Krupina (roślina)

Krupina
	; Krupina pospolita
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	astrowce
Rodzina	astrowate
Podrodzina	Carduoideae
Rodzaj	krupina
	Nazwa systematyczna
	Crupina (Pers.) DC.; Ann. Mus. Natl. Hist. Nat. 16: 157 (1810)
	Typ nomenklatoryczny
	Centaurea crupina Linnaeus
Synonimy
	Centaurea subg. Crupina Persoon;
	Centaurea subg. Crupina Persoon;

Krupina^[5], pajączyk^[6] (Crupina (Pers.) DC.) – rodzaj roślin z rodziny astrowatych. Obejmuje trzy gatunki^[7]^[3]. Zasięg rodzaju obejmuje północną Afrykę, Europę bez jej północnej części oraz zachodnią Azję po Kazachstan, zachodnie Chiny i Indie^[3]. W Polsce jako gatunek przejściowo dziczejący (efemerofit) występuje krupina pospolita C. vulgaris^[5]. Gatunek ten rośnie także introdukowany w Ameryce Północnej w zachodniej części Stanów Zjednoczonych^[8].

Rośliny te występują w murawach i stepach, w miejscach skalistych, w widnych lasach, na obrzeżach pól, zwykle na podłożu wapiennym^[9].

Nazwa rodzaju pochodzi sprzed czasów linneuszowskich i nie jest znana jej etymologia^[8].

Morfologia

Pokrój: Rośliny jednoroczne o pędach smukłych i prosto wzniesionych^[9], osiągających ok. 1 m wysokości^[8].
Liście: Skrętoległe i siedzące (górne czasem ogonkowe^[8]), o blaszce pierzasto wcinanej do pierzasto klapowanej, na brzegu ząbkowanej i orzęsionej^[9]^[10]. Wielkość liści zmniejsza się wraz z wysokością na pędzie^[8].
Kwiaty: Zebrane w kilka koszyczków na szczycie pędu. Ich okrywy są wrzecionowate do jajowatych, z listkami okrywy ciasno, dachówkowato ułożonymi w 4–6 szeregach, o brzegach łuskowatych, nieuzbrojonych. Dno koszyczka jest płaskie i pokryte szydlastymi plewinkami. Kwiaty brzeżne w koszyczku w liczbie 2–14 są morfologicznie żeńskie, ale płonne, wewnętrzne kwiaty w liczbie 1–2 są obupłciowe. Korona różowa do czerwonej lub fioletowej, rurkowata, na szczycie z pięcioma łatkami, owłosiona^[9]^[8].
Owoce: Niełupki nagie, jajowate, walcowate lub spłaszczone. Puch kielichowy składa się z zewnętrznego szeregu ości barwy jasnobrązowej do czarnej i wewnętrznego składającego się z trójkątnych, czarnych łusek^[9]^[10].

Systematyka

Rodzaj z rodziny astrowatych Asteraceae z podrodziny Carduoideae, z plemienia Cardueae i podplemienia Centaureinae^[11]^[10]. Rodzaj sytuowany jest w pozycji bazalnej w obrębie gradu obejmującego rodzaj chaber Centaurea i taksony z nim spokrewnione^[8].

Wykaz gatunków^[3]

Crupina crupinastrum (Moris) Vis.
Crupina intermedia (Mutel) Briq. & Cavill.
Crupina vulgaris Pers. ex Cass. – krupina pospolita

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2022-06-26] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2022-06-26] (ang.).
1 2 3 4 Crupina (Pers.) DC.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-06-26].
1 2 Crupina. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2022-06-26].
1 2 ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 66, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 63. ISBN 978-83-925110-5-2.
↑ David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 251, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
1 2 3 4 5 6 7 David J. Keil: Crupina (Persoon) de Candolle. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-06-26].
1 2 3 4 5 P.H. Davis: Flora of Turkey and the East Aegean Islands. Vol. 5. Edinburgh: Edinburgh University Press, 1975, s. 586-587.
1 2 3 K. Kubitzki (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. VIII. Flowering Plants. Dicotyledons. Asterales. Berlin, Heidelberg: Springer, 2007, s. 139-140. ISBN 978-3-540-31050-1.
↑ Genus Crupina (Pers.) DC.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-06-26].

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2022-06-26] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2022-06-26] (ang.).

[powo-3] 1 2 3 4 Crupina (Pers.) DC.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-06-26].

[ing-4] 1 2 Crupina. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2022-06-26].

[checklist-5] 1 2 ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 66, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[gawrys-6] Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 63. ISBN 978-83-925110-5-2.

[mabb-7] David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 251, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .

[america-8] 1 2 3 4 5 6 7 David J. Keil: Crupina (Persoon) de Candolle. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-06-26].

[turkey-9] 1 2 3 4 5 P.H. Davis: Flora of Turkey and the East Aegean Islands. Vol. 5. Edinburgh: Edinburgh University Press, 1975, s. 586-587.

[kubitzki-10] 1 2 3 K. Kubitzki (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. VIII. Flowering Plants. Dicotyledons. Asterales. Berlin, Heidelberg: Springer, 2007, s. 139-140. ISBN 978-3-540-31050-1.

[grin-11] Genus Crupina (Pers.) DC.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-06-26].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]