Leonard Sosnowski

Leonard Sosnowski
Data i miejsce urodzenia

19 lutego 1911
Twer

Data i miejsce śmierci

9 listopada 1986
Warszawa

profesor
Specjalność: fizyka jądrowa
Alma Mater

Uniwersytet Warszawski

Doktorat

1947
Uniwersytet Warszawski
promotor: Stefan Pieńkowski (fizyk)

Instytut

Fizyki PAN

Odznaczenia
Order Sztandaru Pracy I klasy Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Medal 10-lecia Polski Ludowej
Grób Leonarda Sosnowskiego na warszawskim cmentarzu Wojskowym na Powązkach

Leonard Sosnowski (ur. 19 lutego 1911 w Twerze, zm. 9 listopada 1986 w Warszawie[1]) – polski fizyk, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, od 1960 członek korespondent, od 1969 członek rzeczywisty Polskiej Akademii Nauk i jej wiceprezes w latach 1981–1983[2], w latach 1954–1966 dyrektor Instytutu Fizyki PAN.

Życiorys

Urodził się w rodzinie Napoleona, nauczyciela muzyki, i Eleonory z Grudzińskich[3]. Od 1919 mieszkał w Warszawie. Po ukończeniu Państwowego Gimnazjum im. Tadeusza Czackiego, w 1928 rozpoczął studia fizyki na wydziale matematyczno-przyrodniczym Uniwersytetu Warszawskiego, które ukończył w 1933. Podczas studiów, w 1932 został asystentem Stefana Pieńkowskiego w Zakładzie Fizyki Doświadczalnej UW. W latach 1936–1938 dzięki stypendium Funduszu Kultury Narodowej pracował nad fizyką neutronów w Laboratorium Cavendisha w Cambridge. Po powrocie w 1939 zbudował sterowaną komorę Wilsona, która miała posłużyć do badań nad odkrytym rok wcześniej przez Otto Hahna i Fritza Straßmanna, a opisanym przez Lise Meitner i Otto Frischa zjawiskiem rozszczepienia jądra uranu[4].

Wybuch II wojny światowej uniemożliwił planowane na jesień 1939 uzyskanie doktoratu, który przygotował pod kierunkiem Stefana Pieńkowskiego i obronił w 1944 na tajnym Uniwersytecie Warszawskim. Doktorat został zatwierdzony przez władze Uniwersytetu w 1947. W okresie okupacji uczestniczył w tajnym nauczaniu na poziomie uniwersyteckim. Uczestniczył w powstaniu warszawskim w oddziale AK im. Kilińskiego, walczył, m.in. przy zdobywaniu budynku PAST-y. Po upadku powstania trafił do obozu jenieckiego w Niemczech.

Po wyzwoleniu przebywał do 1947 w Wielkiej Brytanii, gdzie pracował w Laboratorium Admiralicji. W tym okresie[a] zainteresował się fizyką półprzewodników[5]. Do kraju powrócił w 1947 i rozpoczął pracę w Zakładzie Fizyki UW przy ul. Hożej 69. W utworzonej dla niego przez rektora Pieńkowskiego Katedrze Radiologii i Elektroniki (KRiE) kontynuował prace rozpoczęte w Wielkiej Brytanii. Porzucił fizykę jądrową i poświęcił się fizyce ciała stałego[4][5]. Kierowana przez niego Katedra Radiologii i Elektroniki została z czasem przekształcona w Katedrę Fizyki Ciała Stałego.

W 1953 powstał przy ul. Hożej 69 Instytut Fizyki PAN kierowany początkowo przez Stefana Pieńkowskiego. Po śmierci Pieńkowskiego Leonard Sosnowski został najpierw p.o. dyrektora, a następnie w 1954 dyrektorem Instytutu, odgrywając rolę jego faktycznego twórcy[4]. W 1954 wstąpił do PZPR[6].

Po odejściu z funkcji dyrektora Instytutu Fizyki PAN[5] był w latach 1966–1972 dziekanem Wydziału Fizyki UW. Na tym stanowisku starał się chronić pracowników przed skutkami wydarzeń marca 1968.

W 1972 Sosnowski był gospodarzem konferencji poświęconej fizyce półprzewodników pod patronatem Międzynarodowej Unii Fizyki Czystej i Stosowanej (IUPAP). W latach 1978–1981 pełnił funkcję prezesa IUPAP.

Zmarł w Warszawie, pochowany na cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera C39-7-1)[7].

Był mężem Jadwigi z Czubińskich (1910–1992)[7]. Krewnym Leonarda Sosnowskiego jest raper Wojciech „Sokół” Sosnowski[8].

Na XXXV Zjeździe Fizyków Polskich w Białymstoku Andrzej Kajetan Wróblewski (Instytut Fizyki Doświadczalnej UW) przedstawił referat nt. „Fizyka w Polsce wczoraj, dziś i jutro” – krótką charakterystykę fizyki w Polsce XX w. Zaprezentował wskaźniki bibliometryczne, liczby dotyczące stopni i tytułów naukowych oraz liczby studentów fizyki. W podsumowaniu ocenił wkład Polaków do światowej fizyki XX w., wyodrębniając przede wszystkim – poza Marią Skłodowską-Curie (która w światowych zestawieniach jest wymieniana jako obywatelka francuska) – czterech fizyków, którzy dokonali odkryć na miarę Nagrody Nobla: Mariana Smoluchowskiego, Mariana Danysza, Jerzego Pniewskiego i Karola Olszewskiego. Wśród osiemnastu mniej zasłużonych, którzy jednak wnieśli bardzo poważny wkład do rozwoju fizyki i w pewnym okresie należeli do liderów światowej fizyki (których nazwiska są wymieniane w syntetycznych obcojęzycznych historycznych opracowaniach) znalazł się Leonard Sosnowski[b][9].

Ordery i odznaczenia

Uwagi

Przypisy

  1. ↑ Sosnowski Leonard, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2022-02-18].
  2. ↑ Członkowie PAN: Skorowidz.
  3. ↑ Andrzej Kajetan Wróblewski, Sosnowski Leonard [online], Giganci Nauki [dostęp 2024-02-28] (pol.).
  4. 1 2 3 4 Andrzej Kajetan Wróblewski, Zarys dziejów Hożej, „Postępy Fizyki”, 45, 1994, s. 459–483.
  5. 1 2 3 Jerzy E. Garbarczyk, Polskie Towarzystwo Fizyczne w Warszawie, „Postępy Fizyki”, 71 (4), 2020, s. 54.
  6. 1 2 Kto jest kim w Polsce 1984. Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Interpress, 1984, s. 901. ISBN 83-223-2073-6.
  7. 1 2 Wyszukiwarka cmentarna --- Warszawskie cmentarze [online], www.cmentarzekomunalne.com.pl [dostęp 2024-02-28].
  8. ↑ Sokół vs Artur Rawicz – 1 NA 1 (czas: 47:04-47:14). youtube.com, 2019-03-18. [dostęp 2019-12-26].
  9. ↑ Andrzej Kajetan Wróblewski (Instytut Fizyki Doświadczalnej UW): Fizyka w Polsce wczoraj, dziś i jutro. labfiz.uwb.edu.pl. [dostęp 2012-08-31]. (pol.).
  10. ↑ M.P. z 1954 r. nr 112, poz. 1566 „w 10 rocznicę Polski Ludowej za wybitne zasługi w dziedzinie nauki”.
  11. ↑ M.P. z 1955 r. nr 112, poz. 1450 - Uchwała Rady Państwa z dnia 14 stycznia 1955 r. nr 0/126 - na wniosek Prezesa Polskiej Akademii Nauk.

Bibliografia

  • M. Grynberg, Leonard Sosnowski: twórca warszawskiej szkoły fizyki półprzewodników, Postępy Fizyki t. 53, zesz. 6 (2002).
  • J. Langer, J. Baranowski, Leonard Sosnowski (1911–1986), Postępy Fizyki t. 38, 187 (1987).
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.