Lithophane semibrunnea
| Lithophane semibrunnea | |||
| (Haworth, 1809) | |||
 Imago | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina |
Xyleninae | ||
| Plemię |
Xylenini | ||
| Podplemię |
Xylenina | ||
| Rodzaj | |||
| Podrodzaj |
Lithophane (Lithophane) | ||
| Gatunek |
Lithophane (Lithophane) semibrunnea | ||
| Synonimy | |||
| |||
Lithophane semibrunnea – gatunek motyla z rodziny sówkowatych. Zamieszkuje zachodnią część krainy palearktycznej. W Europie Środkowej jest bardzo rzadki. Gąsienice żerują na drzewach liściastych, najchętniej na jesionie wyniosłym.
Taksonomia
Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1809 roku przez Adriana H. Hawortha pod nazwą Noctua semibrunnea. Zalicza się do niego dwa podgatunki[1][2]:
- Lithophane (Lithophane) semibrunnea semibrunnea (Haworth, 1809)
- Lithophane (Lithophane) semibrunnea wiltshirei Boursin, 1962
Morfologia
.jpg)
Motyl ten osiąga od 37 do 44 mm rozpiętości skrzydeł[3]. Ma stosunkowo dużą głowę z dobrze wykształconą ssawką, dużymi oczami złożonymi i dość szerokim czołem porośniętym włosowatymi łuskami. Wierzch tułowia porastają włosowate i łopatowate łuski, spiętrzające się pośrodku w podłużny czub o wierzchołku czarnym z metalicznym połyskiem barwy zielonej lub niebieskiej. Skrzydło przednie jest długie i wąskie, długości od 17 do 20 mm. Tło jego jest rdzawobrunatne a wzór na nim brunatnoczarny. Poniżej drugiej gałęzi żyłki kubitalnej występuje ciemna pręga, przedzielona pośrodku jaśniejszą przepaską poprzeczną[4]. Żyłki są zaznaczone czarnymi łuskami. Przepaska zewnętrzna zaznaczona jest przez pary czarnych kropek na żyłkach i białawy półksiężyc na zagięciu skrzydła[5]. Stosunkowo duże skrzydło tylne ma zaokrąglony zarys[4] i zabarwienie szarawobrązowe z ciemniejszą częścią terminalną[5]. Odwłok wyraźnie zwęża się ku tyłowi i ma kilka kępek łusek na stronie wierzchniej[4].
Ekologia i występowanie
Owad ten zasiedla lasy, polany, liściaste zarośla i parki[4][3]. Preferuje lasy nadrzeczne oraz drzewostany ciepłe i widne[6]. Owady dorosłe pojawiają się w sierpniu lub wrześniu. Są stadium zimującym. Wybudzają się wczesną wiosną i przeżywają do maja[3][4]. Żerowanie gąsienic odbywa się od kwietnia lub maja do czerwca, lipca lub sierpnia[3][4][6]. Są fitofagami, żerującymi przede wszystkim na jesionie wyniosłym[6], ale także na czeremsze zwyczajnej, dębach, śliwie tarninie i wiśni karłowatej[4].
Gatunek palearktyczny[1]. W Europie znany jest z Hiszpanii, Andory, Wielkiej Brytanii, Francji, Belgii, Luksemburgu, Holandii, Niemiec, Szwajcarii, Liechtensteinu, Austrii, Włoch, Danii, Szwecji, Finlandii Polski, Czech, Słowacji, Węgier, Białorusi, Ukrainy, Rumunii, Mołdawii, Bułgarii, Słowenii, Chorwacji, Bośni i Hercegowiny, Serbii, Czarnogóry, Macedonii Północnej i Grecji[2]. Poza tym występuje w zachodniej części Azji i północno-zachodniej części Afryki[6][7].
Motyl ten jest zagrożony wyginięciem wskutek utraty siedlisk w postaci wilgotnych lasów nadrzecznych z dużą ilością jesionów[6]. W krajach Europy Środkowej obserwowany jest sporadycznie. W Polsce jest już gatunkiem bardzo rzadkim. Wykazywany był z północno-zachodniej części tego kraju w I połowie XX wieku, natomiast jedyne doniesienia z XXI wieku pochodzą z Pobrzeża Koszalińskiego. Z południa Polski podawany był błędnie[7]. Na „Czerwonej liście gatunków zagrożonych Republiki Czeskiej” umieszczony został ze statusem bliskiego zagrożenia wymarciem (NT)[8].
Przypisy
- 1 2 Markku Savela: Lithophane Hübner, [1821]. [w:] Funet.fi [on-line]. [dostęp 2021-06-04].
- 1 2 Lithophane (Lithophane) semibrunnea (Haworth, 1809). [w:] Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2021-06-04].
- 1 2 3 4 Krzysztof Jonko: Lithophane (Lithophane) semibrunnea (Haworth, 1809). [w:] Lepidoptera Mundi [on-line]. [dostęp 2021-06-04].
- 1 2 3 4 5 6 7 Andrzej Samuel Kostrowicki: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XXVII Motyle – Lepidoptera, zeszyt 53a. Sówki – Noctuidae. Wstęp i podrodzina Cuculliinae. Warszawa: PWN, Polski Związek Entomologiczny, 1956.
- 1 2 A. Seitz: Gross-Schmetterlinge des palaearktischen Faunengebietes. Band 3: Die eulenartigen Nachtfalter. Stuttgart: Alfred Kernen Verlag, 1914.
- 1 2 3 4 5 Wolfgang Wagner: Lithophane semibrunnea (Haworth, 1809). [w:] Lepidoptera and their ecology [on-line]. 2005-2021. [dostęp 2021-06-04].
- 1 2 Roman Wąsala, Łukasz Matuszewski. Ponowne stwierdzenie Lithophane semibrunnea (HAWORTH, 1809) (Lepidoptera: Noctuidae) w Polsce. „Wiadomości Entomologiczne”. 36 (4), s. 241-251, 2017.
- ↑ Jan Farkač, David Král, Martin Škorupík: Červený seznam ohrožených druhů České republiky. Bezobratlí. List of threatened species in the Czech Republic. Invertebrates.. Praha: Agentura ochrany přírody a krajiny ČR, 2005. ISBN 80-86064-96-4.