Krokodyl gawialowy

Krokodyl gawialowy
	Tomistoma schlegelii
	(Müller, 1838)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	gady
Rząd	krokodyle
Rodzina	gawialowate
Rodzaj	Tomistoma
Gatunek	krokodyl gawialowy
Synonimy
	Crocodilus (Gavialis) schlegelii Müller, 1838; Gavialosuchus schlegeli — Brühl, 1886; Gavialis schlegelii — Brühl, 1886;
	Crocodilus (Gavialis) schlegelii Müller, 1838; Gavialosuchus schlegeli — Brühl, 1886; Gavialis schlegelii — Brühl, 1886;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; zagrożony
	Zasięg występowania

Krokodyl gawialowy, krokodyl sundajski (Tomistoma schlegelii) – gatunek słodkowodnego krokodyla z rodziny gawialowatych (Gavialidae)^[3].

Występowanie

Występuje w całej Indonezji. Największa populacja zaobserwowana populacja występuje na Sumatrze oraz w Kalimantanie (w Parku Narodowym Tanjung Puting), a mniejsze skupisko można spotkać w Malezji. Przypuszcza się, że został wytępiony w Tajlandii, bo od 1970 roku nie zaobserwowano tam żadnego osobnika^[4]. Dziką populację szacuje się na poniżej 2500 dorosłych osobników^[2].

Systematyka

Krokodyl gawialowy jest jedynym żyjącym współcześnie przedstawicielem rodzaju Tomistoma i grupy Tomistominae. Tradycyjnie zaliczany do rodziny krokodylowatych (krokodyli właściwych), co wspierają dane morfologiczne^[5], jednak badania molekularne sugerują, że należy do gawiali^[6]. Rozwój czaszki Tomistoma schlegelii, kształt całej głowy, jak również jej części rostralnej i postrostralnej bardziej przypominają tę występującą u Crocodylidae, co wspiera hipotezę o pokrewieństwie krokodyla gawialowego powstałą na podstawie danych morfologicznych^[7].

Charakterystyka

Morfologia

Osiąga do 5 m długości. Głowa wąska i znacznie wydłużona (ok. 4,5 razy dłuższa u podstawy niż szeroka). Podobny smukły kształt pyska ma gawial gangesowy i od niego pochodzi jego nazwa. Zęby długie, cienkie i ostre o jednakowej długości. Górna szczęka nie ma wycięć jak u innych przedstawicieli rodziny. Grzbiet oliwkowo brązowy, brzuch żółtozielony lub żółtawy, na ogonie szerokie poprzeczne ciemnobrązowe pręgi^[4].

Biotop

Jest gatunkiem słodkowodnym, preferuje wody płytkie, do 1 metra głębokości, o odczynie kwasowym. Najczęściej spotykany w nizinnych lasach bagiennych, torfowiskach oraz rzekach i strumieniach. Spotykany jest również na obrzeżach lasów deszczowych przy rzekach z wolnym nurtem^[4].

Pokarm

Wydłużony pysk z cienkimi, długimi zębami stanowi wyspecjalizowane narzędzie do chwytania ryb. Głównym składnikiem diety są ryby, ale również skorupiaki. Większe osobniki mogą polować także na ssaki i ptaki^[8].

Rozmnażanie

Sezon godowy zaczyna się w maju. Samice budują gniazda w kształcie kopca do 60 cm wysokości. Budulcem są zazwyczaj suche liście i torf, do którego składają od 20 do 60 jaj. Każde jajo ma ok. 10 cm długości. Okres inkubacji trwa ok. 90 dni. Rodzice nie opiekują się młodymi.

Zachowanie

Większość czasu spędzają zanurzone w płytkiej wodzie z wystawionymi oczami oraz nozdrzami. Zazwyczaj zanurzenie trwa od 10 do 15 minut, jednak mogą pozostać pod wodą nawet do 2 godzin.

Status zagrożenia

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody (IUCN) krokodyl gawialowy jest klasyfikowany jako gatunek zagrożony (EN, ang. endangered). Spadek liczebności związany jest z utratą siedlisk przez wycinkę lasów oraz osuszanie bagien^[8]. Na regres populacyjny wpływa również fakt, że ich jaja są wykorzystywane w medycynie tradycyjnej^[4].

Przypisy

↑ Tomistoma schlegelii, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
1 2 Tomistoma schlegelii, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ Tomistoma schlegelii (MÜLLER, 1838, [w:] The Reptile Database [online] [dostęp 2025-05-16] (ang.).
1 2 3 4 KatieK. Foster KatieK., Tomistoma schlegelii (False gharial, Sunda Gavial) [online], Animal Diversity Web [dostęp 2025-05-08] (ang.).
↑ Christopher A. Brochu. Phylogenetic approaches toward crocodylian history. „Annual Review of Earth and Planetary Sciences”. 31, s. 357–397, 2003. DOI: 10.1146/annurev.earth.31.100901.141308. (ang.).
↑ Ray E. Willis, L. Rex McAliley, Erika D. Neeley, Llewellyn D. Densmore III. Evidence for placing the false gharial (Tomistoma schlegelii) into the family Gavialidae: Inferences from nuclear gene sequences. „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 43 (3), s. 787–794, 2007. DOI: 10.1016/j.ympev.2007.02.005. (ang.).
↑ Paolo Piras, Paolo Colangelo, Dean C. Adams, Angela Buscalioni, Jorge Cubo, Tassos Kotsakis, Carlo Meloro, Pasquale Raia. The Gavialis–Tomistoma debate: the contribution of skull ontogenetic allometry and growth trajectories to the study of crocodylian relationships. „Evolution & Development”. 12 (6), s. 568–579, 2010. DOI: 10.1111/j.1525-142X.2010.00442.x. (ang.).
1 2 Krokodyl gawialowy [online], Orientarium Łódź [dostęp 2025-05-08] .

[itis-1] Tomistoma schlegelii, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[iucn-2] 1 2 Tomistoma schlegelii, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[rd-3] Tomistoma schlegelii (MÜLLER, 1838, [w:] The Reptile Database [online] [dostęp 2025-05-16] (ang.).

[:0-4] 1 2 3 4 KatieK. Foster KatieK., Tomistoma schlegelii (False gharial, Sunda Gavial) [online], Animal Diversity Web [dostęp 2025-05-08] (ang.).

[CAB03-5] Christopher A. Brochu. Phylogenetic approaches toward crocodylian history. „Annual Review of Earth and Planetary Sciences”. 31, s. 357–397, 2003. DOI: 10.1146/annurev.earth.31.100901.141308. (ang.).

[mpev07-6] Ray E. Willis, L. Rex McAliley, Erika D. Neeley, Llewellyn D. Densmore III. Evidence for placing the false gharial (Tomistoma schlegelii) into the family Gavialidae: Inferences from nuclear gene sequences. „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 43 (3), s. 787–794, 2007. DOI: 10.1016/j.ympev.2007.02.005. (ang.).

[evodevo-7] Paolo Piras, Paolo Colangelo, Dean C. Adams, Angela Buscalioni, Jorge Cubo, Tassos Kotsakis, Carlo Meloro, Pasquale Raia. The Gavialis–Tomistoma debate: the contribution of skull ontogenetic allometry and growth trajectories to the study of crocodylian relationships. „Evolution & Development”. 12 (6), s. 568–579, 2010. DOI: 10.1111/j.1525-142X.2010.00442.x. (ang.).

[:1-8] 1 2 Krokodyl gawialowy [online], Orientarium Łódź [dostęp 2025-05-08] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]