Lucernarium

Lucernarium[1], mniej poprawnie lucenarium[2] (łac. lucernarium – czas zapalania lamp, nabożeństwo wieczorne[3], lucernarium[4]; od łac. lucerna – lampa[3]) – obrzęd wieczornego zapalania świateł i dziękczynienia za dar światła, starożytna forma modlitwy chrześcijańskiej, obecnie zwykle połączona z nieszporami.

Lucernarium w pierwotnym chrześcijaństwie

Tradycja Apostolska pseudo-Hipolita, pochodząca być może z III wieku, zawiera modlitwy towarzyszące wprowadzeniu światła na wieczorny posiłek (de introductione lucernae in cena communitatis)[5]. W IV wieku ceremonia domowa została zaadaptowana do liturgii; Egeria opisuje codzienny ryt wieczornego zapalania światła w bazylice Anastasis w Jerozolimie. Od tych ceremonii wywodzą się obrzędy związane z paschałem podczas wigilii paschalnej[6].

Lucernarium obecnie

Obrządek rzymski

W liturgii godzin obrządku rzymskiego zasadniczo lucernarium nie ma. Niektóre warianty obrządku rzymskiego powstałe po soborze watykańskim II, na przykład liturgia Monastycznych Wspólnot Jerozolimskich, włączyły lucernarium do swoich obrzędów[7][8].

Nowe wydania Mszału Rzymskiego nazwę lucernarium stosują do pierwszej części wigilii paschalnej, w czasie której następuje błogosławieństwo ognia i paschału[9]. Dawniejsze wydania Mszału Rzymskiego nie używały tego terminu, ceremonia była określana jako benedictio ignis (błogosławieństwo ognia) i benedictio cerei (paschalis) [błogosławieństwo świecy (paschalnej)][10][11].

Obrządek ambrozjański

W obrządku ambrozjańskim lucernarium rozpoczyna nieszpory. Tekst tej części oficjum często zaczyna się od następującego wersetu: Quoniam tu illuminas lucernam meam, Domine, Deus meus, illuminas tenebras meas (Bo Ty, Panie, każesz świecić mojej pochodni: Boże mój, oświecasz moje ciemności. Ps 17, 29)[12][4].

Obrządek bizantyjski

Wielkie Wejście na zakończenie lucernarium podczas nieszporów w obrządku bizantyjskim

Lucernarium jest jedną z części nieszporów, następującą po psalmie wprowadzającym (103[13]), wielkiej ektenii i ewentualnie czytaniu psałterza (często pomijanym w praktyce parafialnej kościołów unickich). Lucernarium składa się z czterech stałych psalmów: 140, 141, 129 i 116[14]. Tę część nieszporów określa się też incipitem psalmu 140: Κύριε κέκραξα (po grecku) czyli Гóсподи воззвáхъ (w języku cerkiewnosłowiańskim)[15].

Między ostatnie wersety psalmów wstawia się od czterech do dziesięciu sticherów (troparionów dnia liturgicznego). Po śpiewie psalmów zakończonym doksologią następuje wejście, w czasie którego śpiewa się hymn Φῶς ἱλαρόν (Свѣ́те ти́хїй)[16].

Przypisy

  1. ↑ Wprowadzenie do liturgii nieszporów (1) [online], Fundacja Opoka, 5 sierpnia 2004 [dostęp 2025-02-28].
  2. ↑ Bogusław Nadolski, Liturgika. T. 1: Liturgika fundamentalna, Poznań: "Pallottinum", 1989, ISBN 978-83-7014-115-8 [dostęp 2025-02-28].
  3. 1 2 Władysław Alojzy Jougan, Słownik kościelny łacińsko-polski, Wyd. 4, Warszawa: Wydaw. Archidiecezji Warszawskiej, 1992, ISBN 978-83-85706-00-7 [dostęp 2025-03-01].
  4. 1 2 Jean Claire, Alberto Turco, Antiphonale missarum simplex: iuxta ritum sanctae Ecclesiae mediolanensis, Lucca: Libreria musicale italiana, 2001, ISBN 978-88-7096-276-5 [dostęp 2025-02-28].
  5. ↑ Bernard Botte, La tradition apostolique de Saint Hippolyte: essai de reconstitution, Albert Gerhards (red.), wyd. 5., verb. Aufl, Liturgiewissenschaftliche Quellen und Forschungen, Münster, Westfalen: Aschendorff, 1989 (39), ISBN 978-3-402-03360-9 [dostęp 2025-02-28].
  6. ↑ Polycarpus Radó, Enchiridion liturgicum: complectens theologiae sacramentalis et dogmata et leges iuxta novum Codicem rubricarum, Romae–Friburgi Brisgoviae–Barcinone: Herder, 1961.
  7. ↑ Liturgia Wspólnot | Wspólnoty Jerozolimskie [online] [dostęp 2025-03-01].
  8. ↑ Marie-Laure Desangles, La liturgie des Fraternités de Jérusalem [online], Vies Consacrées, 10 października 2020 [dostęp 2025-02-28] (fr.).
  9. ↑ Missale Romanum, ex decreto Sacrosancti Œcumenici Concilii Vaticani Secundi instauratum, auctoritate Pauli Pp. VI promulgatum, Ioannis Pauli Pp. II cura recognitum. Editio typica tertia, Typis Vaticanis, 2002.
  10. ↑ Missale Romanum, Ex Decreto Sacrosancti Concilii Tridentini restitutum, S. Pii V Pontificis Maximi jussu editum, aliorum Polntificum cura recognitum, a Pio X reformatum et Benedicti XV auctoritate vulgatum. Editio decima septima juxta typicam, Turonibus: Mame, 1939.
  11. ↑ Missale Romanum ex decreto Ss. Concilii Tridentini Restitutum Summorum Pontificum cura recognitum. Editio typica, Typis Polyglottis Vaticanis, 1962.
  12. ↑ Gregorio Maria Suñol (red.), Liber Vesperalis juxta ritum Sanctae Ecclesiae Mediolanensis, cantoambrosiano.altervista.org, 1939 [dostęp 2025-02-28].
  13. ↑ Zgodnie ze zwyczajem liturgii wschodniej, numerację psalmów podano według Septuaginty.
  14. ↑ E. Mercenier, F. Paris, La prière des églises de rite byzantin. I: L’office divin, la liturgie, les sacrements, wyd. 2, Monastère de Chevetogne, 1948, XL+471.
  15. ↑ Кристина Дяблова, Кристина Дяблова Стихиры на «Господи, воззвах» Великой вечерни древнерусской службы Преображения: вопросы эволюции микроцикла и его вербально-певческой топики, „Fontes Slaviae Orthodoxae”, 2 (2), 2018, s. 127–142, DOI: 10.31648/fso.5102, ISSN 2544-6584 [dostęp 2025-02-28] (ros.).
  16. ↑ E. Mercenier, F. Paris, La prière des églises de rite byzantin. I: L’office divin, la liturgie, les sacrements, wyd. 2, Monastère de Chevetogne, 1948, XL+471.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.