Meczet w Łowczycach
.jpg) Meczet w Łowczycach w 2013 roku | |
| Państwo | |
|---|---|
| Obwód | |
| Miejscowość |
Łowczyce |
| Wyznanie | |
| Historia | |
| Data budowy |
1688(?) |
| Dane świątyni | |
| Budulec | |
Położenie na mapie obwodu grodzieńskiego  | |
Położenie na mapie Białorusi  | |
 53°36′47,6″N 25°45′15,7″E/53,613222 25,754361 | |
Meczet w Łowczycach (biał. Лоўчыцкая мячэць, trb. Łouczyckaja miaczeć; ros. Ловчицкая мечеть, trb. Łowczickaja mieczetʹ) – drewniany meczet tatarski znajdujący się na Białorusi we wsi Łowczyce w rejonie nowogródzkim, w obwodzie grodzieńskim.
Historia
.jpg)
Według tradycji parafia muzułmańska (dżemiat) w Łowczycach jest jedną z najstarszych na terenie dawnego Wielkiego Księstwa Litewskiego[1]. Istnieć miała już w 1420 roku; datę tę podaje tatarski historyk Stanisław Kryczyński, powołując się na miejscowe legendy[2][3]. Teren pod budowę pierwszego łowczyckiego meczetu wytyczono najpóźniej w 1558 roku[3], jednak zdaniem rosyjskiego badacza Stanisława Dumina świątynia została wzniesiona już w latach 30. XVI wieku[1]. W tym czasie Łowczyce wraz z okolicznymi ziemiami były własnością kniazia Mortuzy Bohatyrewicza, tłumacza króla Zygmunta Starego[2][1].
Budynek w swoim obecnym kształcie istnieje najprawdopodobniej od 1688 roku (taki rok podaje Leon Najman-Mirza Kryczyński)[4]. Datuje się go jednak również na okres późniejszy (lata 1820–1840)[3]. Meczet jako siedziba miejscowego dżemiatu i ze względu na swoje znaczenie dla lokalnej tatarskiej społeczności określany jest mianem dżami[3][2]. Obszar łowczyckiej parafii obejmował cały powiat nowogródzki. W 1792 roku Tatarzy z Nowogródka otrzymali pierwszy królewski przywilej na budowę własnej świątyni, którą oddano do użytku w 1796 roku. Stanowiła ona jednak filię dżemiatu w Łowczycach[4].
Na przełomie XIX i XX wieku tutejsza parafia nadal funkcjonowała, choć Łowczyce zamieszkiwało jedynie około stu osób i znajdowało się tu 12 gospodarstw[2]. W latach dwudziestolecia międzywojennego władze II RP objęły meczet ochroną prawną jako zabytek[2]. Po II wojnie światowej komunistyczne władze Białoruskiej SRR początkowo zabroniły Tatarom remontowania budynku, a z czasem świątynia została całkowicie zamknięta[2]. Meczet ulegał stopniowemu zniszczeniu – jego dach uległ zawaleniu, a podłoga była przegniła[2].
W 1990 roku wykonano wstępny projekt odbudowy świątyni oraz zabezpieczono środki finansowe na ten cel[5]. W czerwcu 1999 roku rozpoczęły się prace remontowe prowadzone we współpracy m.in. ze Związkiem Tatarów Rzeczypospolitej Polskiej oraz polską fundacją Res Publica Multiethnica[5][6]. Meczet po renowacji został uroczyście otwarty 5 lipca 2002 roku[2].
Architektura
Meczet jest drewnianym budynkiem o konstrukcji zrębowej, wzniesionym na rzucie prostokąta. Od frontu do świątyni przylega niewielki przedsionek[3]. Budowla kryta jest czterospadowym dachem[3], pośrodku którego znajduje się przypominający wieżę kościelną minaret, nawiązujący formą do prawosławnych i unickich cerkwi z XVI i XVII wieku[7]. Wewnątrz meczetu wydzielony jest mihrab[3].
Obok meczetu znajduje się tatarski mizar (cmentarz), na którym zachowały się nagrobki członków niektórych tatarskich rodów zamieszkujących Łowczyce, w tym również tych będących właścicielami wsi i okolicznych ziem[1]. Znajduje się tu również czczona przez Tatarów mogiła, w której spoczywać ma aulija Kontuś, postać legendarna, stanowiąca jedyny zachowany do czasów współczesnych przykład tatarskiego kultu świętych[1]. Według dwóch podań, spisanych w 1859 i 1861 roku, Kontuś miał wykazywać cudowną i nadprzyrodzoną umiejętność natychmiastowego przenoszenia się z Łowczyc do Mekki i z powrotem[8].
Galeria
.jpg)
Minaret meczetu (2013).jpg)
Grób auliji Kontusia na mizarze w Łowczycach (1938)
Przypisy
- 1 2 3 4 5 Stanisław Dumin. Z historii meczetu w Łowczycach. „Przegląd Tatarski”. 4 (36), s. 22–23, 2017. Wrocław: Muzułmański Związek Religijny w Rzeczypospolitej Polskiej. ISSN 2080-0541. (pol.).
- 1 2 3 4 5 6 7 8 Zorina Kanapackaja: Mieczeti tatar Biełarusi, Litwy i Polszy: istorija i sowriemiennostʹ. W: Mieczeti w duchownoj kulturie tatarskogo naroda (XVIII w. – 1917 g.). Matieriały Wsierossijskoj nauczno-prakticzeskoj konfieriencyi (25 apriela 2006 g., Kazanʹ). Kazań: Institut istorii Akadiemii nauk Riespubliki Tatarstan, 2006, s. 19. ISBN 978-5-94981-071-2. (ros.).
- 1 2 3 4 5 6 7 Ryszard Brykowski. Tatarskie meczety w Rzeczypospolitej. „Ochrona Zabytków”. 41/3 (162), s. 157, 167, 1988. Warszawa: Ośrodek Dokumentacji Zabytków. ISSN 0029-8247. (pol.).
- 1 2 Leon Mirza-Kryczyński. Historja meczetów w Łowczycach i Nowogródku.. „Przegląd Islamski”. 3–4, s. 15–17, 1934. Warszawa: Muzułmańska Gmina m. st. Warszawy. (pol.).
- 1 2 Łouczyckaja miaczeć. Dakumienty i materyjały. „Bajram”. 3, s. 61, 64, 1998. (biał.).
- ↑ Fundacja Res Publica Multiethnica – Dotychczasowe działania Fundacji [online], www.res-publica-multiethnica.pl [dostęp 2025-05-11].
- ↑ Alaksandr Iwanawicz Łakotka: Draulanaje sakralna-manumientalnaje dojlidstwa Biełarusi. Mińsk: Kniżnaje wydawiectwa „Biełaruś”, 2003, s. 41. ISBN 978-985-01-0423-6. (biał.).
- ↑ Kult auliji Kontusia w Łowczycach oraz magia przenośna związana z grobem świętego. W: Michał Łyszczarz: Siufkacze i fałdżeje: tatarska magia ludowa. Wyd. I. Białystok: Muzułmański Związek Religijny w Rzeczypospolitej Polskiej, Najwyższe Kolegium Muzułmańskie, 2021, s. 66–104. ISBN 978-83-65802-40-8.