Lejkowiec trąbkowy
 Młode okazy lejkowca trąbkowego | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
lejkowiec trąbkowy |
| Nazwa systematyczna | |
| Craterellus tubaeformis (Fr.) Quél. Fl. mycol. (Paris): 36 (1888) | |
Lejkowiec trąbkowy (Craterellus tubaeformis (Fr.) Quél.) – gatunek grzybów z rodziny kolczakowatych (Hydnaceae)[1].
Systematyka i nazewnictwo
Pozycja w klasyfikacji: Craterellus, Cantharellaceae, Cantharellales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy zdiagnozował go w 1821 r. Elias Fries, nadając mu nazwę Cantharellus tubaeformis. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę, nadał mu Lucien Quélet w 1888 r.[1]
Niektóre synonimy naukowe[2]:
- Agaricus cantharelloides Bull.,
- Agaricus cantharelloides Sowerby,
- Cantharellus cantharelloides Quél.,
- Cantharellus infundibuliformis (Scop.) Fr.,
- Cantharellus infundibuliformis var. subramosus Bres.,
- Cantharellus tubaeformis Fr.,
- Cantharellus tubaeformis var. subramosus (Bres.) Cetto,
- Cantharellus tubaeformis var. tubaeformis Fr.,
- Cantharellus xanthopus (Pers.) Duby,
- Helvella cantharelloides Bull.,
- Helvella tubaeformis Bull.,
- Merulius cantharelloides (Bull.) J.F. Gmel.,
- Merulius fuligineus Pers.,
- Merulius hydrolips var. fuligineus (Pers.) Mérat,
- Merulius infundibuliformis Scop.,
- Merulius lutescens Pers.,
- Merulius tubiformis var. lutescens (Pers.) Pers.,
- Merulius xanthopus Pers.,
- Trombetta lutescens (Pers.) Kuntze
W 1898 r. Stanisław Chełchowski nadał mu nazwę pieprznik trąbkowy, wówczas gatunek ten zaliczany był do rodzaju pieprznik (Cantharellus)[3]. Jednak obecnie według Index Fungorum należy do rodzaju Craterellus (lejkowiec). Aktualna nazwa została zarekomendowana przez Komisję ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego w 2025 r.[4]
Morfologia
Średnicy 2–6 cm, trąbkowaty i głęboko pępkowaty, o cienkim miąższu i brzegu silnie pofałdowanym, na starość często otwarcie przechodzący w pusty trzon[5]. Kolor kapelusza od żółtobrązowego do szarobrązowego[6].
W postaci listewek wyraźnie zbiegających po trzonie. Młode listewki nieraz pięknie żółte, później żółtoszare albo białoszare; wąskie, grube, rzadkie, widlasto rozgałęzione z licznymi połączeniami poprzecznymi (anastomozy), zbiegające na trzon[5].
Wysokość 4–8 cm, grubość 0,4–1 cm. Jest nieregularnie walcowaty i podłużnie spłaszczony oraz pomarszczony i wyraźnie pusty. Dołem ochrowożółty, górą siwawy[7].
Żółtawoszary, o smaku łagodnym. Zapach mało wyczuwalny, często trochę ziemisto-stęchły[5].
Kremowożółty, nieamyloidalny. Zarodniki kuliste, gładkie i niemal bezbarwne, o średnicy 9-12 × 5-10 µm[8].
- Gatunki podobne
Lejkowca trąbkowego można pomylić z lejkowcem brzoskwiniowonnym (Craterellus lutescens), który ma trzon złotożółty a listewki szarobiaławe i słabo wykształcone[6]. Podobny jest też pieprznik szary (Cantharellus cinereus), ale ma trzon i kapelusz czarnobrązowe i listewki z sinym nalotem[7]. Stare okazy pieprznika trąbkowego mogą być również mylone z rzadko występującym gatunkiem – lejkowcem pełnotrzonowym (Craterellus undulatus) występującym na żyznych glebach pod dębami i leszczynami, często w gęstych skupieniach, jego trzon jest szarobrązowy, a kapelusz błękitnoszary z charakterystycznym kędzierzawym kantem[9].
Występowanie i siedlisko
Występuje w Ameryce Północnej i Środkowej, Europie, Azji, Australii i na niektórych wyspach, podano jego stanowisko także w Antarktyce[10]. W Polsce jest dość pospolity[3]. Grzyb naziemny, rosnący zwykle grupami w lasach iglastych i liściastych w miejscach wilgotnych, porośniętych mchem. Rośnie zarówno na glebach kwaśnych, jak i zawierających wapń[5]. Najczęściej jednak występuje w górskich lasach pod świerkami i jodłami[6]. Występuje w towarzystwie świerków (zarówno drzew żywych, jak i obumarłych pozostałości). Występuje na glebach kwaśnych. Pojawia się późną jesienią i występuje aż do przymrozków[9].
Znaczenie
Grzyb jadalny. W Polsce jednak nie jest zbierany[8]. Tymczasem według niektórych autorów jest to smaczny grzyb, doskonale nadający się na risotto[11]. Jest grzybem mykoryzowym[3].
Przypisy
- 1 2 3 Index Fungorum [online] [dostęp 2020-11-21] (ang.).
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2013-11-12] (ang.).
- 1 2 3 Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 99, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ Rekomendacja nr 4 (2025) Komisji ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego [online], Komisja ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów, 23 stycznia 2025 (pol.).
- 1 2 3 4 Ewald Gerhardt, Grzyby: wielki ilustrowany przewodnik, Warszawa: Klub dla Ciebie - Bauer-Weltbild Media, 2006, s. 558, ISBN 83-7404-513-2.
- 1 2 3 Till R. Lohmeyer, Ute Kũnkele, Grzyby. Rozpoznawanie i zbieranie, Warszawa 2006, s. 180, ISBN 83-85444-65-3.
- 1 2 Pavol Škubla, Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, s. 92, 385, ISBN 978-83-245-9550-1.
- 1 2 Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda, Grzyby i ich oznaczanie, Warszawa: PWRiL, 1985, s. 69, 220, ISBN 83-09-00714-0.
- 1 2 Pelle Holmberg, Hans Marklund, Nya svampboken, Stockholm: Prisma, 2003, s. 253, ISBN 91-518-4014-6.
- ↑ Występowanie Craterellus tubaeformis na świecie (mapa) [online], gbif.org [dostęp 2025-02-14] (ang.).
- ↑ Andreas Gminder, Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej, 2008, s. 310, 312, ISBN 978-83-258-0588-3.