Legia Warszawa (koszykówka)

Sekcję koszykówki mężczyzn przy WKS Legia Warszawa (następnie CWKS Legia Warszawa) utworzono w 1929. Pierwszy mecz drużyna koszykarska rozegrała 8 grudnia 1929 roku z Jutrznią, wygrany 31:5. Po pierwszym roku działalności zgłoszona do koszykarskiej B-klasy. Tam Legia zajmuje 3. miejsce i po zwycięstwie w meczu dodatkowym z Makabi (39:17), awansuje do A-klasy. Wyróżniającymi się graczami byli Koźmiński i Kunarowski. Rok po sekcji męskiej, powstała drużyna kobieca. Kobiety nie brały jednak udziału w Mistrzostwach Polski^[1]. W czasie wojny drużyny zawiesiły działalność.

Po zakończeniu II wojny światowej reaktywacja klubu nastąpiła wskutek działań kapitana Witolda Serwatowskiego. Podjął się organizacji struktur sekcji, które następnie zostały zatwierdzone przez zarząd klubu. Kadrę zawodniczą stanowili uczniowie Gimnazjum imienia Stefana Batorego. Drużyna zwyciężyła w mistrzostwach szkół średnich i w tym samym roku wywalczyła awans do klasy B. W 1948 i 1949 Legia bezskutecznie rywalizowała o awans do A klasy, przegrywając z Wedlowskim Rywalem i Polonią Warszawa. Najlepszymi zawodnikami w drużynie byli Janusz Majewski i Tomasz Kostowski. Przez krótki okres w Legii grał Sławomir Złotek-Złotkiewicz, późniejszy reprezentant Polski. Wojskowi trenowali w sali YMCA przy ul. Konopnickiej, a pierwszym trenerem zespołu został w 1949 Jan Dierżko^[2].

W 1951 sekcja została przemianowana na Centralny Wojskowy Klub Sportowy. W tym okresie trzon zespołu tworzyli Leszek Kamiński, Ryszard Żochowski, Stefan Majer, Wł. Buczek, Wiesław Szor, bracia M. i Z. Popławscy, a nieco później doszli Marian Golimowski, K. Lubelski, Witczewski i Zdzisław Niedziela. Występujący na pozycji centra, Kamiński jako pierwszy koszykarz w Polsce zdobywał punkty wsadem do kosza^[3]. Pierwszy sukces Legia osiągnęła na I Ogólnopolskiej Spartakiadzie Zrzeszeń w Warszawie, gdzie zajęła czwarte miejsce. Dzięki temu sukcesowi, a przede wszystkim uchwale Biura Politycznego KC PZPR o roli sportu wyczynowego w ówczesnym Ludowym Wojsku Polskim w 1952, CWKS jako pierwsza drużyna w kraju uzyskuje „dziką kartę” i zostaje dopuszczony do rozgrywek ligowych^[3], w których zajmuje trzecie miejsce. Wojskowi docierają również do finału Pucharu Polski, w którym ulegają Wiśle Kraków po dogrywce 35:33^[4]. Przed nowym sezonem funkcję trenera obejmuje Tadeusz Ulatowski, a drużyna została wzmocniona reprezentantami Polski Z. Kwapiszem, Maciejewskim, Jędrzejem Bednarowiczem, Jabłońskim i Poburką. CWKS zakończył rozgrywki z tytułem wicemistrzowskim. W 1954 podczas II Ogólnopolskiej Spartakiady Legia zajmuje trzecie miejsce. W tym roku do klubu dołączają Władysław Pawlak i wychowanek Andrzej Pstrokoński, którzy później stali się najlepszymi graczami CWKS. W 1955 zespół ponownie zdobywa wicemistrzostwo. W 1956 CWKS zdobywa mistrzostwo Polski, a podstawowymi zawodnikami są Pawlak, Kamiński, Apenhaimer, Żochowski, Pstrokoński, Majer, Buczak, Golimowski, Popławski i Lubelski. Legioniści zdobyli brązowe medale Pucharu Polski. W kolejnym sezonie Wojskowi ponownie sięgają po tytuł mistrzów Polski oraz osiągają finał Pucharu Polski, w którym ulegają Śląskowi Wrocław^[2]. W drugiej serii spotkań o miejsca 1-6 do wyłonienia zwycięzcy w meczu ŁKS Łódź – Legia Warszawa potrzebne było rozegranie pięciu dogrywek. Ostatecznie wygrał ŁKS 77:75^[3]. W 1958 Legia zakończyła rozgrywki na drugim miejscu, z tytułem wicemistrza Polski. W tym samym roku Legioniści, jako pierwszy zespół z Polski, wzięli udział w rozgrywkach Pucharu Europy Mistrzów Krajowych. W 1/8 finału zmierzyli się z fińskim Pantterit Helsinki. W meczu rozegranym 19 marca w Helsinkach wygrali gospodarze 64:62. W spotkaniu rewanżowym, które odbyło się 5 kwietnia w Warszawie, przy obecności 600 widzów (komplet), wygrała Legia 71-67. W ćwierćfinale Wojskowi trafili na mistrza ZSRR Sportklub Ryga. Pierwsze spotkanie rozegrano 3 maja na Łotwie i wygrała drużyna z Rygi 93:59. Rewanż odbył się 9 czerwca, a z powodu dużego zainteresowania kibiców, rozegrano go na Torwarze. Legia sprawiła sensację i wygrała 63:61, ale odpadła z dalszych rozgrywek^[5]. Od początku lat 50. do zakończenia sezonu 1971/1972 drużyna nieprzerwanie występowała w ekstraklasie (wówczas pod nazwą 1 liga), odnosząc jednocześnie spore sukcesy w Pucharze Polski i na arenie międzynarodowej – w europejskich pucharach (Pucharze Europy Mistrzów Krajowych i Pucharze Europy Zdobywców Pucharów). W tym czasie „Wojskowi” 13-krotnie stawali na podium mistrzostw Polski, 7 razy okazując się najlepszymi w kraju (były to zarazem jedyne triumfy koszykarzy Legii w historii).

W sezonie 1971/1972 zespół zajął swe najgorsze miejsce w najwyższej klasie rozgrywkowej, spadając tym samym po raz pierwszy do ówczesnej II ligi. Banicja na tym szczeblu trwała rok i od edycji 1973/1974 do sezonu 1985/1986 Legia ponownie walczyła w gronie czołowych krajowych ekip koszykarskich. Poważniejszy kryzys zaczął się w 1986. Co prawda po roku drużyna ponownie wróciła do ekstraklasy, jednak od tego momentu zaczęto ograniczać środki finansowe na sekcję.

W sezonie 1990/1991 „Zieloni Kanonierzy” zajęli 12. miejsce i – jak się później okazało na równo dekadę – opuścili szeregi ekstraklasy. Dodatkowo w 1996 spadli do III ligi. W edycji 1996/1997 – głównie za sprawą grupy zapaleńców – udało się wygrzebać sekcję z dna, a oparty na wychowankach zespół wywalczył promocję na zaplecze PLK.

W 1998 sekcja pozyskała możnego sponsora – stołeczne Browary Warszawskie, a marka ich głównego piwa Królewskie stała się jednym z członów nazwy klubu. Mając zapewnione środki finansowe i skompletowaną solidną kadrę zawodniczą zaczęto rozważać możliwość awansu do PLK, a dodatkowo we wrześniu 1998 sprowadzono pierwszego w historii sekcji Afrykanina – Senegalczyka Aziza Abdula Secka. W fazie zasadniczej sezonu 1998/1999 drużyna radziła sobie świetnie, jednak runda play-off przyniosła półfinałową porażkę z Kujawiakiem Włocławek i marzenia o wejściu do ligi zawodowej trzeba było odłożyć na kolejny sezon. Cel ten udało się osiągnąć po edycji 1999/2000, jednak w najwyższej klasie „Legioniści” spędzili zaledwie trzy sezony.

Po 2002/2003 spadli oni do I, a rok później do II ligi. Od sezonu 2010/2011 Legia występowała przez 2 sezony w III lidze. 14 stycznia 2012 roku przed ligowym meczem z AZS Uniwersytet Warszawski do Galerii Sław Koszykarskiej Legii jako pierwszy koszykarz został włączony Andrzej Pstrokoński^[6].

W sezonie 2011/2012 Legia awansowała do II ligi, w której spędziła kolejne 2 sezony. Następnie w sezonie 2014/2015, po raz pierwszy po 10 latach przerwy stołeczna drużyna zagrała w I lidze. Od sezonu 2017/18 koszykarze Legii Warszawa występują w Energa Basket Lidze. 18 lutego 2024 roku Legia Warszawa zdobyła drugi w swojej historii koszykarski Puchar Polski pokonując w finale Stal Ostrów Wielkopolski (94:71).

• WKS Legia Warszawa (1929 – 1939), (1947 – 1949),
• CWKS Legia Warszawa (1951 – 1998),
• Legia Królewskie Warszawa (1998 – 2003),
• CWKS Legia Warszawa (2003 – 02.04.2008),
• Stowarzyszenie Koszykówki Legia Warszawa (03.04.2008 – 12.03.2009)
• Unibet Legia Warszawa (od 13.03.2009)^[9]

Królowie strzelców ligi polskiej w barwach klubu

Sezon	Zawodnik	Punkty
1963/1964	Janusz Wichowski	593[13]
2017/2018	Anthony Beane	447