Kosmatek pospolity

Kosmatek pospolity
	Tropinota hirta
	(Poda, 1761)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Gromada	owady
Rząd	chrząszcze
Podrząd	chrząszcze wielożerne
Nadrodzina	żukokształtne
Rodzina	poświętnikowate
Podrodzina	kruszczycowate
Plemię	Cetoniini
Podplemię	Cetoniina
Rodzaj	Tropinota
Podrodzaj	Tropinota (Epicometis)
Gatunek	kosmatek pospolity
Synonimy
	Scarabaeus hirtus Poda von Neuhaus, 1761; Epicometis hirtus (Poda von Neuhaus, 1761); Cetonia hirta (Poda von Neuhaus, 1761); Scarabaeus hirtellus Linnaeus, 1767; Cetonia hirtella (Linnaeus, 1767); Cetonia vestita Say, 1825; Epicometis tonsa Burmeister, 1842; Tropinota subfasciata Mulsant, 1842; Tropinota nigrina Mulsant, 1842; Tropinota hirta a. senicula Reitter, 1909;

Kosmatek pospolity^[1] (Tropinota (Epicometis) hirta) – gatunek chrząszcza z rodziny poświętnikowatych i podrodziny kruszczycowatych. Zamieszkuje Europę, Afrykę Północną oraz zachodnią i środkową część Azji; ponadto zawleczony został do Ameryki Północnej.

Taksonomia

Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1761 roku przez Nikolausa Podę von Neuhausa pod nazwą Scarabaeus hirtus. W taksonie Epicometis umieszczony został w 1842 roku przez Hermanna Burmeistera i stanowi jego gatunek typowy^[2].

W obrębie omawianego gatunku wyróżnia się trzy podgatunki^[2]:

Tropinota hirta crispa Petrovitz, 1971
Tropinota hirta hirta Poda von Neuhaus, 1761
Tropinota hirta hirtiformis Reitter, 1913

Morfologia

Chrząszcz o owalnym w zarysie ciele długości od 8 do 11 mm, z wierzchu czarnym, pozbawionym metalicznego połysku, porośniętym długimi sterczącymi włoskami; na pokrywach występują plamki z białego, aksamitnego owłosienia o zmiennej liczbie, rozmiarach i położeniu, czasem zupełnie zanikłe. Głowę pokrywa ziarniste punktowanie. Przedplecze ma lekko pomarszczone punktowanie i pośrodku zaopatrzone jest w gładkie żeberko podłużne. Tarczka cechuje się trójkątnym zarysem. Spłaszczone pokrywy mają dobrze zaznaczone guzy barkowe i po pięć słabo zaznaczonych, punktowanych rzędów. Umiarkowanie wypukłe pygidium pokrywają silne, przechodzące w zmarszczki punkty oraz porastają długie włoski. Oprócz sternitów odwłoka spód ciała obrośnięty jest wełnistym owłosieniem. Odnóża przedniej pary mają trzy zęby na goleniach, a ich stopy są w przypadku samca trochę dłuższe niż w przypadku samicy^[3].

Ekologia i występowanie

Owad ten zasiedla głównie ciepłe tereny otwarte o bogatym w próchnicę, przepuszczalnym podłożu^[4]^[5], w tym murawy kserotermiczne, nasłonecznione zbocza, łąki kwietne, polany, pobrzeża lasów i ogrody^[6]^[4]. Cykl życiowy jest jednoroczny^[4]. Podziemne larwy są ryzofagiczne i żerują na gnijących korzeniach roślin^[3]. Przepoczwarczenie ma miejsce w glebie, zwykle w sierpniu, przy czym owad dorosły pozostaje w kokonie poczwarkowym do wiosny następnego roku^[4]. Aktywne osobniki dorosłe spotyka się od kwietnia do sierpnia^[6]. Żerują na nektarze kwiatów krzewów i roślin zielnych, najchętniej z rodziny astrowatych^[4]. Preferują kwiaty o żółtym kolorze^[7]. Podczas żerowania pyłek przyczepia się do włosków owada, który zatem przyczynia się do zapylenia kwiatów.

Gatunek pierwotnie palearktyczny^[2], ale zawleczony także do nearktycznej Ameryki Północnej^[1]^[4]. Podgatunek nominatywny znany jest z Maroka, Portugalii, Hiszpanii, Andory, Francji, Belgii, Holandii, Luksemburga, Niemiec, Szwajcarii, Liechtensteinu, Austrii, Włoch, Estonii, Łotwy, Litwy, Polski, Czech, Słowacji, Węgier, Białorusi, Ukrainy, Rumunii, Bułgarii, Słowenii, Chorwacji, Bośni i Hercegowiny, Serbii, Czarnogóry, Albanii, Macedonii Północnej, Grecji, europejskiej części Rosji, Kazachstanu i anatolijskiej części Turcji^[2]. W Polsce spotykany jest wszędzie oprócz wyższych części gór^[4], lokalnie liczny^[5].

Podgatunek T. h. hirtiformis podawany jest z Gruzji, zachodniosyberyjskiej części Rosji, Kazachstanu, Turkmenistanu i Uzbekistanu. T. h. crispa jest endemitem tureckiego Izmiru^[2].

Przypisy

1 2 Jiří Zahradník: Przewodnik: Owady. Warszawa: Multico, 2000, s. 182.
1 2 3 4 5 IvanI. Löbl IvanI., AlešA. Smetana AlešA. (red.), Catalogue of Palaearctic Coleoptera. Volume 3. Scarabaeoidea – Scirtoidea – Dascilloidea – Buprestoidea – Byrrhoidea, Stenstrup: Apollo Books, 2006, s. 297-298, ISBN 87-88757-59-5 .
1 2 Zdzisława Stebnicka: Klucze do oznaczania owadów Polski Część XIX Chrząszcze – Coleoptera z. 28b Żukowate – Scarabaeidae grupa podrodzin: Scarabaeidae pleurosticti. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1978, s. 51.
1 2 3 4 5 6 7 B. Burakowski, M. Mroczkowski, J. Stefańska: Chrząszcze – Coleoptera. Scarabaeoidea, Dascilloidea, Byrrhoidea i Parnoidea. 1983, seria: Katalog Fauny Polski t. XXIII z. 9.
1 2 M.M. Bunalski M.M. i inni, Materiały do poznania rozmieszczenia chrząszczy (Coleoptera) Zachodniej Polski. Część 6. Kruszczyce (Scarabaeidae: Cetoniinae), „Wiadomości entomologiczne”, 2, 34, 2015, s. 12–29 .
1 2 Tropinota hirta – Kosmatek pospolity. [w:] Insektarium.net [on-line]. [dostęp 2024-04-14].
↑ DawidD. Marczak DawidD., RadosławR. Mroczyński RadosławR., Materiały do poznania fauny Kampinoskiego Parku Narodowego: Scarabaeidae. Część 1. Podrodziny: Melolonthinae, Sericinae, Rutelinae, Dynastinae i Cetoninae. [online] [dostęp 2017-05-12] .

Bibliografia

Pławilszczikow Klucz do oznaczania owadów
S. Bily Chrząszcze, wyd Delta

[Zahradnik-1] 1 2 Jiří Zahradník: Przewodnik: Owady. Warszawa: Multico, 2000, s. 182.

[cpc-2] 1 2 3 4 5 IvanI. Löbl IvanI., AlešA. Smetana AlešA. (red.), Catalogue of Palaearctic Coleoptera. Volume 3. Scarabaeoidea – Scirtoidea – Dascilloidea – Buprestoidea – Byrrhoidea, Stenstrup: Apollo Books, 2006, s. 297-298, ISBN 87-88757-59-5 .

[Stebnicka-3] 1 2 Zdzisława Stebnicka: Klucze do oznaczania owadów Polski Część XIX Chrząszcze – Coleoptera z. 28b Żukowate – Scarabaeidae grupa podrodzin: Scarabaeidae pleurosticti. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1978, s. 51.

[Burakowskietal-4] 1 2 3 4 5 6 7 B. Burakowski, M. Mroczkowski, J. Stefańska: Chrząszcze – Coleoptera. Scarabaeoidea, Dascilloidea, Byrrhoidea i Parnoidea. 1983, seria: Katalog Fauny Polski t. XXIII z. 9.

[Bunalskietal-5] 1 2 M.M. Bunalski M.M. i inni, Materiały do poznania rozmieszczenia chrząszczy (Coleoptera) Zachodniej Polski. Część 6. Kruszczyce (Scarabaeidae: Cetoniinae), „Wiadomości entomologiczne”, 2, 34, 2015, s. 12–29 .

[insektarium-6] 1 2 Tropinota hirta – Kosmatek pospolity. [w:] Insektarium.net [on-line]. [dostęp 2024-04-14].

[mm-7] DawidD. Marczak DawidD., RadosławR. Mroczyński RadosławR., Materiały do poznania fauny Kampinoskiego Parku Narodowego: Scarabaeidae. Część 1. Podrodziny: Melolonthinae, Sericinae, Rutelinae, Dynastinae i Cetoninae. [online] [dostęp 2017-05-12] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]