Miłowonka

Miłowonka
	; Aloysia citrodora
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	jasnotowce
Rodzina	werbenowate
Rodzaj	miłowonka
	Nazwa systematyczna
	Aloysia Paláu; Parte Práct. Bot. 1: 767 (1784)
	Typ nomenklatoryczny
	A. citrodora A. Paláu y Verdéra
Synonimy
	Xeroaloysia Tronc.;
	Xeroaloysia Tronc.;

Miłowonka^[5] (Aloysia) – rodzaj roślin należących do rodziny werbenowatych (Verbenaceae). Obejmuje 41 gatunków^[3]. Rośliny te występują w strefie tropikalnej i subtropikalnej obu kontynentów amerykańskich od Kalifornii, Utah i Teksasu po północną część Chile i Argentyny^[3]. Rośliny te występują zwykle w formacjach suchych, zaroślowych, często rosną na terenach skalistych^[6].

Rośliny zawierają olejki eteryczne i wiele gatunków wykorzystywanych jest do zaparzania naparów (~ herbat) wspomagających trawienie. Popularnie wykorzystywana jest zwłaszcza miłowonka trójlistkowa A. citrodora^[7]. Gatunek ten uprawiany jest także jako ozdobny, wykorzystywany do aromatyzowania likierów, sporządzania aromatycznych mieszanek ziołowych (potpourri)^[8], w przemyśle perfumeryjnym^[5]. Z drewna A. virgata wykonywane są narzędzia rolnicze^[7].

Morfologia

Pokrój: Aromatyczne półkrzewy i krzewy^[7] osiągające do 5 m (większość gatunków znacznie niższa)^[6].

Liście: Zimozielone lub sezonowe, okółkowe, ogonkowe, zwykle szorstkie w dotyku i gruczołowato owłosione^[7]^[6].

Kwiaty: Zebrane w luźne lub gęste kwiatostany groniaste lub kłosokształtne, wzniesione lub zwisające, wyrastające w kątach liści. Kwiaty są krótkoszypułkowe i wsparte drobnymi, wąskimi przysadkami. Kielich rurkowaty z czterema wyraźnymi, ostrymi lub szydlastymi ząbkami na szczycie. Płatki korony cztery w dolnej połowie zrośnięte w prostą rurkę, w górnej z rozpostartymi łatkami koloru białego, kremowego lub jasnożółtego. Pręciki są cztery, przyrośnięte do połowy rurki korony i zwykle w niej schowane, czasem dwa wystają z rurki^[7]. Zalążnia górna, dwukomorowa, w każdej komorze z pojedynczymi zalążkami. Szyjka słupka pojedyncza, cienka^[6], krótka, z bocznym znamieniem^[7].

Owoce: Suche rozłupnie otoczone trwałym kielichem^[7].

Systematyka

Rodzaj z rodziny werbenowatych Verbenaceae^[2]^[9]. W przeszłości gatunki tu zaliczane włączane były do rodzaju lippia Lippia^[6].

Wykaz gatunków^[3]

Aloysia arequipensis Siedo
Aloysia barbata (Brandegee) Moldenke
Aloysia brasiliensis Moldenke
Aloysia castellanosii Moldenke
Aloysia catamarcensis Moldenke
Aloysia chamaedryfolia Cham.
Aloysia chiapensis Moldenke
Aloysia citrodora Paláu – miłowonka trójlistkowa
Aloysia coalcomana Siedo
Aloysia cordata Siedo
Aloysia crenata Moldenke
Aloysia decipiens Ravenna
Aloysia densispicata (K.Koch & C.D.Bouché) Moldenke
Aloysia deserticola (Phil.) Lu-Irving & N.O’Leary
Aloysia dusenii Moldenke
Aloysia fiebrigii (Hayek) Moldenke
Aloysia gentryi Moldenke
Aloysia gratissima (Gillies & Hook.) Tronc.
Aloysia hatschbachii Moldenke
Aloysia herrerae Moldenke
Aloysia macrostachya (Torr.) Moldenke
Aloysia nahuire Gentry & Moldenke
Aloysia oblanceolata Moldenke
Aloysia ovatifolia Moldenke
Aloysia peruviana (Turcz.) Moldenke
Aloysia polygalifolia Cham.
Aloysia polystachya (Griseb.) Moldenke
Aloysia pulchra (Briq.) Moldenke
Aloysia riojana (Hieron. ex Moldenke) Lu-Irving & N.O’Leary
Aloysia salsoloides (Griseb.) Lu-Irving & N.O’Leary
Aloysia salviifolia (Hook. & Arn.) Moldenke
Aloysia schulziana Moldenke
Aloysia scorodonioides (Kunth) Cham.
Aloysia sonorensis Moldenke
Aloysia spathulata (Hayek) Moldenke
Aloysia tarapacana (Botta) Lu-Irving & N.O’Leary
Aloysia trifida (Gay) Lu-Irving & N.O’Leary
Aloysia unifacialis Ravenna
Aloysia velutina Siedo
Aloysia virgata (Ruiz & Pav.) Juss.
Aloysia wrightii A.Heller

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2022-03-27] (ang.).
1 2 Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2022-03-27] (ang.).
1 2 3 4 5 Aloysia Paláu. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-03-27].
↑ Aloysia. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2022-03-27].
1 2 AlicjaA. Szweykowska AlicjaA., JerzyJ. Szweykowski JerzyJ., Słownik botaniczny, Wiedza Powszechna, 2003, s. 962, ISBN 83-214-1305-6 .
1 2 3 4 5 Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 397. ISBN 0-333-73003-8.
1 2 3 4 5 6 7 The Families and Genera of Vascular Plants. VII. Flowering Plants. Dicotyledons. Lamiales. K. Kubitzki (red.). Berlin, Heidelberg: Springer, 2004, s. 458, 462. ISBN 978-3-642-62200-7.
↑ David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 34, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
↑ Genus: Aloysia Paláu. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-03-27].

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2022-03-27] (ang.).

[apweb-2] 1 2 Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2022-03-27] (ang.).

[powo-3] 1 2 3 4 5 Aloysia Paláu. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-03-27].

[ing-4] Aloysia. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2022-03-27].

[szweykowska-5] 1 2 AlicjaA. Szweykowska AlicjaA., JerzyJ. Szweykowski JerzyJ., Słownik botaniczny, Wiedza Powszechna, 2003, s. 962, ISBN 83-214-1305-6 .

[philips-6] 1 2 3 4 5 Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 397. ISBN 0-333-73003-8.

[kubitzki-7] 1 2 3 4 5 6 7 The Families and Genera of Vascular Plants. VII. Flowering Plants. Dicotyledons. Lamiales. K. Kubitzki (red.). Berlin, Heidelberg: Springer, 2004, s. 458, 462. ISBN 978-3-642-62200-7.

[mabb-8] David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 34, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .

[grin-9] Genus: Aloysia Paláu. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-03-27].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]