Kretnik

Kretnik
	Scapanus
	Pomel, 1848
	; Kretnik szerokołapy (S. latimanus)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	owadożery
Podrząd	Erinaceota
Rodzina	kretowate
Podrodzina	grzebacze
Plemię	grzebacze
Rodzaj	kretnik
	Typ nomenklatoryczny
	Scapanus towsendii Pomel, 1848 (= Scalops townsendii Bachman, 1839)
Synonimy
	Scaphanus: Herrick, 1892; Scapasius: Beddard, 1902; Scapaneus: Winge, 1917; Xeroscapheus Hutchison, 1968;
	Scaphanus: Herrick, 1892; Scapasius: Beddard, 1902; Scapaneus: Winge, 1917; Xeroscapheus Hutchison, 1968;
Gatunki
	9 gatunków (w tym 4 wymarłe) – zobacz opis w tekście
	9 gatunków (w tym 4 wymarłe) – zobacz opis w tekście

Kretnik^[6] (Scapanus) – rodzaj ssaków z podrodziny grzebaczy (Scalopinae) w obrębie rodziny kretowatych (Talpidae).

Rozmieszczenie geograficzne

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Ameryce Północnej^[7]^[8]^[9].

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) 106–186 mm, długość ogona 21–51 mm, długość tylnej stopy 15–31 mm; masa ciała 30–171 g^[8]^[10].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1848 roku francuski geolog, paleontolog i botanik Auguste Nicolas Pomel w artykule poświęconym badaniom na owadożernych mięsożercach, opublikowanym w czasopiśmie Archives des sciences physiques et naturelles^[1]. Pomel wymienił dwa gatunki – Scalops breweri Bachman, 1841 i Scapanus towsendii Pomel, 1848 (= Scalops townsendii Bachman, 1839) – z których gatunkiem typowym jest (późniejsze oznaczenie) Scapanus towsendii Pomel, 1848 (= Scalops townsendii Bachman, 1839) (kretnik pacyficzny).

Etymologia

Scapanus (Scaphanus, Scapasius, Scapaneus): gr. σκαπάνη skapanē ‘narzędzie do kopania, motyka’^[11].
Xeroscapheus: gr. ξενος xenos ‘obcy, dziwny’; σκαφευς skapheus ‘kopacz’^[5]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): †Scapanus (Xeroscapheus) proceridens Hutchison, 1968.

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące występujące współcześnie gatunki^[12]^[10]^[7]^[6]:

Gatunek	Autor i rok opisu	Nazwa zwyczajowa^[6]	Podgatunki^[8]^[7]^[10]	Rozmieszczenie geograficzne^[8]^[7]^[10]	Podstawowe wymiary^[8]^[10]^[c]	Status IUCN^[13]
Scapanus orarius	F.W. True, 1896	kretnik nadbrzeżny	2 podgatunki	południowo-zachodnia Kanada (południowo-zachodnia Kolumbia Brytyjska) i północno-zachodnie Stany Zjednoczone (Waszyngton, Oregon, północno-zachodnia Kalifornia i marginalnie zachodnio-środkowe Idaho); zakres wysokości: do 350 m n.p.m.	DC: 10,6–16,8 cm DO: 2,1–4,6 cm MC: 61–91 g	LC
Scapanus townsendii	(Bachman, 1839)	kretnik pacyficzny	2 podgatunki	południowo-zachodnia Kanada (południowo-zachodnia Kolumbia Brytyjska) i Stany Zjednoczone (zachodni Waszyngton, zachodni Oregon i północno-zachodnia Kalifornia); zakres wysokości: 0–1675 m n.p.m.	DC: 16,1–18,6 cm DO: 3,4–5,1 cm MC: 64–171 g	LC
Scapanus latimanus	(Bachman, 1842)	kretnik szerokołapy	4 podgatunki	endemit Sanów Zjednoczonych (od południowo-środkowego Oregonu na południe do Santa Barbary) i Yosemite Valley (Kalifornia)); zakres wysokości: do 3000 m n.p.m.	DC: 13,1–15,3 cm DO: 2,3–3,9 cm MC: 56–74 g	LC
Scapanus anthonyi	J.A. Allen, 1893		gatunek monotypowy	endemit Meksyku (Kalifornia Dolna (znany z 4 miejsc w Sierra se San Oedro Mártir); zakres wysokości: 1150–2000 m n.p.m.	DC: 11–11,4 cm DO: 2,1–2,5 cm MC: 30–35 g	NE
Scapanus occultus	J. Grinnell & Swarth, 1912}		gatunek monotypowy	Stany Zjednoczone (Kalifornia na południe od Yosemite Valley i Santa Barbary) i Meksyk (Kalifornia Dolna na południe do Laguna Hanson); zakres wysokości: – m n.p.m.	DC: 11,1–13,6 cm DO: 2,2–3,4 cm MC: 50–59 g	NE

Kategorie IUCN: LC – gatunek najmniejszej troski, NE – gatunki niepoddane jeszcze ocenie.

Opisano również gatunki wymarłe na obszarze dzisiejszych Stanów Zjednoczonych^[14]:

Scapanus hagermanensis Hutchison, 1987^[15] (pliocen)
Scapanus malatinus Hutchison, 1987^[16] (plejstocen)
Scapanus proceridens Hutchison, 1968^[17] (pliocen)
Scapanus shultzi Tedford, 1961^[18] (miocen)

Uwagi

1 2 Niepoprawna późniejsza pisownia Scapanus Pomel, 1848.
↑ Nieuzasadniona poprawka Scapanus Pomel, 1848.
↑ DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

Przypisy

1 2 A.N. Pomel. Etudes sur les carnassiers insectivores (Extrait). Seconde partie.—Classification des insectivores. „Archives des sciences physiques et naturelles”. 9, s. 247, 1848. (fr.).
↑ C.L. Herrick. Mammals of Minnesota. „Bulletin of the Minnesota Geological and Natural History Survey”. 7, s. 55, 1892. (ang.).
↑ F.E. Beddard: Mammalia. W: S.F. Harmer & E.A. Shipley (redaktorzy): The Cambridge natural history. Cz. 10. London: Macmillan and co., limited, 1902, s. 518. (ang.).
↑ H. Winge. Udsigt over Insektædernes indbyrdes Slægtskab. „Videnskabelige Meddelelser fra Dansk naturhistorisk Forening i Kjøbenhavn”. 68, s. 128, 1917. (szw.).
1 2 Hutchison 1968 ↓, s. 87.
1 2 3 Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 76. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
1 2 3 4 C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 80. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
1 2 3 4 5 B. Kryštufek & M. Motokawa: Family Talpidae (Moles, Desmans, Star-nosed Moles and Shrew Moles). W: R.A. Mittermeier & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 8: Insectivores, Sloths and Colugos. Barcelona: Lynx Edicions, 2018, s. 599–601. ISBN 978-84-16728-08-4. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Scapanus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-01-14].
1 2 3 4 5 Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 443. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 621, 1904. (ang.).
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2025-01-09]. (ang.).
↑ Taxonomy: Scapanus – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2025-01-09]. (ang.).
↑ J.S.J.S. Zijlstra J.S.J.S., Scapanus Pomel, 1848, Hesperomys project (Version 23.8.1), DOI: 10.5281/zenodo.7654755 [dostęp 2023-10-25] (ang.).
↑ J.H. Hutchison. Late Pliocene (Blancan) Scapanus (Scapanus) (Talpidae: Mammalia) from the Glenns Ferry Formation of Idaho. „PaleoBios”. 12 (45), s. 1, 1987. (ang.).
↑ J.H. Hutchison. Moles of the Scapanus latimanus group (Talpidae, Insectivora) from the Pliocene and Pleistocene of California. „Contributions in science”. 386, s. 3, 1987. (ang.).
↑ Hutchison 1968 ↓, s. 88.
↑ R.H. Tedford. Clarendonian Insectivora from the Ricardo Formation, Kern County, California. „Bulletin of the Southern California Academy of Sciences”. 60 (2), s. 66, 1961. (ang.).

Bibliografia

J.H. Hutchison. Fossil Talpidae (Insectivora, Mammalia) from the Later Tertiary of Oregon. „Bulletin of the Museum of Natural History Oregon”. 11, s. 1–117, 1968. (ang.).

[npp-2] 1 2 Niepoprawna późniejsza pisownia Scapanus Pomel, 1848.

[5] Nieuzasadniona poprawka Scapanus Pomel, 1848.

[15] DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

[Pomel-1] 1 2 A.N. Pomel. Etudes sur les carnassiers insectivores (Extrait). Seconde partie.—Classification des insectivores. „Archives des sciences physiques et naturelles”. 9, s. 247, 1848. (fr.).

[her-3] C.L. Herrick. Mammals of Minnesota. „Bulletin of the Minnesota Geological and Natural History Survey”. 7, s. 55, 1892. (ang.).

[bed-4] F.E. Beddard: Mammalia. W: S.F. Harmer & E.A. Shipley (redaktorzy): The Cambridge natural history. Cz. 10. London: Macmillan and co., limited, 1902, s. 518. (ang.).

[win-6] H. Winge. Udsigt over Insektædernes indbyrdes Slægtskab. „Videnskabelige Meddelelser fra Dansk naturhistorisk Forening i Kjøbenhavn”. 68, s. 128, 1917. (szw.).

[CITEREFHutchison196887-7] 1 2 Hutchison 1968 ↓, s. 87.

[Cichocki&inni-8] 1 2 3 Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 76. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Burgin&inni-9] 1 2 3 4 C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 80. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).

[Kryštufek&Motokawa-10] 1 2 3 4 5 B. Kryštufek & M. Motokawa: Family Talpidae (Moles, Desmans, Star-nosed Moles and Shrew Moles). W: R.A. Mittermeier & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 8: Insectivores, Sloths and Colugos. Barcelona: Lynx Edicions, 2018, s. 599–601. ISBN 978-84-16728-08-4. (ang.).

[Wilson&Reeder-11] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Scapanus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-01-14].

[amw-12] 1 2 3 4 5 Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 443. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[Palmer-13] T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 621, 1904. (ang.).

[mdd-14] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2025-01-09]. (ang.).

[16] Taxonomy: Scapanus – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2025-01-09]. (ang.).

[zij-17] J.S.J.S. Zijlstra J.S.J.S., Scapanus Pomel, 1848, Hesperomys project (Version 23.8.1), DOI: 10.5281/zenodo.7654755 [dostęp 2023-10-25] (ang.).

[hut87a-18] J.H. Hutchison. Late Pliocene (Blancan) Scapanus (Scapanus) (Talpidae: Mammalia) from the Glenns Ferry Formation of Idaho. „PaleoBios”. 12 (45), s. 1, 1987. (ang.).

[hut87b-19] J.H. Hutchison. Moles of the Scapanus latimanus group (Talpidae, Insectivora) from the Pliocene and Pleistocene of California. „Contributions in science”. 386, s. 3, 1987. (ang.).

[CITEREFHutchison196888-20] Hutchison 1968 ↓, s. 88.

[ted-21] R.H. Tedford. Clarendonian Insectivora from the Ricardo Formation, Kern County, California. „Bulletin of the Southern California Academy of Sciences”. 60 (2), s. 66, 1961. (ang.).

[1]

[a]

[2]

[3]

[b]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[c]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]