Kantyna w Katowicach-Giszowcu

Kantyna w Katowicach-Giszowcu
Zabytek: nr rej. A/69/02 z 7 maja 2002 roku[1]
Ilustracja
Kantyna od strony ul. Radosnej
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Miejscowość

Katowice

Adres

ul. Radosna 35
40-472 Katowice

Architekt

Georg i Emil Zillmannowie

Inwestor

Georg von Giesches Erben

Rozpoczęcie budowy

1907

Ukończenie budowy

1910

Położenie na mapie Katowic
Mapa konturowa Katowic, po prawej znajduje się punkt z opisem „Kantyna w Katowicach-Giszowcu”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Kantyna w Katowicach-Giszowcu”
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Kantyna w Katowicach-Giszowcu”
Ziemia50°13′25,6″N 19°03′59,0″E/50,223778 19,066389

Kantyna w Katowicach-Giszowcu – zabytkowy budynek dawnej jadłodajni i kantyny w Katowicach, położony na terenie dzielnicy Giszowiec[1], przy ulicy Radosnej 35, powstały wraz z budową osiedla patronackiego Giszowiec[2] w latach 1907–1910[1]. Został on zaprojektowany przez Georga i Emila Zillmannów[3].

Początkowo w obiekcie funkcjonowała jadłodajnia i kantyna przeznaczona dla nieżonatych górników mieszkających w pobliskich[4], obecnie nieistniejących, domach noclegowych. W latach międzywojennych funkcjonowała tutaj biblioteka Towarzystwa Czytelni Ludowych, a później kolejno: klub Gwarek, bar i restauracja[5]. 7 maja 2002 roku budynek ten został wpisany do rejestru zabytków[1].

Historia

Budynek kantyny w latach międzywojennych; wówczas oddział Towarzystwa Czytelni Ludowych
Szyld dawnej restauracji „Pod Kasztanami”

Kantyna powstała do 1910 roku wraz z całym osiedlem patronackim Giszowiec[2] z inicjatywy ówczesnego dyrektora generalnego spółki Georg von Giesches Erben – Antona Uthemanna. Został on zaprojektowany przez Georga i Emila Zillmannów z Charlottenburga koło Berlina[3].

Budynek kantyny powstał pomiędzy domami noclegowymi dla nieżonatych górników, z których większość to byli mieszkańcy spoza Królestwa Prus: głównie z Galicji, Rosji i Węgier. W budynku kantyny działała również jadłodajnia. Nadzór nad nią sprawował zarządca, który wydawał posiłki mieszkańcom domów noclegowych po ustalanych przez Georg von Giesches Erben cenach[4]. Kantyna powstała celem ograniczenia kontaktów pomiędzy mieszkańcami Giszowca a przebywającymi w domach noclegowych pracownikami pobliskiej kopalni „Giesche”[6].

W okresie plebiscytu na Górnym Śląsku w Giszowcu powołano oddział Towarzystwa Czytelni Ludowych, które prowadziło w budynku dawnej kantyny bibliotekę[7].

W latach 60. XX wieku, w związku z powstaniem w Giszowcu kopalni „Staszic”, zadecydowano o wyburzeniu unikatowego osiedla i postawieniu w jego miejscu nowego kompleksu złożonego z wielokondygnacyjnych bloków mieszkalnych. Na przełomie lat 60. i 70. XX wieku rozpoczęto wyburzanie osiedla Giszowiec. Wyburzeniu groziło całe osiedle, dlatego też rozpoczęto działania celem jej uratowania. Przetrwała jedynie jedna trzecia części zabytkowej zabudowy[8]. Ze względu na zły stan techniczny w 1980 roku pobliskie budynki domu noclegowego skreślono z rejestru zabytków i je wyburzono. Zachowano jedynie budynek dawnej kantyny[9].

W 1982 roku, po wcześniejszym przejęciu budynku dawnej kantyny oraz sąsiedniego kompleksu pralni od kopalni Wieczorek przez kopalnię „Staszic”, obiekty te przekazano Związkowi Socjalistycznej Młodzieży Polskiej. W budynkach tych został urządzony klub Gwarek[10]. Po wyburzeniu domów noclegowych w budynku działał bar piwny Gwarek. Opuszczony obiekt zaczął popadać w ruinę, a w pożarze spłonęła część dachu[5]. 7 maja 2002 roku budynek wpisano do rejestru zabytków[1]. W 2009 roku po gruntownej rewitalizacji obiektu uruchomiono w nim restaurację Pod Kasztanami. Przy budynku powstało pole do minigolfa z 18 dołkami. Obiekt ten jest obecnie nieczynny[5].

Architektura i otoczenie

Budynek dawnej kantyny został zlokalizowany na osiedlu patronackim Giszowiec, przy ulicy Radosnej 35[1]. Został on zaprojektowany przez Georga i Emila Zillmannów z Charlottenburga[3]. Zewnętrzna, prosta elewacja budynku ozdobiona jest pilastrami. Dach mansardowy został pokryty dachówką[11].

Jadalnia w kantynie była jasna i przestronna. Podłogi jadalni były betonowe z gładzią asfaltową[4]. Posiłki były przyrządzane w kuchni w obszernych kotłach, którą od jadalni oddzielał duży kredens. W pokoju kredensowym zainstalowano dużą szafę grzewczą do podgrzewania dań[12]. Na parterze znajdował się też przedsionek, spiżarnia oraz pomieszczenie z napojami. W piwnicy znajdował się magazyn, a na piętrze budynku zaaranżowano mieszkanie dla mistrza domów noclegowych[11].

Przypisy

  1. 1 2 3 4 5 6 Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 31 stycznia 2025 [dostęp 2024-06-29].
  2. 1 2 Tofilska 2016 ↓, s. 30.
  3. 1 2 3 Tofilska 2016 ↓, s. 28.
  4. 1 2 3 Reuffurth 2006 ↓, s. 40.
  5. 1 2 3 Paweł Grzywocz: Dawna kantyna. giszowiec.info. [dostęp 2020-11-11]. (pol.).
  6. ↑ Tofilska 2016 ↓, s. 37.
  7. ↑ Tofilska 2016 ↓, s. 95.
  8. ↑ Tofilska 2016 ↓, s. 138-146.
  9. ↑ Tofilska 2016 ↓, s. 145.
  10. ↑ Tofilska 2016 ↓, s. 160.
  11. 1 2 Reuffurth 2006 ↓, s. 42.
  12. ↑ Reuffurth 2006 ↓, s. 41.

Bibliografia

  • Hermann Reuffurth, Giszowiec: nowa górnośląska wieś górnicza Spółki Górniczej spadkobierców Georga von Giesche według projektów architektów E. i B. Zillmannów, Charlottenburg, wyd. trzecie, przetł. Bronisław Machnik, Katowice: Miejski Dom Kultury „Szopienice-Giszowiec”, 2006, ISBN 83-918908-4-8 (pol.).
  • Joanna Tofilska, Giszowiec. Monografia historyczna, Katowice: Muzeum Historii Katowic, 2016, ISBN 978-83-64356-19-3 (pol.).
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.