Kazimierz Zarankiewicz
 | |
| Data i miejsce urodzenia |
2 maja 1902 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
5 września 1959 |
| profesor nauk matematycznych | |
| Specjalność: teoria liczb, teoria grafów, topologia | |
| Alma Mater | |
| Doktorat |
1923 – matematyka |
| Habilitacja |
1929 – matematyka |
| Profesura |
1946 |
| Nauczyciel akademicki | |
| Uczelnia | |
| Okres zatrudn. |
1924-1959 |
 | |
| Odznaczenia | |
 [1] | |
Kazimierz Zarankiewicz (ur. 2 maja 1902 w Częstochowie, zm. 5 września 1959 w Londynie) – polski matematyk, profesor mechaniki teoretycznej Politechniki Warszawskiej od 1946 roku. Teoretyk lotów kosmicznych. Prace z topologii, teorii grafów, teorii funkcji zmiennej zespolonej, teorii liczb.
Życiorys
W 1919 ukończył gimnazjum realne w Będzinie[2]. W 1923 obronił na Uniwersytecie Warszawskim przygotowany pod kierunkiem Wacława Sierpińskiego doktorat, którego zasadniczą część opublikował w 1927 pt. Sur les points de division dans les ensembles connexes[2][3]. W roku szkolnym 1924/1925 był nauczycielem w I Gimnazjum Miejskim im. Sowińskiego w Warszawie[4].
W 1929 uzyskał habilitację na podstawie pracy z zakresu topologii pt. Über eine topologische Eigenschaft der Ebene (1928)[2] i stanowisko docenta. W roku akademickim 1930/31 przebywał na urlopie badawczym w placówce Karla Mengera na Uniwersytecie Wiedeńskim, a także na Uniwersytecie Humboldtów w Berlinie, gdzie współpracował z Richardem von Misesem i jego uczniem Stefanem Bergmanem[2]. Po powrocie podjął również wykłady w Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, a w 1936 przeprowadził semestr wykładów gościnnych poświęconych odwzorowaniom równokątnym na Uniwersytecie Państwowym w Tomsku[2]. Zajmował się w latach 30. badaniem punktów rozspajających i rozwiniętej przez Bergmana teorii tzw. funkcji jądrowej (w ramach dziedziny funkcji zespolonych)[2]. Przed wybuchem II wojny światowej w 1939 prowadził jako nauczyciel Prywatnej Męskiej Szkoły Technicznej II st. w Warszawie badania nad lotem rakiet w atmosferze okołoziemskiej i przestrzeni kosmicznej[5].
W 1940 uczył matematyki w Prywatnej Męskiej Szkole Technicznej. Brał udział w tajnym nauczaniu[2]. Od jesieni 1942 był sekretarzem otwartej na nowo przez okupacyjne władze niemieckie, zgodnie z ich planami z 1941, dwuletniej szkoły półwyższej dla inżynierów na bazie Politechniki Warszawskiej, która funkcjonowała do wybuchu powstania warszawskiego w sierpniu 1944 jako Państwowa Wyższa Szkoła Techniczna (PWST, niem. Staatliche Höhere Technische Fachschule) i wykładał tam mechanikę ogólną[6]. Po upadku powstania warszawskiego został wywieziony na roboty do III Rzeszy i powrócił do Warszawy po zakończeniu wojny[2].
Na przełomie lat 1948–1949 na zaproszenie Uniwersytetu Harvarda wygłosił w tej i sześciu innych uczelniach amerykańskich serię wykładów z matematyki i mechaniki teoretycznej. W ramach teorii liczb badał liczby trójkątne[2].
Znakomity dydaktyk i popularyzator. Współzałożyciel (1954) i pierwszy prezes Polskiego Towarzystwa Astronautycznego (wybrany 8 lutego 1956), od roku 1957 wiceprzewodniczący Międzynarodowej Federacji Astronautycznej (IAF). Na II walnym zebraniu w 1958 został wybrany wiceprezesem PTA. Profesor był organizatorem i kierownikiem pierwszej polskiej placówki naukowej w dziedzinie astronautyki – Pracowni Astronautycznej Instytutu Podstawowych Problemów Techniki PAN.
Aktywny organizator ogólnokrajowych Konferencji Techniki Rakietowej i Astronautyki w 1957 i 1959 roku. Uczestniczył w czterech Międzynarodowych Kongresach Astronautycznych: w 1956 w Rzymie (PTA zostało wówczas przyjęte do IAF), w 1957 w Barcelonie, w 1958 w Amsterdamie i w 1959 w Londynie, wygłaszając na tych kongresach referaty naukowe. Członek Brytyjskiego Towarzystwa Międzyplanetarnego (BIS) i członek honorowy Niemieckiego Towarzystwa Rakietowego (DGRR)[7].
Był autorem nie tylko licznych prac naukowych, ale również popularyzatorem nauki. W 1958 roku ukazały się nakładem wydawnictwa Wiedza Powszechna jego Kartki z dziejów mechaniki. W sierpniu 1959, na kilka dni przed śmiercią autora, ukończono druk Astronautyki popularnej w serii „Biblioteka Problemów” Państwowego Wydawnictwa Naukowego.
Zmarł w Londynie w czasie obrad X Kongresu IAF 5 września 1959 roku. Pochowany został na cmentarzu Powązkowskim w alei zasłużonych (grób 101)[8].
Przypisy
- ↑ Informacja na tablicy nagrobnej.
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Wiesław Wójcik, Zarankiewicz Kazimierz Józef [online], gigancinauki.pl [dostęp 2025-03-29].
- ↑ Casimir Zarankiewicz, Sur les points de division dans les ensembles connexes, „Fundamenta Mathematicae”, 9 (1), 1927, s. 124.
- ↑ I-sze Gimnazjum Męskie Magistratu m. st. Warszawy. Pierwsze Sprawozdanie za Rok Szkolny 1924/5, Warszawa 1925, s. 71
- ↑ Frederick I. Ordway, History of Astronautics Symposium: Mar Del Plata, Argentina, October 1969, „Technology and Culture”, 11 (3), 1970, s. 415, JSTOR: 3102202.
- ↑ Zdzisław Mikulski, Państwowa Wyższa Szkoła Techniczna w Warszawie (1942–1944) – okupacyjna namiastka Politechniki Warszawskiej], „Rozprawy z Dziejów Oświaty”, 47, 2010, s. 179–181.
- ↑ „Astronautyka”. 163 (3), s. 18, 1989. ISSN 0004-623X.
- ↑ Cmentarz Stare Powązki: KAZIMIERZ ZARANKIEWICZ, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-12-18].
Bibliografia
- Grażyna Kieniewiczowa, Alina Sokołowska (red.), Od Agrykoli do Żywnego. Mały słownik patronów ulic warszawskich, Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1968, s. 197.
- Jerzy Waldorff i inni red., Cmentarz Powązkowski w Warszawie, wyd. II, Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1984, ISBN 83-03-00758-0.
Linki zewnętrzne
John J. O’Connor; Edmund F. Robertson: Kazimierz Zarankiewicz w MacTutor History of Mathematics archive (ang.)