Kuklik pospolity

Kuklik pospolity
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

różowce

Rodzina

różowate

Rodzaj

kuklik

Gatunek

kuklik pospolity

Nazwa systematyczna
Geum urbanum L.
Sp. Pl.: 501 (1753)[3]
Kwiat
Owoc
Przekrój owocu

Kuklik pospolity (Geum urbanum L.) – gatunek rośliny wieloletniej z rodziny różowatych. Występuje w Europie (bez północnych i południowych krańców), w północnej Afryce (od Maroka po Tunezję), zachodniej Azji (na wschodzie po Iran i Kazachstan), a jako gatunek zawleczony również w Ameryce Północnej, Kraju Nadmorskim i Nowej Zelandii[3]. W Polsce jest pospolity na całym niżu i w niższych położeniach górskich[4] (w Polsce do nieco ponad 1300 m n.p.m.)[5].

Morfologia

Łodyga
Prosto wzniesiona, miękko owłosiona[5], rozgałęziona, zwykle czerwonobrunatna[6]. Osiąga od 20 do 70, rzadko do 100 cm wysokości[5].
Organy podziemne
Korzeń rzepowato zgrubiały, o charakterystycznym zapachu[6], z krótkim kłączem, z którego wyrastają liście odziomkowe i łodygi z ich pachwin[5].
Liście
Odziomkowe i łodygowe, generalnie podobne do siebie, aczkolwiek łodygowe z mniejszą liczbą odcinków, a najwyższe niepodzielone[5] i siedzące[6]. Liście są miękko i przylegająco owłosione, dolne – przerywano-lirowate, górne trójlistkowe i niepodzielone, lecz tylko wcinane. Odcinki liści pierzastych różnej wielkości, przy czym szczytowy jest największy, 3–5 wrębny lub klapowy, grubo karbowano piłkowany, czasem zrastający się z dwoma najbliższymi odcinkami[5].
Kwiaty
Zebrane w rozpierzchły kwiatostan i rozwijające się na zawsze wzniesionych szypułkach. Kielich z działkami jajowato trójkątnymi, szerszymi i dłuższymi od listków kieliszka[5]. Płatki korony jasnożółte, podobnej długości jak działki – osiągające 3–6 mm długości[5]. W kwiatach znajduje się zielony, pierścieniowaty miodnik[7].
Owoce
Orzeszki[6] zebrane w siedzący, kulistawy owoc zbiorowy[5], wsparty trwałymi, w dół odgiętymi działkami kielicha[6]. Owoce zielone, pokryte włoskami o długości 1–1,5 mm. Szyjka słupka haczykowata, w dole naga, w górze z krótkimi i rzadkimi szczecinkami[5].
Gatunek podobny
Kuklik zwisły Geum rivale ma kwiaty zwieszone w dół, płatki korony od zewnątrz czerwonobrunatne i u nasady zwężone w paznokieć[7].

Biologia i ekologia

Bylina, hemikryptofit[8]. Kwitnie od maja do września[8]. Kwiaty są lekko przedprątne, zapylane przez owady wabione nektarem. Pylniki pręcików są odchylone i otwierają się na zewnątrz, jednak mimo to czasami dochodzi do samozapylenia[7]. Owoce rozsiewane są przez zwierzęta (epizoochoria). Haczyk, za pomocą którego owoce przyczepiają się do sierści zwierząt i ubrań ludzi powstaje z wydłużającej i zaginającej się szyjki słupka[6][7].

Roślina azotolubna – rośnie na glebach żyznych, których jest wskaźnikiem[6], próchnicznych[7] i wilgotnych[6]. Zasiedla lasy liściaste, zwłaszcza grądy i lasy łęgowe[7], zarośla, przydroża i przychacia[6]. W ostatnich dziesięcioleciach obserwuje się duży wzrost liczebności i zajmowanie nowych stanowisk[8]. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla rzędu (O.) Glechometalia[9].

Zmienność

Tworzy mieszańce z kuklikiem sztywnym i k. zwisłym[8].

Zastosowanie

  • Roślina lecznicza:
    • Surowiec zielarski : korzeń (Radix Gei urbani, Radix Caryophyllatae); zawiera geinę (glikozyd), garbniki (do 30%), kwasy organiczne (galusowy, kawowy, chlorogenowy), flawonoidy, eugenol (olejek eteryczny).
    • Działanie : dawniej stosowano jako środek przeciwbiegunkowy, wzmacniający, ściągający i antyseptyczny w chorobach żołądka i malarii. Używany do płukania jamy ustnej, by wzmocnić dziąsła i zęby, wykorzystywane jest również jego działanie antyseptyczne[10].
  • Kłącze używane było do aromatyzowania alkoholi (piw, win i wódek)[7].

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-23] (ang.).
  3. 1 2 Geum urbanum L., [w:] Plants of the World Online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2025-04-25].
  4. ↑ Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, Adam Zając, Maria Zając (red.), Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, s. 262, ISBN 83-915161-1-3, OCLC 831024957.
  5. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Władysław Szafer, Bogumił Pawłowski (red.), Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych, Kraków: Polska Akademia Nauk, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1955, s. 235.
  6. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Jakub Mowszowicz, Flora wiosenna, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1979, s. 104, ISBN 83-02-00322-0.
  7. 1 2 3 4 5 6 7 Tadeusz Traczyk: Rośliny lasu liściastego. Warszawa: PZWS, 1959, s. 144.
  8. 1 2 3 4 Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2004, s. 233. ISBN 83-01-14342-8.
  9. ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2005, s. 104. ISBN 83-01-14439-4.
  10. ↑ Jindřich Krejča, Jan Macků: Atlas roślin leczniczych. Warszawa: Zakł. Nar. im. Ossolińskich, 1989. ISBN 83-04-03281-3.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.