Kościół św. Katarzyny w Nowym Targu

Kościół Świętej Katarzyny

nr rej. A-40 z dnia 22.01.1970[1]
kościół parafialny
Widok ogólny
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Miejscowość	Nowy Targ
Adres	ul. Kościelna
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Parafia	św. Katarzyny
Wezwanie	św. Katarzyny
Wspomnienie liturgiczne	25 listopada
Historia Data rozpoczęcia budowy około 1346 (prezbiterium) Data zakończenia budowy 1606 (nawa) Data poświęcenia 1364, 1649, 1766 Data zniszczenia 1601, 1656, 1657, 1710, 1719, 1764 Data odbudowy 1606, 1668, 1765 Fundator Kazimierz III Wielki
Dane świątyni Styl gotycki barokowy Świątynia • materiał bud. • cegła Wieża kościelna • liczba wież 1 Ołtarz • liczba ołtarzy 3 Liczba naw 1+transept Organy • liczba głosów • liczba manuałów 20 2+P
Położenie na mapie Nowego Targu Kościół Świętej Katarzyny
Położenie na mapie Polski Kościół Świętej Katarzyny
Położenie na mapie województwa małopolskiego Kościół Świętej Katarzyny
Położenie na mapie powiatu nowotarskiego Kościół Świętej Katarzyny
49°29′00,0″N 20°01′46,8″E/49,483333 20,029667

Kościół świętej Katarzyny – rzymskokatolicki kościół parafialny należący do dekanatu Nowy Targ archidiecezji krakowskiej. Znajduje się na Starym Mieście.

Świątynia została ufundowana podczas lokacji miasta na prawie magdeburskim w 1346 roku przez króla Kazimierza Wielkiego. Powstało w tym czasie murowane prezbiterium, które zachowało się do dzisiaj. Pozostała część świątyni była drewniana. Z czasów budowy zachowały się również kamienne kropielnice umieszczone przy wejściach. W 1493 przywilej króla Jana Olbrachta potwierdził uposażenie świątyni^[2].

W 1601 roku wybuchł pożar, który niemal doszczętnie zniszczył miasto, ocalał jedynie kościół św. Anny i kilka domów. Z kościoła św. Katarzyny zachowało się prezbiterium i zakrystia. W 1606 roku (wg innego źródła 1611^[2]) świątynię odbudowano w formie murowanej^[3]. Wzniesiono murowaną nawę oraz wieżę, nakrytą barokowym dachem hełmowym^[4]. W 1634 roku mieszczanie nowotarscy dobudowali do kościoła kaplicę Najświętszej Maryi Panny Różańcowej, w 1717 roku uzyskała ona własnego kapłana oraz naczynia i szaty liturgiczne^[4].

We wrześniu 1649 roku biskup krakowski Olbracht Lipnicki dokonał ponownej konsekracji świątyni. W 1656 roku, podczas potopu szwedzkiego, Szwedzi spalili i obrabowali kościół. Rok później budynek spłonął ponownie. W 1668 roku biskup Mikołaj Oborski konsekrował odnowione ołtarze. Pożary trawiły wyposażenie kościoła w latach 1710, 1719 i 1764. W 1765 roku kościół odnowił proboszcz ks. Józef Kazimierz Sawicki, herbu Nowina. Z jego inicjatywy ogrodzono przykościelny cmentarz, zmieniono dach, odnowiono mury kościelne, ozdobiono portalem bramę kościelną i wejście do zakrystii, rozbudowano organy. W 1766 roku kościół rekonsekrował biskup Franciszek Potkański. Kolejny proboszcz ks. Szymon Zamojski, pod koniec XVIII wieku wybudował nową plebanię i budynki gospodarcze. Do kościoła dobudowano niską kruchtę, która po­wstała na fundamentach starej, spalonej w 1784.

W 1897 roku z inicjatywy proboszcza ks. Michała Wawrzynowskiego odnowiono wszystkie ołtarze. W 1892 roku Władysław Rossowski namalował obraz św. Katarzyny znajdujący się w ołtarzu głównym^[4]. Jest on kopią wcześniejszego obrazu, wykonanego przez Leksickiego, który był tak zniszczony, że nie można go było uratować. Odmalowano całą świątynię, położono nową posadzkę i zrekonstruowano organy^[3].

W 1916 roku skonfiskowano dzwony, celem ich przetopienia na cele wojenne. W 1926 roku przeprowadzono remont kościoła. W 1932 roku zniszczeniu w pożarze uległ barokowy ołtarz św. Józefa, odnowiony w 1938 roku. W 1989 roku przy kościele powstał ogród różańcowy ze źródłem u podnóża groty Matki Bożej Niepokalanej. Rok później z inicjatywy proboszcza ks. Mieczysława Łukaszczyka rozpoczęto remont kościoła w ramach którego odnowiono ołtarze, ambonę i chór, zakupiono nowe ławki i konfesjonały^[2].

Wyposażenie wnętrza pochodzi głównie z czasów baroku, ale szczególną uwagę należy zwrócić na znajdujący się w prezbiterium, nad wejściem do zakrystii, obraz „Matki Boskiej z gruszką”.

Pierwotnie obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem znajdował się w drewnianej świątyni pod wezwaniem świętej Anny, ale ze względów bezpieczeństwa został przeniesiony. Powstał prawdopodobnie w XV wieku i reprezentuje tzw. szkołę małopolską^[5].

Budynek jest otoczony murem, w którym znajduje się wieża z dzwonnicą, przez którą wchodzi się na dziedziniec kościelny. Wewnątrz dzwonnicy umieszczona jest rzeźbiona scena Ukrzyżowania z postaciami Matki Boskiej i św. Jana. We wnęce usytuowanej na zewnętrznej ścianie kościoła, przy wieży zegarowej, znajduje się figuralne przedstawienie Chrystusa Ukrzyżowanego i dwóch złoczyńców. Pod dachem zachowały się fragmenty fryzu sgraffitowego o motywach podhalańskich^[3].

Organy firmy E. Weyland zostały sprowadzone w 2004 roku z Niemiec przez firmę Krzysztofa Jakubowskiego z Wieprza. Wcześniej na tym miejscu znajdował się jednomanuałowy instrument firmy Biernacki. W 2014 roku Andrzej Guziak zamienił dwa głosy pedałowe. W listopadzie 2015 roku odbył się przegląd instrumentu wykonany przez Jana Jamroga z Ochodzy. W 2024 roku Andrzej Guziak wymienił piszczałki głosu Oktave 4’ z cynkowych na cynowe, wymienił głos Feldflöte 2' na Quinte 2 2/3’ , oraz Mixturę 4 f. 1 1/3' na 3 f^[6].

Dyspozycja instrumentu: