redukcji bezrobocia w kraju^[14][15].

Urząd prezydenta Urugwaju objął 1 marca 2010. Został oficjalnie zaprzysiężony w Palacio Legislativo, siedzibie parlamentu. W ceremonii wzięło udział wielu zagranicznych gości, w tym prezydenci Argentyny, Boliwii, Brazylii, Ekwadoru, Kolumbii, Paragwaju, Wenezueli oraz Sekretarz stanu Stanów Zjednoczonych i następca hiszpańskiego tronu. Przy tej okazji wezwał do jedności latynoamerykańskiej^[16][17]. W styczniu 2011 roku przekazał równowartość swojego rocznego wynagrodzenia na cele budownictwa socjalnego (2,5 miliona pesos)^[18], z kolei 90% swoich miesięcznych zarobków przeznaczał na cele dobroczynne^[19].

Wiosną 2024 roku zdiagnozowano u niego raka przełyku. We wrześniu 2024 roku jego lekarz oznajmił, że radioterapia wyeliminowała większość nowotworu. Jednak w styczniu 2025 roku nastąpił nawrót choroby z przerzutami na wątrobę. Mujica zadecydował o niekontynuowaniu leczenia^[1].

Zmarł 13 maja 2025 w Montevideo^[1]. Na wieść o jego śmierci, prezydent Urugwaju Yamandú Orsi w oświadczeniu powiedział że „Dziękujemy za wszystko, co nam dałeś i za twoją głęboką miłość do twojego ludu”^[20], oraz zarządził trzydniową żałobę narodową w dniach 14–16 maja^[21], trzydniową żałobę ogłoszono również w Brazylii^[22], a jednodniową na Kubie^[23]. Kondolencje i wyrazy szacunku wyrazili również m.in. prezydent Chile Gabriel Boric^[24], prezydent Meksyku Claudia Sheinbaum^[25], premier Hiszpanii Pedro Sánchez^[26], była prezydent Argentyny Cristina Fernández de Kirchner^[27] i były prezydent Boliwii Evo Morales^[28]. Ciało Mujiki zostało później skremowane i pochowane w jego domu pod sekwoją, którą sam zasadził, obok swojej suczki Manueli^[29].