Ludobójstwo w Strefie Gazy

Ludobójstwo w Strefie Gazy
Ilustracja
Ofiary zbombardowania szkoły Al-Tabieen w Gazie
Państwo

 Palestyna
/  Izrael

Miejsce

Strefa Gazy

Data

7 października 2023 –

Liczba zabitych

46 700 – 70 000

Liczba rannych

100 000

Typ ataku

ludobójstwo[1]

Sprawca

Izrael

brak współrzędnych

Ludobójstwo w Strefie Gazy – akty ludobójstwa, jakich według agencji ONZ-owskich oraz licznych ekspertów i organizacji praw człowieka, w tym Amnesty International i Human Rights Watch, dopuścił się Izrael wobec Palestyńczyków podczas inwazji i bombardowania Strefy Gazy w ramach konfliktu z Hamasem[1][2][3][4][5]. Różni obserwatorzy, w tym Specjalna Komisja ONZ ds. Zbadania Praktyk Izraelskich oraz Specjalny Sprawozdawca ONZ[6], cytowali wypowiedzi wysokich rangą urzędników izraelskich, które mogą sugerować „zamiar zniszczenia” ludności Gazy w całości lub w części – co jest kluczowym warunkiem prawnym do uznania działań za ludobójstwo[2][3][7][8].

Do połowy sierpnia 2024 izraelskie działania militarne doprowadziły do ponad 40 000 potwierdzonych zgonów Palestyńczyków – czyli 1 na 59 osób w Strefie Gazy – przy średniej 148 zgonów dziennie. Większość ofiar stanowili cywile[9][10], z których co najmniej połowa to kobiety i dzieci[11][12]. W porównaniu z innymi współczesnymi konfliktami liczba zgonów dziennikarzy, pracowników humanitarnych, służby zdrowia oraz dzieci należy do najwyższych na świecie[1][13][14][15][16]. Uważa się, że tysiące ciał wciąż pozostają pod gruzami zniszczonych budynków[10][17]. „The Lancet” oszacował łączną liczbę ofiar śmiertelnych spowodowanych obrażeniami pourazowymi na 70 000[18]. Natomiast liczba rannych przekracza 100 000[19]

Strefa Gazy ma najwyższy odsetek dzieci po amputacjach na świecie[20]. W sierpniu 2024 tylko 17 z 36 szpitali w Strefie Gazy działało częściowo[21]; 84% ośrodków zdrowia zostało zniszczonych lub uszkodzonych[22]. Przymusowa blokada ze strony Izraela znacząco przyczyniła się do kryzysu głodowego i zagrożenia głodem w Strefie Gazy, a doniesienia wskazują, że niektórzy izraelscy cywile blokowali lub atakowali konwoje z pomocą humanitarną na granicy. Na początku konfliktu Izrael odciął dostawy wody i energii elektrycznej do Strefy Gazy. Zniszczono również wiele obiektów o znaczeniu kulturowym, w tym wszystkie 12 uniwersytetów, 80% szkół[23][24], oraz liczne meczety, kościoły, muzea i biblioteki[25][26][27][28][29].

Rząd Republiki Południowej Afryki zainicjował postępowanie South Africa v. Israel przed Międzynarodowym Trybunałem Sprawiedliwości (MTS), zarzucając Izraelowi naruszenie konwencji w sprawie zapobiegania i karania zbrodni ludobójstwa[30][31]. W swoim wstępnym orzeczeniu MTS uznał, że Republika Południowej Afryki ma prawo wnieść sprawę, a Palestyńczycy mają prawo do ochrony przed ludobójstwem[32]. Sąd nakazał Izraelowi przestrzeganie zobowiązań wynikających z Konwencji poprzez podjęcie wszelkich możliwych środków zapobiegających aktom ludobójstwa, przeciwdziałania i karania podżegania do ludobójstwa oraz umożliwienia podstawowych usług humanitarnych w Strefie Gazy[33][34][35]. W późniejszym orzeczeniu Trybunał nakazał również Izraelowi zwiększenie pomocy humanitarnej dla Strefy Gazy oraz zapobieganie aktom ludobójstwa podczas ofensywy w Rafah[36][37]. Rząd Izraela odrzucił zarzuty stawiane przez Republikę Południowej Afryki[35].

Zarejestrowane akty ludobójstwa

Po rozpoczęciu przez Izrael operacji militarnej przeciwko Hamasowi zarówno Genocide Watch, jak i Instytut Lemkina ds. Zapobiegania Ludobójstwu wydały oświadczenia ostrzegające przed bezpośrednim ryzykiem ludobójstwa[38][39]. W grudniu 2023 Instytut Lemkina stwierdził, że postrzega trwające działania Izraela jako ludobójstwo[40]. Natomiast w grudniu 2024 Genocide Watch ogłosił, że Izrael dopuszcza się ludobójstwa na ludności palestyńskiej[41].

Defence for Children International (DCI) oskarżyła USA o współudział w „zbrodni ludobójstwa” Izraela[42]. W marcu 2024 DCI zajęła się kwestią głodu w Strefie Gazy: „Głód dzieci jest cechą charakterystyczną ludobójstwa i świadomym wyborem politycznym Izraela, wspieranym przez administrację Bidena”[43].

W grudniu 2023 Międzynarodowa Federacja Praw Człowieka stwierdziła, że ​​działania Izraela w Strefie Gazy stanowią rozwijający się ludobójstwo[44]. W lutym 2024, przed ogłoszonym przez Izrael atakiem militarnym na Rafah, szefowa Amnesty International Agnès Callamard napisała: „Amnesty International powtarza, że ​​Palestyńczycy w Strefie Gazy są poważnie narażeni na ludobójstwo. Społeczność międzynarodowa ma obowiązek działać, aby zapobiec ludobójstwu”[45].

Bezpośrednie akty

Ambulans obsługiwany przez Palestyńskie Stowarzyszenie Czerwonego Półksiężyca w Chan Junus w Strefie Gazy, po tym, jak został poważnie uszkodzony przez izraelski atak lotniczy
Worki ze zwęglonymi, poćwiartowanymi ciałami ofiar ataku na szkołę Al-Tabaeen

Podczas pierwszych dwóch miesięcy bombardowań Izrael zrzucił 25 000 ton ładunków wybuchowych na Strefę Gazy. Wiele z nich to niekierowane „głupie bomby” zrzucane na gęsto zaludnione obszary i niszczące całe dzielnice[6].

Od 7 października 2023 Siły Obronne Izraela (SOI) są oskarżane o pozasądowe zabójstwa nieuzbrojonych palestyńskich więźniów[46][47], lekarzy[48] i pracowników ochrony zdrowia. Izraelscy żołnierze przeprowadzają bezprawne egzekucje palestyńskich cywilów, często na oczach ich rodzin. Zabijają Palestyńczyków machających białymi flagami. W kwietniu 2024 odkryto masowe groby zawierające ciała osób ze związanymi rękami, wśród których znajdowały się kobiety i osoby starsze[49].

Raport Euro-Mediterranean Human Rights Monitor opublikowany 18 listopada 2023, w którym działania Izraela w Strefie Gazy nazwano ludobójstwem, donosił, że w Strefie Gazy zginęło 15 271 Palestyńczyków, 32 310 zostało rannych, a około 41 500 zaginęło[50]. ONZ i wiele agencji informacyjnych oszacowało, że około 70% zabitych w Strefie Gazy Palestyńczyków to kobiety i dzieci, przy czym do grudnia 2023 zginęło co najmniej 20 000 Palestyńczyków[3][51][52][53][54][55]. Do 14 stycznia 2024, 100 dni po rozpoczęciu przez Izrael ataku na Strefę Gazy, potwierdzono śmierć ponad 23 900 osób[56]. Do 10 maja liczba ofiar śmiertelnych przekroczyła 35 000, z czego jedną trzecią stanowią ciała niezidentyfikowane, a szacuje się, że ponad 10 000 dodatkowych ciał zostało pogrzebanych pod gruzami[57]. W ciągu pierwszych trzech tygodni izraelski atak zabił więcej dzieci w Strefie Gazy, niż zginęło na całym świecie we wszystkich strefach konfliktu w dowolnym roku od 2019[58][59]. Do grudnia 2023 rannych zostało ponad 52 000 osób[54][53], a do maja 2024 liczba ta wzrosła do ponad 77 700[60][61].

Cytując wielu izraelskich oficerów terenowych i wywiadowczych z wojny w Gazie, „+972 Magazine” i „Local Call” doniosły, że według dwóch źródeł, SOI podjęły w pierwszych tygodniach wojny decyzję o zezwoleniu na zabicie od 15 do 20 cywilów na każdego bojownika niższego szczebla, podczas gdy w przypadku bojownika wyższego szczebla, takiego jak dowódca brygady lub batalionu, zezwolono na zabicie ponad 100 cywilów. Oficer wywiadu dodał również, że Izrael nie był zainteresowany zabijaniem palestyńskich agentów zaangażowanych w działania militarne lub przebywających jedynie w budynku wojskowym, lecz preferował bombardowanie ich w ich domach rodzinnych „bez wahania” jako pierwszą opcję, wyjaśniając, że „znacznie łatwiej jest zbombardować dom rodzinny”, gdzie łatwiej ich zlokalizować i namierzyć. Inny oficer wywiadu stwierdził, że w przypadku młodszych bojowników Izrael stosował jedynie „głupie bomby”, które mogły zniszczyć całe budynki, aby „nie marnować drogich bomb na nieistotnych ludzi”[62].

Wykres przybliżonej liczby zgonów w wyniku wojny Izraela z Hamasem w Strefie Gazy od 7 października 2023 do 5 listopada 2024

W marcu 2024 gazeta „Ha-Arec” poinformowała, że niektórzy izraelscy dowódcy utworzyli „strefy zagłady” („strefy eksterminacji” po hebrajsku), w których żołnierze otrzymali rozkaz strzelania i zabijania każdego, kogo zobaczą, nawet jeśli była to osoba nieuzbrojona[63][64]. W czerwcu 2024 r. agencja Associated Press ujawniła, że kampania Izraela w Strefie Gazy doprowadziła do wyniszczenia całych rodzin „w skali, jakiej nigdy wcześniej nie widziano”[65].

Według zeznań złożonych przed izraelskim Knesetem izraelscy żołnierze prowadzący 62-tonowe opancerzone buldożery D9 otrzymali rozkaz „rozjeżdżania terrorystów, żywych i martwych, w setkach”[66][67][68][69].

Proporcje kobiet i dzieci wśród ofiar są kwestionowane[70][71]. Na dzień 7 maja 2024 ONZ podała łączną liczbę 34 735 zgonów, z czego 24 686 zostało w pełni zidentyfikowanych. Spośród w pełni zidentyfikowanych ofiar 52% stanowiły kobiety i dzieci, 8% osoby starsze bez względu na płeć, a 40% mężczyźni[70]. W listopadzie 2024 ONZ opublikowała analizę obejmującą wyłącznie ofiary zweryfikowane przez co najmniej trzy niezależne źródła w ciągu sześciu miesięcy, od listopada 2023 do kwietnia 2024. Wynika z niej, że 70% z 8119 zweryfikowanych ofiar śmiertelnych stanowiły kobiety i dzieci[52].

Na dzień 31 sierpnia 2024 Ministerstwo Zdrowia Gazy podało, że liczba ofiar śmiertelnych wzrosła do 40 691, a liczba ofiar śmiertelnych zidentyfikowanych po nazwisku do 34 344. Spośród ofiar śmiertelnych zidentyfikowanych po nazwisku 17 652 (51%) to kobiety i dzieci, 2955 (9%) to osoby starsze bez względu na płeć, a 13 737 (40%) to mężczyźni[72][73][74].

W listopadzie 2024 Ministerstwo Zdrowia Gazy poinformowało, że 1410 rodzin z Gazy zostało całkowicie wymazanych z rejestru cywilnego na skutek izraelskich bombardowań[75].

W miarę trwania konfliktu zbieranie danych stało się coraz trudniejsze dla Ministerstwa Zdrowia Gazy (MoH) z powodu zniszczenia infrastruktury. Ministerstwo musiało uzupełnić swoje standardowe sprawozdania dotyczące zgonów w szpitalach o inne źródła informacji[57], w tym raporty mediów, służb ratunkowych, a także pogrążonych w żałobie rodzin i wdów, które musiały formalnie zarejestrować zgon swoich mężów, aby móc ubiegać się o pomoc rządową[76]. Profesor ekonomii Mike Spagat przeanalizował sprawozdania ministerstwa i stwierdził pilną potrzebę wprowadzenia przejrzystej metodologii, która umożliwiłaby uzgodnienie najwyższych liczb zgonów[11]. Liczby ministerstwa dotyczące całkowitej liczby zabitych zostały również zakwestionowane przez władze Izraela, ale uznane za dokładne przez izraelskie służby wywiadowcze, ONZ i WHO[57].

Pośrednie akty

Rasha Khatib, Martin McKee i Salim Yusuf opublikowali w sekcji korespondencji czasopisma „The Lancet” szacunki liczby zgonów, które konflikt może pośrednio spowodować w nadchodzących miesiącach i latach. Oczekuje się, że pośrednie zgony Palestyńczyków spowodowane chorobami będą znacznie wyższe ze względu na intensywność konfliktu, zniszczenie infrastruktury opieki zdrowotnej, brak żywności, wody, schronienia i bezpiecznych miejsc ucieczki dla cywilów oraz zmniejszenie finansowania UNRWA. Korzystając z danych z innych konfliktów, oszacowali, że całkowita liczba zgonów związanych z konfliktem w Strefie Gazy będzie prawdopodobnie trzy do piętnastu razy wyższa niż zgłoszona liczba ofiar śmiertelnych. Mnożąc zgłoszoną liczbę zgonów przez pięć, argumentowali, że według ostrożnych szacunków „186 000 lub nawet więcej zgonów można przypisać obecnemu konfliktowi w Strefie Gazy”[57]. Mike Spagat napisał, że ich szacunek „nie ma solidnych podstaw i jest nieprawdopodobny”[77][78]. Mimo to Spagat przyznał, że „sprawiedliwe jest zwrócenie uwagi na fakt, że nie wszystkie zgony będą wynikiem bezpośrednich, gwałtownych ataków” i określił liczbę ofiar śmiertelnych w Strefie Gazy „zatrważająco wysoką”[70][78].

Od początku wojny Izraela z Hamasem w Strefie Gazy przesiedlono prawie dwa miliony osób[79][80][81]. Republika Południowej Afryki i inne kraje krytykowały ewakuacje ze Strefy Gazy, uznając je za kluczowy element ludobójstwa[82].

Według listu z dnia 2 października 2024[83] skierowanego do prezydenta Joego Bidena, wiceprezydent Kamali Harris i innych osób przez 99 amerykańskich pracowników ochrony zdrowia, którzy służyli w Strefie Gazy od 7 października 2023, najbardziej ostrożne szacunki oparte na dostępnych danych wskazywały, że co najmniej 62 413 osób w Strefie Gazy zmarło z głodu (według standardów głodu ustalonych przez finansowaną przez Stany Zjednoczone Zintegrowaną Klasyfikację Fazy Bezpieczeństwa Żywnościowego), większość z nich to małe dzieci, a co najmniej 5000 osób zmarło z powodu braku dostępu do opieki w przypadku chorób przewlekłych[84][85][86].

Głód

Samochód organizacji pomocowej World Central Kitchen (WCK) po izraelskim ataku na konwój w Strefie Gazy 1 kwietnia 2024, w którym zginęło siedmiu jej pracowników[87]. WCK wznowiła pomoc w Strefie Gazy 27 dni później[88].

26 lutego 2024 Human Rights Watch i Amnesty International wydały oświadczenia, w których uznały, że Izrael nie zastosował się do orzeczenia Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości z 26 stycznia, dotyczącego zapobiegania ludobójstwu poprzez zaprzestanie blokowania dostępu pomocy humanitarnej do Strefy Gazy[89]. Oba oświadczenia odnosiły się do 16-letniej blokady Strefy Gazy[90][91], która nasiliła się od 9 października 2023[92]. Raport Refugees International wskazał, że Izrael „konsekwentnie i bezpodstawnie utrudniał operacje pomocowe w Strefie Gazy”[93]. Historyczka Melanie Tanielian stwierdziła, że głód, klęska głodu i blokada powinny być traktowane jako metody ludobójstwa obok masowych bombardowań. Nawiązała do apelu australijskiego naukowca A. Dirka Mosesa, by nie ignorować mniej spektakularnych form przemocy w procesie eksterminacji ludności, podkreślając, że głód i głodowanie były stosowane w wielu innych przypadkach ludobójstw jako metody zagłady[94]. W raporcie z kwietnia B'Tselem nazwała rozwijający się głód „produktem celowej i świadomej polityki Izraela”[64][95].

W październiku 2023 Światowy Program Żywnościowy ostrzegł przed malejącymi dostawami żywności do Gazy[94], a w grudniu, wspólnie z ONZ, poinformował, że ponad połowa populacji Gazy „głoduje”, ponad dziewięciu na dziesięciu mieszkańców nie je codziennie, a 48% cierpi z powodu „skrajnego głodu”[96][97][98]. Minister spraw zagranicznych Autonomii Palestyńskiej, Rijad al-Maliki, stwierdził, że Izrael używa głodu jako broni: „głodują z powodu celowego stosowania głodu przez Izrael jako broni wojennej przeciwko okupowanym ludziom”. Izraelski urzędnik nazwał te zarzuty „krwawym zniesławieniem” i „urojeniem”[99]. W grudniu 2023 Human Rights Watch podobnie stwierdziła, że Izrael używa głodu jako broni wojennej, celowo odmawiając dostępu do żywności i wody[80]. 16 stycznia 2024 eksperci ONZ oskarżyli Izrael o „niszczenie systemu żywnościowego Gazy i wykorzystywanie żywności jako broni przeciwko ludności palestyńskiej”[100].

Profesor prawa i specjalny sprawozdawca ONZ ds. prawa do żywności, Michael Fakhri, stwierdził, że Izrael jest „winny” ludobójstwa, ponieważ „ogłosił swój zamiar zniszczenia ludności palestyńskiej, w całości lub w części, po prosu za to, że jest palestyńska”, a także dlatego, że Izrael odmawia Palestyńczykom dostępu do żywności, wstrzymując pomoc humanitarną i „umyślnie” niszcząc „małe statki rybackie, szklarnie i sady w Strefie Gazy”. Dodał: „Nigdy nie widzieliśmy, aby ludność cywilna została tak szybko i całkowicie zgłodniała; takie jest zdanie ekspertów ds. głodu. Izrael nie tylko atakuje cywilów, ale także próbuje potępić przyszłość ludności palestyńskiej, krzywdząc ich dzieci”[101]. Od czasu orzeczenia Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości liczba ciężarówek z pomocą humanitarną, które Izrael zezwala na wjazd do Strefy Gazy, spadła o 40%[102]. W potwierdzeniu tymczasowych środków przez MTS w marcu, sąd podkreślił „bezprecedensowy poziom niepewności żywnościowej, jakiej Palestyńczycy doświadczyli w Strefie Gazy w ostatnich tygodniach, a także rosnące ryzyko epidemii”, przyznając, że od styczniowego nakazu sądu wystąpił „brak przestrzegania przez Izrael przepisów”, co spowodowało dalsze pogorszenie się „katastrofalnych warunków życia”[64].

11 marca 2024 12 izraelskich organizacji praw człowieka podpisało otwarty list, w którym oskarżyły Izrael o nieprzestrzeganie orzeczenia Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości w sprawie zapobiegania ludobójstwu przez umożliwienie dostarczania pomocy humanitarnej[103][93]. W kwietniu specjalna sprawozdawczyni ONZ ds. prawa do zdrowia, Tlaleng Mofokeng, stwierdziła, że jest oczywiste, iż Izrael „zabija i wyrządza nieodwracalne szkody palestyńskim cywilom poprzez swoje bombardowania”, dodając, że „świadomie i umyślnie narzucają głód, długotrwałe niedożywienie i odwodnienie” oraz oskarżając Izrael o „ludobójstwo”[104].

W październiku 2024 Izrael miał przyjąć zmodyfikowaną wersję planu ataku[105][106][107]. Proponowany plan obejmował rozkazy, aby wszyscy mieszkańcy północnej Gazy opuścili ją w ciągu tygodnia, wdrożenie pełnego zablokowania wody, żywności i paliwa, a następnie aresztowanie lub zabicie wszystkich, którzy pozostali[108][109]. Do połowy października 2024 r. Izrael nakazał ewakuację północnej Gazy i uniemożliwił przyjazd pomocy humanitarnej przez prawie dwa tygodnie[110][111]. Według naukowca Stephena Devereux, możliwe do uniknięcia zgony z powodu głodu w wyniku polityki Izraela „prawie na pewno stanowią zbrodnię wojenną i zbrodnię przeciwko ludzkości”[112].

21 listopada 2024 Międzynarodowy Trybunał Karny wydał nakazy aresztowania premiera Izraela, Benjamina Netanjahu, i byłego ministra obrony, Jo’awa Galanta, twierdząc, że obaj „ponoszą odpowiedzialność karną za zbrodnię wojenną polegającą na głodzeniu jako metodzie prowadzenia wojny”[113][114][115].

Celowe niszczenie infrastruktury cywilnej

Dzielnica El-Rema w Gazie po izraelskich nalotach w październiku 2023

Naukowcy Mark Levene i Elyse Semerdjian umiejscawiają masowe niszczenie infrastruktury w Doktryna Dahiji, wdrażanej przeciwko Gazie od 2006, którą Levene nazywa miejską eksterminacją i narzędziem ludobójstwa[116][117].

W październiku 2024, po ponad rocznym monitorowaniu i analizowaniu działań wojennych Izraela w Strefie Gazy, Forensic Architecture opublikowało mapę szczegółowo przedstawiającą kampanię Izraela w Strefie Gazy zatytułowaną „Kartografia ludobójstwa”, której towarzyszył 827-stronicowy raport tekstowy, w którym stwierdzono, że „kampania wojskowa Izraela w Strefie Gazy jest zorganizowana, systematyczna i ma na celu zniszczenie warunków życia i infrastruktury podtrzymującej życie”[118].

W raporcie z grudnia 2024 Human Rights Watch oskarżyła Izrael o popełnienie aktów ludobójstwa w Strefie Gazy poprzez atakowanie infrastruktury wodno-kanalizacyjnej i pozbawianie Palestyńczyków odpowiedniego dostępu do wody. Raport zarzuca Izraelowi celowe uszkodzenie i atakowanie paneli słonecznych zasilających zakłady uzdatniania wody, zbiorniki i magazyny, a także blokowanie materiałów naprawczych i paliwa do generatorów, odcinanie dostaw prądu i atakowanie pracowników[119].

Niszczenie obiektów kulturowych i religijnych

W swoim dochodzeniu Amnesty International zauważa, że „chociaż niszczenie mienia lub dziedzictwa historycznego, kulturowego i religijnego nie jest uważane za czyn zabroniony na mocy Konwencji o ludobójstwie, Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości ustalił, że takie niszczenie może stanowić dowód zamiaru fizycznego zniszczenia grupy, jeśli jest dokonywane celowo”[1].

Amnesty zidentyfikowała co najmniej cztery przypadki, w których nie było „bezwzględnej konieczności wojskowej” dla celowego zniszczenia obiektów kulturalnych i religijnych Gazy. Były to zniszczenia kampusu Uniwersytetu Al-Azhar w Gazie, kampusu Al-Zahra Uniwersytetu Israa, meczetu Al-Dhilal i przyległego cmentarza Bani Suheila oraz meczetu Al-Istiqlal w Chan Junus. Amnesty wskazała na postawy i zachowania izraelskich żołnierzy biorących udział w wyburzaniu tych obiektów w filmach zamieszczonych w mediach społecznościowych jako dowód, że działania te wykazały zamiar ludobójstwa. Amnesty odnotowała również w swoim raporcie ogólną skalę zniszczeń obiektów kulturalnych, historycznych i religijnych Gazy, w tym centralnych archiwów Gazy oraz szeregu stanowisk archeologicznych, muzeów i pomników. W chwili sporządzania raportu Amnesty nie była w stanie zweryfikować legalności ataków na te witryny[1].

W grudniu 2023 żołnierze SOI bez ostrzeżenia wkroczyli na teren Parafii Świętej Rodziny, jedynej katolickiej parafii w Strefie Gazy. Ostrzelali chroniące się wewnątrz budynku osoby, zabijając przy tym dwie nieuzbrojone kobiety. Atak uzasadniono domniemaną obecnością wyrzutni rakiet na terenie parafii[120][121].

Trzymanie w odosobnieniu, tortury i przemoc seksualna

Izrael oskarżano o masowe aresztowania i zatrzymania bez rozróżnienia[122], a także o groźby okaleczenia[123], śmierci, podpalenia i gwałtu[124], oraz o torturowanie Palestyńczyków i przetrzymywanych bez postawienia zarzutów[125][126][127][128].

19 lutego 2024 grupa specjalnych sprawozdawców ONZ opublikowała raport, w którym wezwano do zbadania przypadków naruszeń praw palestyńskich kobiet i dziewcząt[129]. Według raportu, palestyńskie kobiety i dziewczęta miały być poddawane nieludzkiemu i poniżającemu traktowaniu przez żołnierzy SOI. Przykłady tego obejmowały odmowę dostępu do podstawowych środków higieny, takich jak podpaski menstruacyjne, a także żywności i leków. Ponadto, kobiety były dotkliwie bite, gwałcone, atakowane, grożono im gwałtem i innymi formami przemocy seksualnej[130][131].

Kobiety były również zmuszane do rozbierania się do naga i poddawane przeszukaniom przez izraelskich żołnierzy[132][133]. Biuro Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Praw Człowieka poinformowało, że izraelscy żołnierze fotografowali zatrzymane kobiety w upokarzających okolicznościach, a zdjęcia te były następnie publikowane w Internecie[134].

W sierpniu 2024 Biuro Wysokiego Komisarza ONZ ds. Praw Człowieka poinformowało o otrzymaniu zeznań dotyczących gwałtów i napaści na tle seksualnym popełnionych na osobach zatrzymanych przez Palestyńczyków w obozie zatrzymań Sede Teman[135]. 5 sierpnia 2024 organizacja B'Tselem opublikowała raport na temat systematycznych izraelskich nadużyć, tortur, przemocy seksualnej i gwałtów na palestyńskich więźniach: Welcome to Hell: The Israeli Prison System as a Network of Torture Camps[136][137]. Instytut Lemkina uważa, że te i inne podobne raporty wskazują na „przemoc seksualną podczas ludobójstwa” lub stosowanie przemocy seksualnej w celu wyniszczenia grupy ludności[138].

W swoim raporcie z grudnia 2024 Amnesty International stwierdziło, że schemat nadużyć w izraelskich więzieniach „podkreśla systematyczną dehumanizację oraz psychiczne i fizyczne znęcanie się nad Palestyńczykami w Strefie Gazy i może być również brany pod uwagę przy wnioskowaniu o zamiarze ludobójstwa, na podstawie tego schematu zachowań”[1].

Ataki na ochronę zdrowia

Lekarz niosący ranne palestyńskie dziecko w Strefie Gazy w październiku 2023
Zdjęcia lekarzy zabitych w Strefie Gazy do 25 listopada 2023 (protest w Cardiff)

W artykułach opublikowanych w listopadzie 2023 w czasopiśmie „The Lancet” oraz w lutym 2024 w czasopiśmie „BMJ Global Health” wielu lekarzy szczegółowo opisało, jak ich zdaniem ataki na infrastrukturę ochrony zdrowia i personel medyczny w Strefie Gazy, w połączeniu z otwarcie ludobójczą retoryką różnych izraelskich polityków, są równoznaczne z ludobójstwem[139][140][141][142]. Ocenę tę poparli również prawnicy[64][143]. System opieki zdrowotnej w Strefie Gazy stanął w obliczu licznych kryzysów humanitarnych w wyniku ataków Izraela: szpitale borykały się z brakiem paliwa[144] i zaczęły zamykać się już 23 października, gdy go zabrakło[145]. Gdy szpitale całkowicie straciły zasilanie, zmarło wiele wcześniaków na oddziałach intensywnej terapii noworodków[7][146][147]. W wyniku izraelskich ataków lotniczych zginęło wielu pracowników ochrony zdrowia, a karetki pogotowia, placówki zdrowotne, siedziby instytucji medycznych oraz szpitale zostały zniszczone[64][148][149][150][151][152][153]. Organizacja Lekarze bez Granic poinformowała, że zniszczeniu lub uszkodzeniu uległo wiele ambulansów i placówek medycznych[154][155], w tym zginęli pracownicy tej organizacji[156][157][158][159][160]. Pod koniec października Ministerstwo Zdrowia Gazy ogłosiło, że system opieki zdrowotnej „całkowicie się załamał”[161].

W kwietniu specjalny sprawozdawca ONZ ds. prawa do zdrowia, Tlaleng Mofokeng, stwierdził: „Niszczenie placówek opieki zdrowotnej osiągnęło rozmiary, których nie udało się jeszcze w pełni oszacować”[162].

Według szacunków ONZ z 25 sierpnia 2024 większość z 2,2 miliona mieszkańców Gazy została zamknięta w strefie humanitarnej o powierzchni około 15 mil kwadratowych (39 km²), co powoduje zatłoczenie i krytyczny brak podstawowych usług, takich jak czysta woda, oraz szerokie rozprzestrzenianie się chorób, takich jak zapalenie wątroby typu C[163].

Inne

Od 7 października 2023 SOI oskarżane są o stosowanie nadmiernej siły wobec kilkudziesięciu szkół[164] i szpitali[165], kradzieże[126], okrutne i niepotrzebne profanowanie oraz okaleczanie zwłok zmarłych Palestyńczyków[48], a także o nierozróżnianie lub niewłaściwe rozróżnianie sił Hamasu od ludności cywilnej[64][166][167][168][169][170][171]. Ataki na obiekty kulturalne i edukacyjne oraz ich niszczenie również określane są jako akty ludobójstwa, podobnie jak użycie niekonwencjonalnej broni w obszarach gęsto zaludnionych, takiej jak biały fosfor[172], na co zwracało uwagę m.in. Human Rights Watch[173][174][175].

6 października 2024 Izrael wyznaczył całą północną część Gazy jako strefę walk i nakazał ewakuację całej ludności cywilnej[176][177]. Zarówno izraelscy analitycy wojskowi, jak i Centrum Praw Człowieka Al-Mezan stwierdzili, że był to pierwszy etap „Planu generałó”, polityki zaproponowanej przez byłego izraelskiego generała Giorę Eilanda, mającej na celu zmuszenie Palestyńczyków do opuszczenia Gazy pod groźbą śmierci[178]. Biuro Wysokiego Komisarza ONZ ds. Praw Człowieka stwierdziło, że Izrael może powodować „zniszczenie ludności palestyńskiej w najdalej na północ wysuniętym regionie Gazy poprzez śmierć i przesiedlenia”[179].

Zamiar ludobójstwa

W ramach sprawy Defense for Children International-Palestine et al v. Biden et al historyk Holokaustu Barry Trachtenberg zeznał, że wśród badaczy ludobójstwa panuje konsensus, iż sytuacja w Strefie Gazy jest przykładem ludobójstwa, głównie ze względu na oświadczenia izraelskich urzędników, które wyraźnie to potwierdzają. Powiedział: „Obserwujemy, jak ludobójstwo się rozwija, gdy o tym mówimy. Znajdujemy się w tej niezwykle wyjątkowej sytuacji, w której możemy interweniować, aby je powstrzymać, wykorzystując dostępne mechanizmy prawa międzynarodowego”[180].

W otwartym liście opublikowanym 15 października na stronach internetowych Opinio Juris oraz Third World Approaches to International Law Review naukowcy napisali, że oświadczenia izraelskich urzędników od 7 października wskazują na zamiar popełnienia ludobójstwa[181]. Organizacja pozarządowa Law for Palestine zebrała ponad 500 oświadczeń izraelskich urzędników politycznych i wojskowych, które mają nawoływać do ludobójstwa[182][183]. 11 czerwca 2024 oficjalne konto Izraela na platformie X (dawniej Twitter) zamieściło wpis, w którym stwierdzono, że „cywile z Gazy uczestniczyli w przerażających wydarzeniach 7 października”, zamieszczając następnie wypowiedź, w której zaznaczono, że „nie ma tam niewinnych cywilów”[184].

7 października Benjamin Netanjahu oświadczył, że Izrael „zażąda od wroga ogromnej ceny” i zamieni kryjówki Hamasu „w gruzy”[185][186]. Omer Bartow, profesor historii Holokaustu i ludobójstwa, zinterpretował te wypowiedzi jako wyraz zamiarów ludobójczych[187]. Zwracał on również uwagę na systemowe działania prowadzące do osłabienia ludności i popełniane przez SOI zbrodnie wojenne[188]. Mark Levene, badacz ludobójstwa, zauważył nasilenie retoryki ludobójstwa i czystek etnicznych podczas poprzednich rządów Netanjahu[116]. Poparła to Tia Goldenberg w artykule dla AP News, w którym podkreśliła coraz bardziej ludobójczy charakter wypowiedzi ministra finansów Becalela Smotricza[189]. Izraelski historyk Raz Segal i prawnik Luigi Daniele również zwrócili uwagę na rosnącą retorykę ludobójczą przed październikiem 2023, wskazując na artykuł w „The Times of Israel” z maja 2023 r., który twierdził, że jedynym sposobem na osiągnięcie pokoju jest „unicestwienie” Palestyny i że jej istnienie jest „obrazą społeczeństwa, moralności i ludzkości”. Artykuł wzywał również do „reedukacji” Palestyńczyków, stwierdzając, że mogą oni korzystać z praw jedynie wtedy, gdy nie będą już istnieć jako naród. Segal i Daniele dostrzegają paralelę między retoryką tego artykułu a narracją rosyjskich mediów podczas inwazji na Ukrainę, którą też uznają za ludobójczą[190]. Wskazali także na wcześniejsze komentarze Ministera Bezpieczeństwa Wewnętrznego Itamara Ben-Gewira, byłej członkini Knesetu Ajjelet Szaked oraz Becalela Smotricza, którzy w lutym 2023 wezwali do zniszczenia palestyńskich wiosek na Zachodnim Brzegu[190]. Shmuel Lederman, badacz ludobójstwa, szczegółowo opisał, w jaki sposób komentarze Smotricza, obok innych stwierdzeń negujących palestyńską tożsamość i wzywających do ich zniszczenia lub usunięcia z terytoriów roszczonych przez Izrael, znalazły się w centrum dyskusji politycznych wśród liderów Hamasu w Strefie Gazy przed wydarzeniami z października 2023[191]. W tym czasie media również podkreślały ludobójczy charakter tych komentarzy[192][193].

W raporcie Anatomy of a Genocide, przedstawionym 26 marca 2024 Radzie Praw Człowieka ONZ przez Francescę Albanese, Specjalnego sprawozdawcę ONZ ds. okupowanych terytoriów palestyńskich, zawarto wniosek, że Izrael dopuszcza się aktów ludobójstwa[6]. Izrael odrzucił raport[194][195][196]. W kolejnym raporcie, Genocide as colonial erasure, opublikowanym 28 października 2024 dla Zgromadzenia Ogólnego ONZ, sprawozdawczyni oskarżyła Izrael o prowadzenie „systematycznej kampanii przymusowych przesiedleń, zniszczeń i aktów ludobójstwa przeciwko Palestyńczykom w Strefie Gazy i na Zachodnim Brzegu”[197][198].

W sprawie ludobójstwa The Gambia v. Myanmar, prowadzonej przez Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości (MTS), kilka państw (w tym Wielka Brytania i Niemcy) poparło luźniejszy standard dowodów na wykazanie zamiaru ludobójstwa niż ten, który stosował MTS w przeszłości – co często bywa najtrudniejszą częścią udowodnienia ludobójstwa przed sądem. Państwa te argumentowały, że MTS powinien „przyjąć zrównoważone podejście, które uznaje szczególną wagę zbrodni ludobójstwa, nie czyniąc progu wnioskowania o zamiarze ludobójstwa tak trudnym do spełnienia, aby stwierdzenie ludobójstwa stało się niemal niemożliwe”[82].

Wypowiedzi przedstawicieli władz Izraelskich

Według naukowców Marka Levene i Abdelwahaba El-Affendiego, od 7 października 2023 różne oficjalne i półoficjalne źródła oraz izraelskie media zaczęły stosować retorykę sugerującą zamiar ludobójstwa[79][116]. Izraelski prawnik zajmujący się prawami człowieka, Michael Sfard, powiedział w wywiadzie dla „The New Arab”, że ataki z 7 października, kryzys zakładników w wojnie Izraela z Hamasem oraz zbrodnie wojenne Hamasu „wywołały wściekłość, która przekształciła retorykę wcześniej marginalizowanych grup w nurt wypowiedzi, obecnie formułowanych przez polityków, dziennikarzy i celebrytów, […] dodając im wiatru w żagle i normalizując tego typu mowę”. Dodał: „Przyzwyczailiśmy się do ludobójczej retoryki, która pochodzi od Hamasu. Karta Hamasu zawiera wyraźne, skrajnie antysemickie zapisy, a także fragmenty interpretowane jako wyraz dążenia do eliminacji Żydów z Izraela. […] W przeszłości w Izraelu takie wypowiedzi skierowane przeciwko Palestyńczykom były uznawane za przekraczające granice prawowitości. […] Jednak 7 października stanowił moment przełamania tej czerwonej linii”[199].

9 października 2023 minister obrony Izraela Jo’aw Galant powiedział:

Ogłaszam totalną blokadę Strefy Gazy. Odcinamy wszystko. Zero elektryczności. Zero jedzenia. Zero paliwa. Takie metody są konieczne, bo naszymi wrogami są ludzkie zwierzęta.

Jo’aw Gallant, [200][201][202]
Minister obrony Izraela Jo’aw Galant w 2024

Oświadczenie zostało uznane za przykład dehumanizacji[160][187]. Według Kennetha Rotha, chociaż niektórzy tłumaczą tę wypowiedź jako odnoszącą się wyłącznie do Hamasu, kontekst wskazuje, że określenie „ludzkie zwierzęta” odnosi się do wszystkich mieszkańców Strefy Gazy[203]. Uwagi te zostały także powiązane z kryzysem głodu w Strefie Gazy[204]. 10 października minister obrony Izraela Jo’aw Galant stwierdził: „Gaza nie powróci do tego, czym była wcześniej. Nie będzie Hamasu. Wyeliminujemy wszystko”[181][205][206].

Minister rolnictwa Izraela, Awi Dichter, w wywiadzie dla Keszet 12 wezwał do określenia konfliktu mianem „Nakby Gazy”[207]. Z kolei Ariel Kallner, członek Knesetu z partii Likud, napisał w mediach społecznościowych: „Mamy jeden cel: Nakba! Nakba, która przyćmi Nakbę z 1948. Nakba w Gazie i Nakba dla każdego, kto odważy się dołączyć”[208]. Minister dziedzictwa narodowego, Amihai Eliyahu, zasugerował nawet użycie broni jądrowej przeciwko Gazie[117]. Dov Waxman, dyrektor Centrum Studiów Izraelskich Y&S Nazarian na Uniwersytecie Kalifornijskim w Los Angeles, ocenił, że retoryka niektórych prawicowych ministrów może być postrzegana jako „potencjalnie ludobójcza” ze względu na jej dehumanizujący charakter wobec palestyńskich cywilów. Dodał jednak, że wypowiedzi te mogą mieć ograniczony wpływ na politykę Izraela, ponieważ pochodzą od ministrów nienależących do „gabinetu wojennego”. Niemniej, ich treść pozostaje wysoce niepokojąca[207].

Minister energii Izraela, Jisra’el Kac, powiedział:

Cała ludność cywilna w Gazie musi natychmiast opuścić ten obszar. Wygramy. Nie dostaną ani kropli wody, ani jednej baterii, dopóki nie opuszczą tego miejsca.

[209]

29 kwietnia 2024 minister finansów, Becalel Smotricz, oświadczył:

Nie ma półśrodków… Rafah, Dajr al-Balah, Muchajjam an-Nusajrat – całkowita zagłada. »Wytępisz imię Amaleka spod nieba«. Nie ma dla nich miejsca pod słońcem.

[210]

Gazeta „Ha-Arec” określiła jego wypowiedzi jako wezwanie do ludobójstwa[211]. W sierpniu Smotricz dodał, że „może być uzasadnione i moralne” „zagłodzenie 2 milionów ludzi” oraz wyraził ubolewanie, że świat na to nie pozwoli[212][213].

Prezydent Izraela Jicchak Herzog obwinił „cały naród” Palestyny za atak z 7 października[3]. Dodał: „To nieprawda, ta retoryka o tym, że cywile nie byli świadomi, nie byli zaangażowani. To absolutnie nieprawda”[181].

Wiceprzewodniczący Knesetu Nissim Vaturi napisał w mediach społecznościowych, że rząd pozwala na zbyt dużą pomoc dla Gazy i że IDF powinno „teraz spalić Gazę”[214]. Stwierdził również: „teraz wszyscy mamy jeden wspólny cel – wymazanie Strefy Gazy z powierzchni ziemi”[215].

Odwołanie się do Amaleka

Premier Izraela Binjamin Netanjahu wielokrotnie odwoływał się do postaci Amaleka podczas wojny, co wielu krytyków, w tym także przedstawiciele RPA, uznaje za dowód intencji ludobójczych[216][187][217][116]. W przemówieniu z 28 października 2023 Netanjahu powiedział po hebrajsku: „Musisz pamiętać, co Amalek uczynił tobie, mówi nasza Święta Księga”, cytując Pwt 25,17 z Biblii Hebrajskiej[79][218]. Wyrażenie „Pamiętaj, co ci uczynił Amalek”[219] jest używane w kontekście upamiętniania Holokaustu, m.in. w instytucjach takich jak Jad Waszem czy Żydowski Pomnik w Hadze[206]. Netanjahu ponownie użył tego wyrażenia w liście skierowanym do żołnierzy 3 listopada 2023[217][220][221][222].

Krytycy łączą aluzję Netanjahu do Amaleka z wersetem 1 Sm 15,3: „Dlatego teraz idź, pobijesz Amaleka i obłożysz klątwą wszystko, co jest jego własnością; nie lituj się nad nim, lecz zabijaj tak mężczyzn, jak i kobiety, młodzież i dzieci, woły i owce, wielbłądy i osły”[223]. Noah Lanard, pisząc dla „Mother Jones”, określił wersety dotyczące Amaleka jako jedne z najbardziej brutalnych w Biblii i zauważył, że odwoływali się do nich żydowscy radykałowie prawicowi, tacy jak Baruch Goldstein, by usprawiedliwić zabijanie Palestyńczyków[224]. Amalek był „wrogiem, którego starożytnym Izraelitom Bóg nakazał zgładzić”[225], a uczeni określają ten werset jako przykład „boskiego nakazu ludobójstwa”[187][216][226].

Wypowiedzi wojskowych i innych urzędników izraelskich

Generał dywizji Ghassan Alian, Koordynator Działań Rządu na Terytoriach, oświadczył: „Nie będzie prądu ani wody [w Gazie], będzie tylko zniszczenie. Chcieliście piekła, dostaniecie piekło”[199].

Generał dywizji SOI Giora Eiland napisał: „Gaza stanie się miejscem, gdzie żaden człowiek nie będzie mógł żyć” oraz „Stworzenie poważnego kryzysu humanitarnego w Gazie jest koniecznym środkiem do osiągnięcia celu”. Historyk izraelski i badacz Holokaustu Omer Bartov zauważył, że żaden izraelski polityk ani przedstawiciel SOI nie potępił tych słów[187].

Rzecznik armii izraelskiej Daniel Hagari, odnosząc się do bombardowania Gazy, stwierdził: „Balansując między precyzją a skalą zniszczeń, obecnie koncentrujemy się na tym, co powoduje maksymalne szkody”[227]. Prawnicy interpretowali to jako zamiar zniszczenia Gazy[181].

Polityk skrajnej prawicy i były członek Knesetu Mosze Feiglin powiedział: „Istnieje jedno jedyne rozwiązanie, które polega na całkowitym zniszczeniu Gazy przed jej inwazją. Mam na myśli zniszczenie takie jak w Dreźnie i Hiroszimie, ale bez użycia broni jądrowej”[228]. Minister gospodarki Nir Barkat dodał później: „Nie przypominam sobie, by Wielka Brytania lub Stany Zjednoczone, bombardując Drezno pod koniec II wojny światowej, myślały o mieszkańcach”[229]. Akademicy, zagraniczni politycy i organizacje medialne również nawiązywały do bombardowania Drezna w kontekście działań Izraela w Gazie[230][231].

Ambasador Izraela w Wielkiej Brytanii, Cippi Chotoweli, bliska sojuszniczka Netanjahu, została oskarżona o podżeganie do ludobójstwa za wypowiedzi w wywiadzie radiowym z Iainem Dale'em. Chotoweli stwierdziła, że SOI atakuje „każdą szkołę, każdy meczet, co drugi dom”, aby zniszczyć sieć tuneli Hamasu w Gazie[232]. Dale zwrócił uwagę, że taka argumentacja prowadzi do niszczenia całej Gazy. Chotoweli odpowiedziała: „Czy masz inne rozwiązanie?”[233].

Prawnik Nimer Sultany podkreśla wypowiedzi izraelskich dowódców prowadzących operacje lądowe w północnej Gazie, które nawołują do depopulacji i podejścia „spalonej ziemi”. Podobne sentymenty wyrażali żołnierze na portalach społecznościowych[64]. Historyk Yoav Di-Capua zauważa również rosnącą liczbę oficerów i żołnierzy związanych z chardalem (nurt w ramach syjonizmu religijnego), który według niego propaguje ideologię o znamionach ludobójstwa[234].

Przypisy

  1. 1 2 3 4 5 6 Działania Izraela w Strefie Gazy to ludobójstwo Palestyńczyków [online], Amnesty International Polska, 5 grudnia 2024 [dostęp 2025-01-11].
  2. 1 2 Gaza: UN experts call on international community to prevent genocide against the Palestinian people [online], OHCHR, 24 grudnia 2023 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2023-12-24] (ang.).
  3. 1 2 3 4 Solcyre Burga, Is What’s Happening in Gaza a Genocide? Experts Weigh In [online], time.com, 25 listopada 2023 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2023-11-25] (ang.).
  4. ↑ Mike Corder, South Africa's genocide case against Israel sets up a high-stakes legal battle at the UN's top court [online], abcnews.go.com, 7 stycznia 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-01-07] (ang.).
  5. ↑ John Quigley, The Lancet and Genocide By “Slow Death” in Gaza [online], arabcenterdc.org, 13 lipca 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-07-13] (ang.).
  6. 1 2 3 Francesca Albanese, Anatomy of a Genocide – Report of the Special Rapporteur on the situation of human rights in the Palestinian territories occupied since 1967, Francesca Albanese [online], OHCHR, 23 marca 2024 [dostęp 2025-01-11] (ang.).
  7. 1 2 S. Soni, Gaza and international law: The global obligation to protect life and health, „South African Journal of Bioethics and Law”, 16 (3), 2023, s. 80–81, DOI: 10.7196/SAJBL.2023.v16i3.1764, ISSN 1999-7639 [dostęp 2025-01-11] (ang.).
  8. ↑ International Expert Statement on Israeli State Crime [online], statecrime.org [dostęp 2025-01-11] (ang.).
  9. ↑ Franziska Schwarz, „Düsterer Meilenstein“: UN benennt Zahl der Kriegsopfer in Gaza [online], fr.de, 23 sierpnia 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-08-23] (niem.).
  10. 1 2 Malak A Tantesh, Emma Graham-Harrison, Gaza rubble likely to conceal untold horrors to swell 40,000 death toll, „The Guardian”, 22 sierpnia 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-08-22] (ang.).
  11. 1 2 Mike Spagat, Gaza Ministry of Health releases detailed new casualty data amidst confusion of UN’s death numbers in Gaza [online], aoav.org.uk, 10 lipca 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-07-10] (ang.).
  12. ↑ Emma Graham-Harrison, Gaza death toll set to pass 30,000, as Israel prepares assault on Rafah, „The Guardian”, 27 lutego 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-02-27] (ang.).
  13. ↑ Christo Buschek i inni, Journalisten in Gaza: Arbeiten in der Todeszone [online], spiegel.de, 26 lipca 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-07-26] (niem.).
  14. ↑ GAZA: AT LEAST 3,100 CHILDREN AGED UNDER FIVE KILLED WITH OTHERS AT RISK AS FAMINE LOOMS [online], savethechildren.net, 4 listopada 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-11-04] (ang.).
  15. ↑ Devi Sridhar, It’s not just bullets and bombs. I have never seen health organisations as worried as they are about disease in Gaza, „The Guardian”, 17 grudnia 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-12-17] (ang.).
  16. ↑ Léopold Salzenstein, The New Humanitarian | Behind the numbers: Gaza’s record aid worker death toll [online], thenewhumanitarian.org, 19 grudnia 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-12-19] (ang.).
  17. ↑ Bassam Massoud, Maggie Fick, Gaza death toll: why counting the dead has become a daily struggle [online], Reuters, 2023 (ang.).
  18. ↑ Zeina Jamaluddine i inni, Traumatic injury mortality in the Gaza Strip from Oct 7, 2023, to June 30, 2024: a capture–recapture analysis, „The Lancet”, 0 (0), 2025, DOI: 10.1016/S0140-6736(24)02678-3, ISSN 0140-6736 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2025-01-10] (ang.).
  19. ↑ Kathleen Magramo, Antoinette Radford, Aditi Sangal, October 22, 2024 news on the wars in the Middle East [online], edition.cnn.com, 2 listopada 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-11-02] (ang.).
  20. ↑ Gaza: ‘Sickening normalisation’ of suffering, amid attacks on people and aid convoys [online], news.un.org, 19 grudnia 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-12-19] (ang.).
  21. ↑ Reported impact snapshot [online], unocha.org, 4 września 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-09-04] (ang.).
  22. ↑ Scott Neuman, Anas Baba, Daniel Wood, In Gaza, months of war have left Palestinians with barely the necessities to survive [online], npr.org, 22 sierpnia 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-08-22] (ang.).
  23. ↑ UN experts deeply concerned over ‘scholasticide’ in Gaza [online], OHCHR [dostęp 2025-01-11] (ang.).
  24. ↑ Liam Stack, Bilal Shbair, With Schools in Ruins, Education in Gaza Will Be Hobbled for Years, „The New York Times”, New York Times, 6 maja 2024, ISSN 0362-4331 [dostęp 2025-01-11] (ang.).
  25. ↑ In Gaza, Palestinians hold Ramadan prayers by ruins of mosque [online], Reuters, 18 sierpnia 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-08-18] (ang.).
  26. ↑ Reha Kansara, Ahmed Nour, Israel-Gaza war: Counting the destruction of religious sites [online], bbc.com, 14 sierpnia 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-08-14] (ang.).
  27. ↑ Indlieb Farazi Saber, A ‘cultural genocide’: Which of Gaza’s heritage sites have been destroyed? | Israel-Palestine conflict News [online], aljazeera.com, 13 sierpnia 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-08-13] (ang.).
  28. ↑ Mohamad El Chamaa, Gaza’s libraries destroyed in Israel-Hamas war [online], washingtonpost.com, 30 listopada 2023 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2023-11-30] (ang.).
  29. ↑ Laila Hussein Moustafa, Opinion: When libraries like Gaza's are destroyed, more than books are lost [online], latimes.com, 8 sierpnia 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-08-08] (ang.).
  30. ↑ RPA oskarża Izrael o popełnienie ludobójstwa na Palestyńczykach w Gazie [online], pap.pl, 11 stycznia 2024 [dostęp 2025-01-11].
  31. ↑ Application Instituting Proceedings [online], icj-cij.org, 29 grudnia 2023 [dostęp 2025-01-11] (ang.).
  32. ↑ Joan Donoghue – Former President of the International Court of Justice [online], bbc.co.uk [dostęp 2025-01-11] (ang.).
  33. ↑ Order of 26 January 2024 [online], icj-cij.org, 26 stycznia 2024 [dostęp 2025-01-11] (ang.).
  34. ↑ Scott Simon, Eyder Peralta, ICJ finds genocide case against Israel 'plausible', orders it to stop violations [online], npr.org, 28 stycznia 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-01-28] (ang.).
  35. 1 2 Dominic Casciani, What did the ICJ ruling really say? [online], bbc.com, 17 maja 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-05-17] (ang.).
  36. ↑ Dominic Casciani, What does ICJ ruling on Israel's Rafah offensive mean? [online], bbc.com, 29 maja 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-05-29] (ang.).
  37. ↑ Federica Marsi, Usaid Siddiqui, Maziar Motamedi, Israel’s war on Gaza updates: ICJ again orders Israel to ensure aid to Gaza [online], aljazeera.com [dostęp 2025-01-11] (ang.).
  38. ↑ Genocide Emergency Alert: Israel and Gaza [online], web.archive.org, 12 stycznia 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-01-12].
  39. ↑ Active Genocide Alert - Israel-Palestine: There is No Justification for Genocide [online], web.archive.org, 27 grudnia 2023 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2023-12-27].
  40. ↑ Statement on Why We Call the Israeli Attack on Gaza Genocide [online], lemkininstitute.com, 14 lutego 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-02-14] (ang.).
  41. ↑ Genocide Emergency: Gaza and the West Bank 2024 [online], genocidewatch.com, 3 stycznia 2025 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2025-01-03] (ang.).
  42. ↑ Edna Mohamed, Joseph Stepansky, Farah Najjar, Israel-Hamas war updates: Israel’s Jabalia attacks may be ‘war crimes’ – UN [online], aljazeera.com, 2 listopada 2023 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2023-11-02] (ang.).
  43. ↑ Israel’s war on Gaza updates: No plan to protect civilians in Rafah – US [online], aljazeera.com, 14 marca 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-03-14] (ang.).
  44. ↑ The unfolding genocide against the Palestinians must stop immediately [online], fidh.org, 16 grudnia 2023 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2023-12-16] (ang.).
  45. ↑ Linah Alsaafin, Brian Osgood, Israel’s war on Gaza live: Netanyahu asks military to submit Rafah plan [online], aljazeera.com, 9 lutego 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-02-09] (ang.).
  46. ↑ Isabel Debre, Wafaa Shurafa, Israel's mass arrest campaign sows fear in northern Gaza | AP News [online], AP News, 18 stycznia 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-01-18] (ang.).
  47. ↑ Julia Frankel, Israeli military opens probe after videos show Israeli forces killing 2 Palestinians at close range [online], AP News, 24 stycznia 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-01-24] (ang.).
  48. 1 2 Abeer Salman, Kareem Khadder, Doctors accuse Israeli troops of desecrating bodies and shooting civilians at hospital Israel says was Hamas ‘command center’ | CNN [online], cnn.com, 5 lutego 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-02-05] (ang.).
  49. ↑ Genocide in Gaza: Analysis of International Law and its Application to Israel’s Military Actions since October 7, 2023 [online], static1.squarespace.com, 15 maja 2024 [dostęp 2025-01-11] (ang.).
  50. ↑ Friday 17 November: Twenty thousand Palestinians believed to be killed in Israel’s genocide of Gaza [EN/AR] [online], reliefweb.int, 26 grudnia 2023 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2023-12-26] (ang.).
  51. ↑ Alix Faddoul i inni, The health dimensions of violence in Palestine: a call to prevent genocide – The Lancet [online], thelancet.com, 21 grudnia 2023, s. 25–26 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2023-12-21] (ang.).
  52. 1 2 Ivana Saric, UN report: Nearly 70% of verified deaths in Gaza are women and children [online], axios.com, 9 listopada 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-11-09] (ang.).
  53. 1 2 Merlyn Thomas, Israel Gaza: What Gaza's death toll says about the war [online], bbc.com, 24 grudnia 2023 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2023-12-24] (ang.).
  54. 1 2 Najib Jobain, Bassem Mroue, Cara Anna, Israeli offensive shifts to crowded southern Gaza, driving up death toll despite evacuation orders [online], AP News, 16 grudnia 2023 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2023-12-16] (ang.).
  55. ↑ Nearly 25,000 Palestinians killed during 70-day Israeli genocide in Gaza [online], euromedmonitor.org, 20 grudnia 2023 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2023-12-20] (ang.).
  56. ↑ Israel’s 100 days of relentless war on Gaza [online], aljazeera.com, 29 lutego 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-02-29] (ang.).
  57. 1 2 3 4 Rasha Khatib, Martin McKee, Salim Yusuf, Counting the dead in Gaza: difficult but essential, „The Lancet”, 404 (10449), 2024, s. 237–238, DOI: 10.1016/S0140-6736(24)01169-3, ISSN 1474-547X, PMID: 38976995 [dostęp 2025-01-11] (ang.).
  58. ↑ Loubna Qutami i inni, The Genocidal Assault on Palestine: A Transnational Feminist Call to End Colonialism and War, „Feminist Studies”, 49 (2), muse.jhu.edu, 2023, s. 529–546, ISSN 2153-3873 [dostęp 2025-01-11] (ang.).
  59. ↑ GAZA: 3,195 children killed in three weeks surpasses annual number of children killed in conflict zones since 2019 | Save the Children International [online], savethechildren.net, 3 listopada 2023 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2023-11-03] (ang.).
  60. ↑ 10,000 people feared buried under the rubble in Gaza [online], palestine.un.org, 5 maja 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-05-05] (ang.).
  61. ↑ Nils Adler, Umut Uras, Israel’s war on Gaza live: Netanyahu accused of ‘sabotaging’ truce talks | Israel War on Gaza News [online], aljazeera.com, 5 maja 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-05-05] (ang.).
  62. ↑ Yuval Abraham, ‘Lavender’: The AI machine directing Israel’s bombing spree in Gaza [online], 972mag.com, 10 października 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-10-10] (ang.).
  63. ↑ Yaniv Kubovich, Israel Created 'Kill Zones' in Gaza. Anyone Who Crosses Into Them Is Shot [online], haaretz.com, 1 kwietnia 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-04-01] (ang.).
  64. 1 2 3 4 5 6 7 Nimer Sultany, A Threshold Crossed: On Genocidal Intent and the Duty to Prevent Genocide in Palestine, tandfonline.com, s. 1–26, DOI: 10.1080/14623528.2024.2351261, ISSN 1462-3528 [dostęp 2025-01-11] (ang.).
  65. ↑ Sarah El Deeb, Investigation identifies entire Palestinian families killed by Israeli strikes in Gaza [online], pbs.org, 19 czerwca 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-06-19] (ang.).
  66. ↑ Israeli soldiers returning from war struggle with trauma and suicide [online], JPost, 24 października 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-10-24] (ang.).
  67. ↑ Jonathan Cook, Israel kills the journalists. Western media kills the truth of genocide in Gaza [online], middleeasteye.net, 25 października 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-10-25] (ang.).
  68. ↑ Nadeen Ebrahim, Mike Schwartz, ‘He got out of Gaza, but Gaza did not get out of him’: Israeli soldiers returning from war struggle with trauma and suicide [online], edition.cnn.com, 23 października 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-10-23] (ang.).
  69. ↑ Not the Onion: CNN highlights 'suffering' of Israeli army bulldozer driver who ran over so many people in Gaza it made him turn vegetarian [online], newarab.com, 2 listopada 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-11-02] (ang.).
  70. 1 2 3 Jake Horton, Shayan Sardarizadeh, Adam Durbin, Gaza war: Why is the UN citing lower death toll for women and children? [online], bbc.com, 11 lipca 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-07-11] (ang.).
  71. ↑ Ellen Ioanes, The controversy over Gaza’s death toll, explained [online], vox.com, 17 maja 2024 [dostęp 2025-01-11] (ang.).
  72. ↑ Madjid Zerrouky, Gaza's Health Ministry reveals names of several thousand dead, over 11,355 of them are minors [online], lemonde.fr, 26 września 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-09-26] (ang.).
  73. ↑ Emma Graham-Harrison, Gaza publishes identities of 34,344 Palestinians killed in war with Israel [online], heguardian.com, 26 września 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-09-26] (ang.).
  74. ↑ Health official says polio vaccine campaign begins in war-torn Gaza [online], france24.com, 23 września 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-09-23] (ang.).
  75. ↑ Sheren Falah Saab, Entire Families Were Crushed in Gaza by Israeli Airstrikes. Not Even Memories Remain [online], haaretz.com, 6 grudnia 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-12-06] (ang.).
  76. ↑ Ben van der Merwe, Israel-Hamas war: Gaza's morgue network has effectively collapsed – how are they recording their dead? [online], news.sky.com, 24 kwietnia 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-04-24] (ang.).
  77. ↑ Mike Spagat, A critical analysis of The Lancet’s letter “Counting the Dead in Gaza: Difficult but Essential”. Professor Mike Spagat reviews the claim the total Gaza death toll may reach upwards of 186,000 [online], aoav.org.uk, 10 lipca 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-07-10] (ang.).
  78. 1 2 Matthew Mpoke Bigg, Fighting Isn’t the Only Killer of Gazans Amid the War, Researchers Say [online], New York Times, 12 lipca 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-07-12] (ang.).
  79. 1 2 3 Abdelwahab El-Affendi, The Futility of Genocide Studies After Gaza, tandfonline.com, 18 stycznia 2024, DOI: 10.1080/14623528.2024.2305525, ISSN 1462-3528 [dostęp 2025-01-11] (ang.).
  80. 1 2 Israel: Starvation Used as Weapon of War in Gaza [online], hrw.org, 10 stycznia 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-01-10] (ang.).
  81. ↑ Emma Graham-Harrison, Julian Borge, Palestinian death toll in Gaza nears 20,000 with nearly 2 million people displaced, „The Guardian”, 24 grudnia 2023 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2023-12-24] (ang.).
  82. 1 2 Maryam Jamshidi, Genocide and Resistance in Palestine under Law's Shadow, tandfonline.com, 6 maja 2024, DOI: 10.1080/14623528.2024.2348377 [dostęp 2025-01-11] (ang.).
  83. ↑ Letter to President Biden and Vice President Harris [online], gazahealthcareletters.org, 9 października 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-10-09] (ang.).
  84. ↑ Sophie Hurwitz, Report: In One Year, More Than 100,000 Deaths in Gaza—Aided by $17.9 Billion From the US [online], motherjones.com, 10 października 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-10-10] (ang.).
  85. ↑ Sophia Stamatopoulou-Robbins, The Human Toll: Indirect Deaths from War in Gaza and the West Bank, October 7, 2023 Forward [online], watson.brown.edu, 7 października 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-10-07] (ang.).
  86. ↑ Appendix to letter of October 2, 2024 re: American physicians observations from the Gaza Strip since October 7, 2023 [online], static1.squarespace.com, 2 października 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-10-07] (ang.).
  87. ↑ Michał Olszewski, MSZ zwrócił się do Izraela o wyjaśnienia w sprawie śmierci Polaka, który zginął w izraelskim nalocie [online], wyborcza.pl, 2 kwietnia 2024 [dostęp 2025-01-11].
  88. ↑ Andre Rhoden-Paul, World Central Kitchen to resume aid in Gaza following fatal airstrike [online], bbc.com, 25 września 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-09-25] (ang.).
  89. ↑ Has Israel complied with ICJ order in Gaza genocide case? [online], aljazeera.com, 5 marca 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-03-05] (ang.).
  90. ↑ Israel Not Complying with World Court Order in Genocide Case [online], hrw.org, 27 lutego 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-02-27] (ang.).
  91. ↑ Israel defying ICJ ruling to prevent genocide by failing to allow adequate humanitarian aid to reach Gaza [online], amnesty.org, 27 lutego 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-02-27] (ang.).
  92. ↑ Israel announces ‘total’ blockade on Gaza [online], aljazeera.com [dostęp 2025-01-11] (ang.).
  93. 1 2 Jake Johnson, Israeli Groups Slam Netanyahu Government for Flouting ICJ Ruling [online], Common Dreams, 11 marca 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-03-11] (ang.).
  94. 1 2 Melanie S. Tanielian, The Silent Slow Killer of Famine: Humanitarian Management and Permanent Security, tandfonline.com, 5 lutego 2024, DOI: 10.1080/14623528.2024.2310866, ISSN 1462-3528 [dostęp 2025-01-11] (ang.).
  95. ↑ Manufacturing Famine: Israel is Committing the War Crime of Starvation in the Gaza Strip [online], btselem.org, 19 lipca 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-07-19] (ang.).
  96. ↑ Namita Singh, UN says half of Gaza’s population is now starving amid Israel war [online], independent.co.uk, 19 stycznia 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-01-19] (ang.).
  97. ↑ Usaid Siddiqui, Virginia Pietromarchi, Stephen Quillen, Israel-Hamas war updates: Fierce battles rage in southern and northern Gaza | Israel War on Gaza News [online], aljazeera.com, 26 lutego 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-02-26] (ang.).
  98. ↑ Abeer Salman, Nadeen Ebrahim, ‘It’s chaos:’ Starving Gazans dig for food, supplies under the rubble [online], cnn.com, 16 stycznia 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-01-16] (ang.).
  99. ↑ Gabrielle Tétrault-Farber, Palestinian minister accuses Israel of starving Gazans; Israel says charge 'obscene' [online], Reuters, 2023 (ang.).
  100. ↑ Over one hundred days into the war, Israel destroying Gaza’s food system and weaponizing food, say UN human rights experts [online], OHCHR, 16 stycznia 2024 [dostęp 2025-01-11] (ang.).
  101. ↑ Nina Lakhani, Israel is deliberately starving Palestinians, UN rights expert says, „The Guardian”, 28 lutego 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-02-28] (ang.).
  102. ↑ Federica Marsi, Israel’s war on Gaza live: Qatar ‘optimistic’ about ongoing ceasefire talks [online], aljazeera.com, 27 lutego 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-02-27] (ang.).
  103. ↑ Peter Beaumont, Jason Burke, Israeli human rights groups accuse country of failing to abide by ICJ’s Gaza aid ruling, „The Guardian”, 11 marca 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-03-11] (ang.).
  104. ↑ Gaza health system 'completely obliterated': UN expert [online], al-monitor.com, 18 maja 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-05-18] (ang.).
  105. ↑ Mick Krever, After mulling siege plan, Israel ramps up military push in northern Gaza [online], edition.cnn.com, 13 października 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-10-13] (ang.).
  106. ↑ Jeremy Bowen, Israeli attack on northern Gaza hints at retired general’s 'surrender or starve' plan for war [online], bbc.com, 12 października 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-10-12] (ang.).
  107. ↑ Netanyahu mulls plan to empty northern Gaza of civilians [online], politico.com, 14 października 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-10-14] (ang.).
  108. ↑ Meron Rapoport, A plan to liquidate northern Gaza is gaining steam [online], 972mag.com, 10 października 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-10-10] (ang.).
  109. ↑ North Gaza siege: Netanyahu considers plan to starve out Hamas fighters [online], JPost, 2 października 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-10-02] (ang.).
  110. ↑ Jean-Philippe Rémy, Israel orders new evacuations in northern Gaza [online], lemonde.fr, 9 października 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-10-09] (ang.).
  111. ↑ Kareem Khadder i inni, UN says no food has entered northern Gaza since start of October, putting 1 million people at risk of starvation [online], cnn.com, 2 listopada 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-11-02] (ang.).
  112. ↑ Stephen Devereux, Was There a Famine in Gaza in 2024? [online], opendocs.ids.ac.uk, 5 listopada 2024 [dostęp 2025-01-11] (ang.).
  113. ↑ Julian Borger, Andrew Roth, ICC issues arrest warrant for Benjamin Netanyahu for alleged Gaza war crimes, „The Guardian”, 5 grudnia 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-12-05] (ang.).
  114. ↑ James Shotter, Felicia Schwartz, ICC issues arrest warrant for Israeli PM Benjamin Netanyahu [online], ft.com, 21 listopada 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-11-21] (ang.).
  115. ↑ Situation in the State of Palestine: ICC Pre-Trial Chamber I rejects the State of Israel’s challenges to jurisdiction and issues warrants of arrest for Benjamin Netanyahu and Yoav Gallant [online], icc-cpi.int [dostęp 2025-01-11] (ang.).
  116. 1 2 3 4 Mark Levene, Gaza 2023: Words Matter, Lives Matter More, tandfonline.com, 21 stycznia 2024, DOI: 10.1080/14623528.2024.2301866, ISSN 1462-3528 [dostęp 2025-01-11] (ang.).
  117. 1 2 Elyse Semerdjian, A World Without Civilians, „Journal of Genocide Research”, tandfonline.com, 2024, s. 1-6, DOI: 10.1080/14623528.2024.2306714, ISSN 1462-3528 [dostęp 2025-01-11] (ang.).
  118. ↑ A Cartography of Genocide: Israel's Conduct in Gaza Since October 2023 [online], forensic-architecture.org, 28 października 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-10-28] (ang.).
  119. ↑ Raffi Berg, Human Rights Watch accuses Israel of acts of genocide in Gaza over water access [online], bbc.com, 19 grudnia 2024 [dostęp 2025-01-11] (ang.).
  120. ↑ Gaza: atak wojska izraelskiego na terenie parafii Świętej Rodziny [online], vaticannews.va, 16 grudnia 2023 [dostęp 2025-01-11].
  121. ↑ Izraelski snajper zabił dwie kobiety w parafii Świętej Rodziny w Gazie, „Rzeczpospolita”, 17 grudnia 2023 [dostęp 2025-01-11].
  122. ↑ Federica Marsi, Edna Mohamed, Israel’s war on Gaza live: Israeli army withholds body of 13-year-old [online], aljazeera.com, 14 marca 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-03-14] (ang.).
  123. ↑ Miriam Berger, Hajar Harb, Gazan prisoners describe abuse at secretive Israeli detention sites [online], washingtonpost.com, 6 lutego 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-02-06] (ang.).
  124. ↑ Mosab Shawer, ‘Threatened with rape’: Lama Khater recalls horrors while in Israeli jails [online], aljazeera.com, 27 stycznia 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-01-27] (ang.).
  125. ↑ Lubna Masarwa, Nadda Osman, Israel-Palestine war: Workers from Gaza describe torture and abuse in Israeli detention [online], middleeasteye.net, 2 lutego 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-02-02] (ang.).
  126. 1 2 Ivana Kottasová i inni, Gaza workers expelled from Israel accuse Israeli authorities of abuse, including beatings [online], wral.com, 2 lutego 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-02-02] (ang.).
  127. ↑ Lyse Doucet, Israel abused Gaza war detainees, UN report alleges [online], bbc.co.uk, 13 marca 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-03-13] (ang.).
  128. ↑ Simon Speakman Cordall, Veronica Pedrosa, Not just the UNRWA report: Countless accounts of Israeli torture in Gaza [online], aljazeera.com, 14 marca 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-03-14] (ang.).
  129. ↑ Julian Borger, Claims of Israeli sexual assault of Palestinian women are credible, UN panel says | Israel-Gaza war | The Guardian, „The Guardian”, 10 kwietnia 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-04-10] (ang.).
  130. ↑ UN experts warn of Israeli violations against Palestinian women, girls [online], aljazeera.com, 10 kwietnia 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-04-10] (ang.).
  131. ↑ Rights experts call for probe into alleged violations against Palestinian women and girls [online], news.un.org, 17 marca 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-03-17] (ang.).
  132. ↑ Richard Roth, Kareem El Damanhoury, Richard Allen Greene, UN experts demand investigation into claims Israeli forces killed, raped and sexually assaulted Palestinian women and girls [online], edition.cnn.com, 20 lutego 2024 [dostęp 2025-01-11] (ang.).
  133. ↑ Maeve Cullinan, Sexual violence against Palestinian women ‘may be higher than first thought’, says UN expert [online], telegraph.co.uk, 10 kwietnia 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-04-10] (ang.).
  134. ↑ Israel/oPt: UN experts appalled by reported human rights violations against Palestinian women and girls [online], OHCHR, 10 kwietnia 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-04-10] (ang.).
  135. ↑ Israel’s escalating use of torture against Palestinians in custody a preventable crime against humanity: UN experts [online], OHCHR [dostęp 2025-01-11] (ang.).
  136. ↑ Emma Graham-Harrison i inni, Torture, abuse and humiliation: Palestinians on Israeli prison ‘hell’, „The Guardian”, 5 sierpnia 2024, ISSN 0261-3077 [dostęp 2025-01-11] (ang.).
  137. ↑ Welcome to Hell: The Israeli Prison System as a Network of Torture Camps [online], btselem.org (ang.).
  138. ↑ The Genocidal Dimensions of Israel’s Use of Sexual and Gender-Based Violence (SGBV) against Palestinians [online], lemkininstitute.com [dostęp 2025-01-11] (ang.).
  139. ↑ Arif Khwajaa i inni, Gaza: a plea to reclaim our collective humanity, „The Lancet”, 402, thelancet.com, 2023, DOI: 10.1016/S0140-6736(23)02510-2 [dostęp 2025-01-11] (ang.).
  140. ↑ Layth Hanbali i inni, Israeli necropolitics and the pursuit of health justice in Palestine, „BMJ Global Health”, 9 (2), 2024, DOI: 10.1136/bmjgh-2023-014942, ISSN 2059-7908, PMID: 10.1136/bmjgh-2023-014942 [dostęp 2025-01-11] (ang.).
  141. ↑ M.A. Sathar, The war on Gaza. A test of our humanity, „South African Journal of Bioethics and Law”, 16 (3), 2023, s. 82–83, DOI: 10.7196/SAJBL.2023.v16i3.1734, ISSN 1999-7639 [dostęp 2025-01-11] (ang.).
  142. ↑ Anjana Sankar, Many of Gaza’s Medical Workers Have Been Detained or Killed [online], New York Times, 1 września 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-09-01] (ang.).
  143. ↑ S. Mahomed, When sanctuaries of humanity turn into corridors of horror: The destruction of healthcare in Gaza, „South African Journal of Bioethics and Law”, 16 (3), 2023, s. 77–79, DOI: 10.7196/SAJBL.2023.v16i3.1732, ISSN 1999-7639 [dostęp 2025-01-11] (ang.).
  144. ↑ Grace Browne, ‘The whole health system is collapsing around us.’ Doctors say Gaza is on the brink [online], wired.me, 24 października 2023 [dostęp 2025-01-11] (ang.).
  145. ↑ Gaza hospital generators to run out of fuel in 48 hours: Health Ministry [online], aljazeera.com [dostęp 2025-01-11] (ang.).
  146. ↑ Israel-Gaza live updates: 3 premature babies die at Al-Shifa Hospital, doctor says [online], abcnews.go.com, 1 marca 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-03-01] (ang.).
  147. ↑ Wafaa Shurafa, Sam Magdy, Samya Kullab, Dwindling fuel supplies for Gaza's hospital generators put premature babies in incubators at risk [online], abcnews.go.com, 23 października 2023 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2023-10-23] (ang.).
  148. ↑ Vanessa Romo, Doctors are among the many dead in Gaza. These are their stories [online], npr.org, 27 lutego 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-02-27] (ang.).
  149. ↑ Isabel Debre, Hospitals have special protection under the rules of war. Why are they in the crosshairs in Gaza? [online], AP News, 23 lutego 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-02-23] (ang.).
  150. ↑ Rob Picheta i inni, Gaza hospital ‘surrounded by tanks’ as other healthcare facilities say they’ve been damaged by Israeli strikes [online], cnn.com, 13 stycznia 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-01-13] (ang.).
  151. ↑ Graeme Baker, Israel Gaza: Hospitals caught on front line of war [online], bbc.com, 28 lutego 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-02-28] (ang.).
  152. ↑ Mary Kekatos, Victoria Beaule, Hospitals in Gaza say they are under attack and running out of fuel for ICU patients [online], abcnews.go.com, 1 marca 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-03-01] (ang.).
  153. ↑ Brishti Basu, Dwindling supplies, damaged hospitals in Gaza prompt growing calls for aid, ceasefire [online], cbc.ca, 5 lutego 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-02-05] (ang.).
  154. ↑ Abed Abu Riash, Federica Marsi, Gaza medics say Israel targeting ambulances, health facilities [online], aljazeera.com [dostęp 2025-01-11] (ang.).
  155. ↑ Gaza war inflicts catastrophic damage on infrastructure and economy [online], Reuters, 17 listopada 2024 [dostęp 2025-01-11] (ang.).
  156. ↑ Izrael zniszczył warunki do życia w Strefie Gazy [RAPORT] [online], lekarze-bez-granic.pl, 19 grudnia 2024 [dostęp 2025-01-11].
  157. ↑ MSF doctors killed in strike on Al-Awda hospital in northern Gaza [online], msf.org, 12 stycznia 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-01-12] (ang.).
  158. ↑ Gaza: MSF strongly condemns deadly Israeli attack on staff and family shelter [online], msf.org.uk, 9 marca 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-03-09] (ang.).
  159. ↑ Gaza: MSF UK board member killed during Israeli offensive in Khan Younis [online], msf.org.uk, 9 marca 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-03-09] (ang.).
  160. 1 2 Mishal S Khan, Alu Tacon Tinua, Israel–Palestine: dehumanisation and silencing, „The Lancet”, 403 (10429), 2024, s. 805–806, DOI: 10.1016/S0140-6736(24)00043-6, ISSN 0140-6736 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-04-06] (ang.).
  161. ↑ Healthcare system in Gaza has ‘totally collapsed’ [online], thepeninsulaqatar.com, 24 października 2023 [dostęp 2025-01-11] (ang.).
  162. ↑ Gaza health system 'completely obliterated': UN expert [online], al-monitor.com, 18 maja 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-05-18] (ang.).
  163. ↑ Freddie Clayton, Gaza's 2.2 million people are confined to a humanitarian area smaller than Manhattan [online], nbcnews.com, 11 września 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-09-11] (ang.).
  164. ↑ How Israel has destroyed Gaza’s schools and universities [online], aljazeera.com, 6 lutego 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-02-06] (ang.).
  165. ↑ Gaza: UN experts decry bombing of hospitals and schools as crimes against humanity, call for prevention of genocide [online], OHCHR, 31 stycznia 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-01-31] (ang.).
  166. ↑ Damning evidence of war crimes as Israeli attacks wipe out entire families in Gaza [online], amnesty.org, 5 listopada 2023 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2023-11-05] (ang.).
  167. ↑ Israel is not fighting against Hamas but against civilians, implementing a criminal policy of bombings [EN/AR/HE] [online], reliefweb.int, 12 marca 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-03-12] (ang.).
  168. ↑ Avner Gvaryahu, The Myth of Israel’s “Moral Army” [online], foreignaffairs.com, 4 kwietnia 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-04-04] (ang.).
  169. ↑ Federica Marsi, Edna Mohamed, Israel’s war on Gaza live: Israeli army withholds body of 13-year-old [online], aljazeera.com, 14 marca 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-03-14] (ang.).
  170. ↑ Tom Bateman, US says Israel may have breached international law with American weapons in Gaza [online], bbc.com, 11 lipca 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-07-11] (ang.).
  171. ↑ Laws of war likely ‘consistently violated’ in Israeli strikes on Gaza: UN rights office [online], news.un.org, 3 lipca 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-07-03] (ang.).
  172. ↑ Zebrane dowody użycia białego fosforu przez izraelską armię w Strefie Gazy [online], Amnesty International Polska, 13 października 2023 [dostęp 2025-01-11].
  173. ↑ Izrael posądzony o użycie zakazanej broni. "Narusza międzynarodowe prawo humanitarne" [online], Onet Wiadomości, 13 października 2023 [dostęp 2025-01-11].
  174. ↑ Human Rights Watch says Israel used white phosphorus in Gaza, Lebanon [online], euters.com, 13 października 2023 [dostęp 2025-01-11] (ang.).
  175. ↑ Uğur Ümit Üngör, Screaming, Silence, and Mass Violence in Israel/Palestine, tandfonline.com, 24 stycznia 2024, DOI: 10.1080/14623528.2024.2309709, ISSN 1462-3528 [dostęp 2025-01-11] (ang.).
  176. ↑ Adam Rasgon, A new Israeli map labels nearly all of northern Gaza ‘new evacuation zones.’ [online], New York Times, 6 października 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-10-06] (ang.).
  177. ↑ Carrie Keller-Lynn, Israel Launches New Offensive in Northern Gaza, Orders Mass Evacuation [online], wsj.com, 6 października 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-10-06] (ang.).
  178. ↑ Kieron Monks, ‘Evacuate or die’: Israel moves towards ‘general’s plan’ for north Gaza [online], inews.co.uk, 6 października 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-10-06] (ang.).
  179. ↑ UN Human Rights Office is concerned over the potential destruction of the Palestinian population in north Gaza [online], reliefweb.int, 21 października 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-10-21] (ang.).
  180. ↑ Masha Gessen, The Limits of Accusing Israel of Genocide Under International Law [online], newyorker.com, 7 lutego 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-02-07] (ang.).
  181. 1 2 3 4 Public Statement: Scholars Warn of Potential Genocide in Gaza [online], twailr.com, 17 października 2023 [dostęp 2025-01-11] (ang.).
  182. ↑ Raz Segal, Penny Green, Intent in the genocide case against Israel is not hard to prove [online], aljazeera.com, 27 stycznia 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-01-27] (ang.).
  183. ↑ Law for Palestine Releases Database with 500+ Instances of Israeli Incitement to Genocide – Continuously Updated [online], law4palestine.org, 4 stycznia 2024 [dostęp 2025-01-11] (ang.).
  184. ↑ Israel social media account declares 'there are no innocent civilians' in Gaza [online], middleeasteye.net, 26 czerwca 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-06-26] (ang.).
  185. ↑ Jonathan Lis, Netanyahu: First Goal Is to Purge Israel From Enemies, Then Exact Huge Price [online], haaretz.com, 20 listopada 2023 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2023-11-20] (ang.).
  186. ↑ Israel PM Vows To Turn Gaza's Hamas Hideouts Into 'Rubble' [online], barrons.com, 3 września 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-09-03] (ang.).
  187. 1 2 3 4 5 Omer Bartov, What I Believe as a Historian of Genocide [online], New York Times, 18 grudnia 2023 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2023-12-18] (ang.).
  188. ↑ Jakub Szymczak, Izraelski historyk o sytuacji w Gazie: „Przestałem mieć wątpliwości: to wygląda jak ludobójstwo” [ROZMOWA] [online], oko.press, 24 grudnia 2024 [dostęp 2025-01-11].
  189. ↑ Tia Goldenberg, Harsh Israeli rhetoric against Palestinians becomes central to South Africa’s genocide case [online], AP News, 5 marca 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-03-05] (ang.).
  190. 1 2 Raz Segal, Luigi Daniele, Gaza as Twilight of Israel Exceptionalism: Holocaust and Genocide Studies from Unprecedented Crisis to Unprecedented Change, tandfonline.com, DOI: 10.1080/14623528.2024.2325804, ISSN 1462-3528 [dostęp 2025-01-11] (ang.).
  191. ↑ Shmuel Lederman, Gaza as a Laboratory 2.0, tandfonline.com, 29 stycznia 2024, DOI: 10.1080/14623528.2024.2309706, ISSN 1462-3528 [dostęp 2025-01-11] (ang.).
  192. ↑ Eitay Mack, Israel: Evidence of Bezalel Smotrich's support for genocide is clear. The US must act [online], middleeasteye.net, 20 grudnia 2023 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2023-12-20] (ang.).
  193. ↑ Michael Barnett, Is Israel on the Precipice of Genocide? [online], politicalviolenceataglance.org, 26 grudnia 2023 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2023-12-26] (ang.).
  194. ↑ Countries at UN rally behind expert who accused Israel of 'genocide' [online], france24.com, 27 marca 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-03-27] (ang.).
  195. ↑ Imogen Foulkes, Gaza war: UN rights expert accuses Israel of acts of genocide [online], bbc.com, 12 czerwca 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-06-12] (ang.).
  196. ↑ UN expert says she faces threats after Israel-Gaza genocide report [online], aljazeera.com, 18 czerwca 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-06-18] (ang.).
  197. ↑ UN rapporteur says Israel committing 'settler-colonial genocide' against Palestinians, urges immediate intervention [online], newarab.com, 2 listopada 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-11-02] (ang.).
  198. ↑ UN expert says Israel ‘genocide’ seeks ‘eradication’ of Palestinians from their land [online], english.alarabiya.net, 2 listopada 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-11-02] (ang.).
  199. 1 2 Jessica Buxbaum, 'Erase Gaza': How genocidal rhetoric became normalised in Israel [online], newarab.com, 30 listopada 2023 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-01-01] (ang.).
  200. ↑ Mariusz Zawadzki, Generał drwal. Czy izraelski minister obrony zastąpi skompromitowanego Netanjahu? [online], polityka.pl, 2024 [dostęp 2025-01-11] (ang.).
  201. ↑ Israeli defence minister orders ‘complete siege’ on Gaza [online], aljazeera.com, 9 października 2023 [dostęp 2025-01-11] (ang.).
  202. ↑ Emanuel Fabian, Defense minister announces ‘complete siege’ of Gaza: No power, food or fuel [online], Times of Israel, 9 października 2023 [dostęp 2025-01-11] (ang.).
  203. ↑ Nick Schifrin, Dan Sagalyn, Zeba Warsi, Experts give 2 perspectives on accusations Israel is committing genocide in Gaza [online], pbs.org, 13 lipca 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-07-13] (ang.).
  204. ↑ Andrew Mitrovica, ‘Don’t feed the Palestinians’ [online], aljazeera.com, 7 kwietnia 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-04-07] (ang.).
  205. ↑ Corrections: Jan. 24, 2024 [online], New York Times, 29 stycznia 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-01-29] (ang.).
  206. 1 2 Yair Rosenberg, What Did Top Israeli War Officials Really Say About Gaza? [online], The Atlantic, 5 lutego 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-02-05] (ang.).
  207. 1 2 Chantal Da Silva, ‘Nakba 2023’: Israel right-wing ministers' comments add fuel to Palestinian fears [online], nbcnews.com, 14 stycznia 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-01-14] (ang.).
  208. ↑ Joseph Krauss, In Israel’s call for mass evacuation, Palestinians hear echoes of their original catastrophic exodus [online], AP News, 29 stycznia 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-01-29] (ang.).
  209. ↑ Loveday Morris, Israel Katz, new Israeli defense minister, is longtime Netanyahu ally [online], washingtonpost.com, 7 listopada 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-11-07] (ang.).
  210. ↑ Israel's Far-right Minister Smotrich Calls for 'No Half Measures' in … [online], archive.ph, 2 maja 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-05-02].
  211. ↑ Smotrich Must Pay the Price for His Repeated Calls for Genocide of Palestinians [online], haaretz.com, 2 maja 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-05-02] (ang.).
  212. ↑ Israel minister condemned for saying starvation of millions in Gaza might be ‘justified and moral’, „The Guardian”, 8 sierpnia 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-08-08] (rundi).
  213. ↑ Menachem Z. Rosensaft, Bezalel Smotrich muss endlich in die Schranken verwiesen werden [online], juedische-allgemeine.de, 14 sierpnia 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-08-14] (niem.).
  214. ↑ Deputy Knesset speaker calls for burning Gaza [online], timesofisrael.co, 3 grudnia 2024 [dostęp 2025-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2024-12-03] (ang.).
  215. ↑ Adam Chmielewski, Izrael na ławie oskarżonych, „Odra”, academia.edu, 2024 [dostęp 2025-01-11].
  216. 1 2 Arianna Coghill, As It Formally Accuses Israel of Genocide, South Africa Condemns Netanyahu’s Amalek Reference [online], motherjones.com, 22 stycznia 2024 [dostęp 2025-01-19] [zarchiwizowane z adresu 2024-01-22] (ang.).
  217. 1 2 Owen Jones, The brutality and inhumanity of Israel’s assault on Gaza is no surprise. It’s just what was promised, „The Guardian”, 22 stycznia 2024 [dostęp 2025-01-19] [zarchiwizowane z adresu 2024-01-22] (ang.).
  218. ↑ Statement by PM Netanyahu [online], gov.il, 28 października 2023 [dostęp 2025-01-19] (ang.).
  219. ↑ Wypędzenie Amalekitów Pwt, 25, 17-19 [online], biblijni.pl [dostęp 2025-01-19].
  220. ↑ Letter from PM Netanyahu to Our Soldiers and Commanders in the Swords of Iron War [online], gov.il, 3 listopada 2023 [dostęp 2025-01-19] (ang.).
  221. ↑ Netanyahu writes to IDF soldiers ahead of Shabbat - JNS.org [online], web.archive.org, 1 grudnia 2024 [dostęp 2025-01-19] [zarchiwizowane z adresu 2024-12-01].
  222. ↑ Siobhan Marin, Andrew West, What is the biblical story of 'Amalek'? And why is it being used in South Africa's ICJ case against Israel?, „ABC News”, abc.net.au, 30 stycznia 2024 [dostęp 2025-01-19] [zarchiwizowane z adresu 2024-12-09] (ang.).
  223. ↑ 1Sm 15,3 w przekładach Biblii.
  224. ↑ Noah Lanard, The Dangerous History Behind Netanyahu’s Amalek Rhetoric [online], motherjones.com, 24 listopada 2023 [dostęp 2025-01-19] [zarchiwizowane z adresu 2023-11-24] (ang.).
  225. ↑ Nicole Narea, How to think through allegations of genocide in Gaza [online], vox.com, 13 listopada 2023 [dostęp 2025-01-19] (ang.).
  226. ↑ Chris McGreal, US rights group sues Biden for alleged ‘failure to prevent genocide’ in Gaza, „The Guardian”, 21 listopada 2023 [dostęp 2025-01-19] [zarchiwizowane z adresu 2023-11-21] (ang.).
  227. ↑ Bethan McKernan, Quique Kierszenbaum, ‘We’re focused on maximum damage’: ground offensive into Gaza seems imminent, „The Guardian”, 10 kwietnia 2024 [dostęp 2025-01-19] [zarchiwizowane z adresu 2024-04-10] (ang.).
  228. ↑ Israeli diplomat, politician call for 'complete destruction of Gaza' in live television rants [online], newarab.com, 8 grudnia 2024 [dostęp 2025-01-19] [zarchiwizowane z adresu 2024-12-08] (ang.).
  229. ↑ Seraj Assi, Lula Is Right About Israel’s Genocide in Gaza [online], jacobin.com, 25 lutego 2024 [dostęp 2025-01-19] [zarchiwizowane z adresu 2024-02-25] (ang.).
  230. ↑ Jared Malsin, Saeed Shah, The Ruined Landscape of Gaza After Nearly Three Months of Bombing [online], wsj.com, 8 grudnia 2024 [dostęp 2025-01-19] [zarchiwizowane z adresu 2024-12-08] (ang.).
  231. ↑ Tovah Lazaroff, Israel mustn’t stop war on terrorists who cut off heads [online], JPost, 12 listopada 2023 [dostęp 2025-01-19] (ang.).
  232. ↑ Steph Brawn, LBC: Israeli ambassador to UK says EVERY Gaza building is a target [online], thenational.scot, 4 stycznia 2024 [dostęp 2025-01-19] (ang.).
  233. ↑ Julia Conley, Demands for Israeli Ambassador to UK's Expulsion After 'Clear Call for Genocide' [online], Common Dreams, 2024 [dostęp 2025-01-19] (ang.).
  234. ↑ Yoav Di-Capua, Genocidal Mirroring in Israel/Palestine, tandfonline.com, 2024, DOI: 10.1080/14623528.2024.2361978, ISSN 1462-3528 [dostęp 2025-01-19] (ang.).

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.