Kolej piaskowa
Kolej piaskowa – kolej użytku niepublicznego, której głównym zadaniem jest transport materiałów podsadzkowych do zabezpieczania wyrobisk kopalnianych[1]. Koleje piaskowe charakteryzują się m.in. specjalistycznym taborem i urządzeniami rozładunkowymi.
Koleje piaskowe w Zagłębiu Śląsko-Dąbrowskim i Krakowskim
Koleje piaskowe na Górnym Śląsku, Zagłębiu Dąbrowskim i Krakowskim to sieć kolei przemysłowych zarządzanych niegdyś m.in. przez Przedsiębiorstwo Materiałów Podsadzkowych Przemysłu Węglowego (PMP PW). Służyły one do zaopatrywania w materiał podsadzkowy zakłady górnicze na terenie Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego, Rybnickiego Okręgu Węglowego i Jaworznicko - Chrzanowskiego Okręgu Przemysłowego. Koleje piaskowe stanowiły dobrze zorganizowaną infrastrukturę techniczno-transportową i tworzyły drugą co do wielkości po PKP PLK sieć kolejową w Polsce.
Koleje piaskowe powstały w latach 50. XX wieku poprzez rozbudowę znacjonalizowanych po II wojnie światowej niezależnych od państwa kolei przemysłowych na Górnym Śląsku, Zagłębiu Dąbrowskim i Krakowskim. W okresie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej linie kolei piaskowej nie zostały włączone do struktur Polskich Kolei Państwowych, ale znalazły się pod zarządem PMP PW.
W 1990 roku dokonano restrukturyzacji PMP PW i podziału na kilka spółek, a następnie ich prywatyzacji. Obecnie sieć kolei piaskowych należy do kilku przedsiębiorstw, w przeważającej części prywatnych, które posiadają licencje na udostępnianie infrastruktury kolejowej dla realizacji przewozów kolejowych.
Obecni zarządcy linii kolei piaskowych
Dawni zarządcy linii kolei piaskowych
- Przedsiębiorstwo Materiałów Podsadzkowych Przemysłu Węglowego (PMP PW)
- Kopalnia Piasku "Szczakowa" S.A.
- Kopalnia Piasku Kuźnica Warężyńska S.A. w Dąbrowie Górniczej
Główne kolejowe korytarze transportowe kolei piaskowych
- Północna Magistrala Piaskowa
- Południowa Magistrala Piaskowa
- Wschodnia Magistrala Piaskowa
- Zachodnia Magistrala Piaskowa
Most podsadzkowy przy szybie Witczak, KWK Centrum, Bytom (2016 r.)
Drogi rowerowe w ciągach dawnych linii kolei piaskowych
W 2016 roku pojawiły się plany zagospodarowania w postaci dróg rowerowych dawnych szlaków kolejowych po likwidowanych liniach kolei piaskowej[2]. W 2019 r. władze Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii podjęły konkretne działania do realizacji projektu połączeń międzymiastowych drogami rowerowymi w standardzie velostrady[3].
W 2018 r. w Jaworznie (poza strukturami GZM) w śladzie dawnej linii kolei piaskowych nr 214. Jęzor Centralny JCC - KWK Jan Kanty - Jaworzno (PKP) powstała pierwsza w Polsce Velostrada[4].
Przypisy
- ↑ Ustawa z dnia 2 grudnia 1960 r. o kolejach (Dz.U. z 1960 r. nr 54, poz. 311).
- ↑ Krzysztof Chmielewski, Velo Silesia - Velostrada połączy nasze miasta? - Chorzów informacje ciekawe artykuły [online], MojChorzow.pl, 5 czerwca 2016 [dostęp 2020-01-29] [zarchiwizowane z adresu 2020-01-29].
- ↑ Tomasz Raudner, Gdzie powstanie rowerowa autostrada? Będzie audyt terenów pod velostradę [online], SlaskiBiznes.pl, 27 grudnia 2019 [dostęp 2020-03-06] [zarchiwizowane z adresu 2021-08-06] (pol.).
- ↑ Kacper Jurkiewicz, Velostrada w Jaworznie to jedyna rowerowa autostrada w Polsce. Ma już rok. Jak się spisała? [online], Dziennik Zachodni, 6 października 2019 [dostęp 2025-04-03] (pol.).
Bibliografia
- Krzysztof Soida, Tomasz Roszak, Mariusz Furtek: Koleje piaskowe. Tom 1. Rybnik: Betezda, 2007. ISBN 978-83-923322-2-0.
- Krzysztof Soida, Tomasz Roszak, Mariusz Furtek: Koleje piaskowe. Tom 2. Katowice: ApLand, 2002. ISBN 83-912575-2-5.