Kościół św. Antoniego w Białej Podlaskiej

Kościół Matki Bożej Anielskiej
i Świętego Antoniego
w Białej Podlaskiej
Zabytek: nr rej. A/60 z dnia 31.08.1957 r. oraz 19.11.1966 r.
(zespół klasztorny reformatów)[1]
kościół rektoralny
Ilustracja
Państwo

 Polska

Miejscowość

Biała Podlaska

Wyznanie

katolickie

Kościół

rzymskokatolicki

Parafia

Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Białej Podlaskiej

Wezwanie

Świętego Antoniego, Matki Bożej Anielskiej

Położenie na mapie Białej Podlaskiej
Mapa konturowa Białej Podlaskiej, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Kościół Matki Bożej Anielskieji Świętego Antoniegow Białej Podlaskiej”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po prawej znajduje się punkt z opisem „Kościół Matki Bożej Anielskieji Świętego Antoniegow Białej Podlaskiej”
Położenie na mapie województwa lubelskiego
Mapa konturowa województwa lubelskiego, u góry znajduje się punkt z opisem „Kościół Matki Bożej Anielskieji Świętego Antoniegow Białej Podlaskiej”
Ziemia52°01′54,12″N 23°07′14,09″E/52,031700 23,120580

Kościół w Białej Podlaskiej w województwie lubelskim – kościół rektoralny Zakonu Braci Mniejszych Kapucynów i klasztor poreformacki pw. św. Antoniego w Białej Podlaskiej.

Zespół barokowych budynków murowanych z cegły, otynkowanych: złożony z kościoła zwróconego fasadą na północ i zblokowanego z nim od wschodu trójskrzydłowego klasztoru. Fasada kościoła poprzedzona prostokątnym dziedzińcem, otoczonym ceglanym, otynkowanym murem: od ulicy metalowy parkan z murowanymi słupkami, pośrodku dziedzińca odsłonięty 3 grudnia 2000 pomnik Jana Pawła II autorstwa Dariusza Sitka i Edwarda Sitka z Gdańska.

Historia kościoła

Widok od strony zachodniej
Ołtarz

Okres wojen z około połowy XVII wieku przyniósł miastu Białej Podlaskiej szereg zniszczeń. Najazd Szwedów, w 1656 r. wkroczenie wojsk Jerzego II Rakoczego, wojna polsko-rosyjska, plądrowanie Podlasia przez skonfederowane wojska polskie i litewskie oraz zarazy w 1653, 1656 i 1661 roku – te wydarzenia sprawiły, że ludność Podlasia zmniejszyła się o połowę. Warunki życia mieszkańców Białej nie różniły się zasadniczo od warunków życia chłopów i były bardzo ciężkie. Doprowadziło to także do obniżenia poziomu duszpasterstwa i religijności w całym ówczesnym Hrabstwie Bialskim. Aby proces duchowego i kulturowego upadku zatrzymać postanowiono osadzić w Białej zakon reformatów. W 1670 r., po trwających cztery lata zabiegach, za zgodą Jana Kazimierza, Michał Kazimierz Radziwiłł i jego żona Katarzyna sprowadzili do Białej reformatów.

  • 1670 – fundacja kościoła przez Michała Kazimierza Radziwiłła i jego żonę Katarzynę z Sobieskich Radziwiłłową; wystrój jego wnętrza odbiegał znacznie od innych kościołów reformackich, jest on znacznie bogatszy – odpowiadał zapotrzebowaniu, prestiżowi, ambicjom i możliwościom materialnym Radziwiłłów
  • 1671 – przedstawinie projektu kościoła i zespołu klasztornego fundatorom; przybycie z Poznania do Białej pierwszych zakonników – o. Sylwestera Nadolskiego i o. Jana Kapistrana
  • 1672–1684 – budowa i wyposażanie kościoła; murowana budowla została wzniesiona zapewne według projektu Augustyna Locciego Młodszego, fasada zapewne innego autorstwa; budową kierował warszawski architekt Andrys Huber
  • 1688 – konsekracja świątyni pod wezwaniem Matki Bożej Anielskiej przez biskupa kijowskiego Andrzej Chryzostom Załuski, z którego fundacji w latach 1682–1686 wystawiono siedem ołtarzy wykonanych przez Andrycza Huberta
  • 1739 – ufundowanie przez Annę z Sanguszków Radziwiłłową nowych rozbudowanych ołtarzy według projektu o. Mateusza Osieckiego; kościół został przez nią ponownie uposażony
  • 1788 – uroczyste sprowadzenie relikwii bł. Pacyfika
  • pierwsza połowa XVIII w. – budowa murowanego ogrodzenia z malunkami stacji Drogi Krzyżowej w płytkich wnękach, w których w latach 1989–1990 umieszczony został zespół tablic pamiątkowych, tzw. Podlaskie Epitafium Żołnierskie
  • 1836 – roku remont kościoła, być może wtedy wykonana została nadbudowa szczytu fasady
  • 1867 – kasata klasztoru – kościół stał się filią kościoła parafialnego św. Anny
  • 1869 – budowla została przekształcona w cerkiew unicką
  • 1875–1915 – cerkiew prawosławna; wyposażenie kościoła zostało przeniesione do okolicznych parafii, m.in. konfesjonały, ławki, ołtarze Matki Bożej i św. Antoniego, figury świętych Piotra i Pawła, obrazy, monstrancja, pacyfikał oraz ornaty – do sąsiedniego kościoła św. Anny, następnie częściowo przekazane do kościoła farnego w Międzyrzecu Podlaskim; obrazy drogi krzyżowej i krucyfiks do Huszczy; jeden ołtarz do Kąkolewnicy, gdzie przerobiony został na dwa ołtarze boczne
  • 1919 (lub później) – rozbiórka wzniesionej przed fasadą dzwonnicy bramowej w stylu rusko-bizantyjskim
  • 1910 – zmiana formy wieżyczki sygnaturki
  • 1915 – rekoncyliacja oraz powrót dwóch ołtarzy i części wyposażenia przechowywanego w kościele św. Anny
  • po 1919 – utworzenie parafii wojskowej pod wezwaniem Krzyża Świętego
  • 1940 – urządzenie przez Niemców w budynku kościoła składu amunicji, zniszczenie bramki przed kościołem
  • 1944 – częściowe uszkodzenie budowli – zniszczone lub uszkodzone zostało wyposażenie z wyjątkiem ołtarza Matki Bożej, konfesjonału, obrazów i części figur z ołtarza głównego, przeniesionych do kościoła św. Anny
  • 1944 – ponowny remont wnętrza
  • 1946 – zawieszonie kutych neobarokowych kandelabrów i żyrandola
  • 1950 – wykonanie nowej ambony przez Franciszka Maksymiuka
  • 1950–1951 – budowa bramy z dwiema furtkami i żelazną kratą, która zamknęła od frontu ogrodzenie dziedzińca, według projektu architekta Eugeniusza Czyża i Lecha Niemojewskiego; wewnątrz – wymiana posadzki w nawie głównej
  • 1952–1954 – budowa organów przez firmę Fryderyka Schwarza z Kartuz
  • 1953 – wzniesionie ołtarzy: Najświętszego Serca Pana Jezusa i Chrystusa Ukrzyżowanego
  • 1956 – rekonstrukcja sygnaturki według projektu Eugeniusza Czyża
  • 1957–1958 – remont dachu
  • 1965 – z powodu niedostatecznej liczby powołań do zakonu reformatów, za jego zgodą i za pozwoleniem biskupa podlaskiego Ignacego Świrskiego, kościół objął zakon oo. kapucynów
  • 1971 – aranżacja piwnic na sale katechetyczne
  • 2000 – zmiana aranżacji placu przed kościołem, rozebranie bramy i wystawienie pomnika Jana Pawła II na osi przed fasadą
  • 2005 – budowa neobarokowego ołtarza w kaplicy, z witrażem błogosławionego Honorata Koźmińskiego i portretem Jana Pawła II w zwieńczeniu
  • sierpień 2020 – odsłonięcie tablicy pamiątkowej upamiętniającej żołnierzy 34 pułku piechoty, który niegdyś stacjonował w Białej Podlaskiej[2]

Historia klasztoru

  • 1687–1692 – budowa murowanych budynków; klasztor pierwotnie był drewniany
  • 1743 – uposażenie biblioteki klasztornej przez Annę z Sanguszków Radziwiłłową
  • 1867 – kasata zakonu – zakonnicy przeniesieni do klasztoru w Pilicy, budynek i ogrody zostały podzielone na dwie części: pierwsza użytkowana przez wikarego, w drugiej zaś mieściło się seminarium nauczycielskie
  • 1869 (koniec roku) – przekazanie biblioteki do seminarium w Lublinie
  • 1908 – przebudowa klasztoru
  • 1918 (koniec roku) – zwrócenie klasztoru katolikom
  • 1919 – na podstawie pięcioletniej umowy z biskupem podlaskim Henrykiem Przeździeckim klasztor został wydzierżawiony ministerstwu Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, które urządziło tu gimnazjum żeńskie
  • do 1993 – liceum ogólnokształcące
  • od 1993 – klasztor oo. kapucynów

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo lubelskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 31 stycznia 2025 [dostęp 2010-06-11].
  2. ↑ W służbie ojczyźnie. „Echo Katolickie”. 35 (1399), 2020-08-27. Siedlce.

Bibliografia

  • Jerzy Topolski, Gospodarka polska a europejska w XVI-XVIII wieku, Poznań 1977
  • ks. Roman Soszyński, Parafia Św. Anny w Białej Podlaskiej, Biała Podlaska 2007

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.