Kalandrynia

Kalandrynia
	; Calandrinia ciliata
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	goździkopodobne
Rząd	goździkowce
Rodzina	zdrojkowate
Rodzaj	kalandrynia
	Nazwa systematyczna
	Calandrinia Kunth in Humboldt; Bonpland et Kunth, Nova Gen. Sp. 6: ed. fol. 62. 14 Apr 1823
	Typ nomenklatoryczny
	C. virginica L
Synonimy
	Baitaria Ruiz & Pav.; Monocosmia Fenzl;
	Baitaria Ruiz & Pav.; Monocosmia Fenzl;

Kalandrynia^[5], kalandrinia^[6], krasocica^[7] (Calandrinia) – rodzaj roślin z rodziny zdrojkowatych (Montiaceae). Obejmuje ok. 60^[8] do ponad 100^[9]^[10] gatunków. Zasięg przedstawicieli tego rodzaju obejmuje zachodnią część Ameryki Północnej i Południowej^[10]^[11], z centrum zróżnicowania w tej drugiej^[11]. Ok. 30 gatunków rośnie także w Australii^[8]. Rośliny te zasiedlają miejsca skaliste i pustynne^[8]. Sukulentowate liście tych roślin są na obszarach pustynnych kluczowym pożywieniem i źródłem wody dla zwierząt^[7].

W Polsce uprawiane są dwa gatunki – kalandrynia spłaszczona^[12] i kalandrynia orzęsiona^[5], ten pierwszy notowany jest też jako sporadycznie dziczejący^[6].

Niektóre gatunki uprawiane są jako ozdobne. Lokalnie wykorzystywane są także jako jadalne^[11]. Nazwa naukowa rodzaju upamiętnia szwajcarskiego botanika – Jeana-Louisa Calandrini (1703–1758)^[13].

Morfologia

Pokrój: Byliny i rośliny jednoroczne osiągające do 1 m wysokości^[8].
Liście: Skrętoległe, mięsiste^[13].
Kwiaty: Zebrane po kilka lub wiele w kwiatostany groniaste na szczycie rozgałęziającej się zwykle łodygi. Kielich tworzą dwie działki. Płatków korony jest 5 i mają kolor czerwony lub purpurowy, rzadko biały. Pręcików jest od 3 do 14. Zalążnia górna, jednokomorowa z 6 lub większą liczbą zalążków, szyjka słupka pojedyncza, zwieńczona 3 znamionami^[13]^[8].
Owoce: Zawierająca od kilku do 20 nasion torebka otwierająca się trzema klapami^[13]^[8].

Systematyka

Według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016) jest to rodzaj z rodziny zdrojkowatych (Montiaceae) w obrębie rzędu goździkowców^[2]. W niektórych, dawniejszych ujęciach systematycznych klasyfikowany do rodziny portulakowatych (Portulacaceae)^[4].

Wykaz gatunków^[10]

Calandrinia acaulis Kunth
Calandrinia affinis Gillies ex Arn.
Calandrinia alba (Ruiz & Pav.) DC.
Calandrinia arenicola Syeda
Calandrinia baccata Obbens
Calandrinia balonensis Lindl.
Calandrinia bracteosa Phil.
Calandrinia brevipedata F.Muell.
Calandrinia breweri S.Watson
Calandrinia caespitosa Gillies ex Arn.
Calandrinia calyptrata Hook.f.
Calandrinia carolinii Hershk. & D.I.Ford
Calandrinia ciliata (Ruiz & Pav.) DC. – kalandrynia orzęsiona
Calandrinia colchaguensis Barnéoud
Calandrinia compacta Barnéoud
Calandrinia composita (Nees) Benth.
Calandrinia conferta Gillies ex Arn.
Calandrinia corrigioloides F.Muell. ex Benth.
Calandrinia corymbosa Walp.
Calandrinia creethae Tratman ex Morrison
Calandrinia crispisepala Obbens
Calandrinia cygnorum Diels
Calandrinia cylindrica Poelln.
Calandrinia depressa Phil.
Calandrinia dielsii Poelln.
Calandrinia dipetala J.M.Black
Calandrinia disperma J.M.Black
Calandrinia eremaea Ewart
Calandrinia filifolia Rydb.
Calandrinia flava Obbens
Calandrinia fuegiana Gand.
Calandrinia galapagosa H.St.John
Calandrinia gracilis Benth.
Calandrinia graminifolia Phil.
Calandrinia granulifera Benth.
Calandrinia heterophylla Rydb.
Calandrinia holtumii Obbens & L.P.Hancock
Calandrinia hortiorum Obbens
Calandrinia involucrata Phil.
Calandrinia kalanniensis Obbens
Calandrinia lancifolia Phil.
Calandrinia lefroyensis Obbens
Calandrinia lehmannii Endl.
Calandrinia leucopogon Phil.
Calandrinia liniflora Fenzl
Calandrinia litoralis Phil.
Calandrinia maryonii S.Moore
Calandrinia minutissima Barnéoud
Calandrinia mirabilis Chinnock & J.G.West
Calandrinia monandra (Ruiz & Pav.) DC.
Calandrinia monogyna Poelln.
Calandrinia monosperma Syeda ex Obbens
Calandrinia morrisae Goy
Calandrinia nana Phil.
Calandrinia nitida (Ruiz & Pav.) DC.
Calandrinia oblonga Syeda & Carolin
Calandrinia operta Obbens
Calandrinia oraria Obbens
Calandrinia papillata Syeda
Calandrinia pauciflora Phil.
Calandrinia pentavalvis Obbens
Calandrinia pickeringii A.Gray
Calandrinia pilosiuscula DC. – kalandrynia spłaszczona
Calandrinia pleiopetala F.Muell.
Calandrinia poeppigiana Walp.
Calandrinia pogonophora F.Muell.
Calandrinia polyandra Benth.
Calandrinia polyclados Phil.
Calandrinia polypetala Fenzl
Calandrinia porifera Syeda
Calandrinia primuliflora Diels
Calandrinia ptychosperma F.Muell.
Calandrinia pumila (Benth.) F.Muell.
Calandrinia quadrivalvis F.Muell.
Calandrinia quartzitica Obbens
Calandrinia ranunculina J.M.Watson, A.R.Flores & Elvebakk
Calandrinia remota J.M.Black
Calandrinia reticulata Syeda
Calandrinia rubrisabulosa Obbens
Calandrinia sanguinea Phil.
Calandrinia schistorhiza Morrison
Calandrinia sitiens I.M.Johnst.
Calandrinia skottsbergii Gand.
Calandrinia solisi Phil.
Calandrinia spergularina F.Muell.
Calandrinia sphaerophylla J.M.Black
Calandrinia spicigera Phil.
Calandrinia stagnensis J.M.Black
Calandrinia stenogyna Domin
Calandrinia strophiolata (F.Muell.) F.Muell. ex B.D.Jacks.
Calandrinia taltalensis I.M.Johnst.
Calandrinia tepperiana W.Fitzg.
Calandrinia tholiformis Obbens
Calandrinia translucens Obbens
Calandrinia tumida Syeda
Calandrinia umbelliformis Obbens
Calandrinia uncinella Obbens
Calandrinia uniflora F.Muell.
Calandrinia villaroelii Phil.
Calandrinia volubilis Benth.
Calandrinia wilsonii Obbens

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
1 2 Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Caryophyllales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2013-12-05] (ang.).
1 2 Index Nominum Genericorum (ING). Smithsonian Institution. [dostęp 2013-12-05].
1 2 Genus: Calandrinia Kunth. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2013-12-05].
1 2 Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych łacińsko-polski. Kraków: Officina Botanica, 2008, s. 113. ISBN 978-83-925110-5-2.
1 2 Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1998, s. 136. ISBN 83-01-12218-8.
1 2 Daniela i Stanisław Tałałajowie: Dziwy świata roślin. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1974, s. 76.
1 2 3 4 5 6 Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 89. ISBN 0-333-74890-5.
↑ Calandrinia. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2013-12-05].
1 2 3 Calandrinia Kunth. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-05-07].
1 2 3 David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 147, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 46, ISBN 978-83-62975-45-7 .
1 2 3 4 Walter A. Kelley: Calandrinia Kunth in A. von Humboldt. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2013-12-05]. (ang.).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] 1 2 Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Caryophyllales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2013-12-05] (ang.).

[ing-3] 1 2 Index Nominum Genericorum (ING). Smithsonian Institution. [dostęp 2013-12-05].

[grin-4] 1 2 Genus: Calandrinia Kunth. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2013-12-05].

[gawrys-5] 1 2 Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych łacińsko-polski. Kraków: Officina Botanica, 2008, s. 113. ISBN 978-83-925110-5-2.

[rutkowski-6] 1 2 Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1998, s. 136. ISBN 83-01-12218-8.

[talalaj-7] 1 2 Daniela i Stanisław Tałałajowie: Dziwy świata roślin. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1974, s. 76.

[philips-8] 1 2 3 4 5 6 Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 89. ISBN 0-333-74890-5.

[tpl-9] Calandrinia. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2013-12-05].

[powo-10] 1 2 3 Calandrinia Kunth. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-05-07].

[mabb-11] 1 2 3 David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 147, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .

[checklist-12] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 46, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[america-13] 1 2 3 4 Walter A. Kelley: Calandrinia Kunth in A. von Humboldt. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2013-12-05]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]