Michał Dzierzgowski
 | |
 porucznik pilot obserwator | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Lata służby | |
| Siły zbrojne | |
| Formacja | |
| Jednostki |
14 eskadra wywiadowcza, |
| Główne wojny i bitwy |
powstanie wielkopolskie |
| Odznaczenia | |
 , _2r_BAR.svg.png){kind=small}     | |
.svg.png){kind=small}
Michał Dzierzgowski (ur. 18 września 1902 w Poznaniu, zm. wiosną 1940 w Katyniu) – doktor chemii, porucznik pilot Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari, ofiara zbrodni katyńskiej.
Życiorys
Był synem Edmunda i Marii z d. Grochowska[1]. Ukończył Gimnazjum św. Marii Magdaleny w Poznaniu. Jako gimnazjalista w 1918 wstąpił do Straży Obywatelskiej i walczył w czasie powstania wielkopolskiego[2]. 16 lutego 1919 r. wstąpił do WP, przyjęty został do kompanii lotniczej w Ławicy[2]. Ukończył kurs mechaników, Oficerską Szkołę Obserwatorów Lotniczych[3]. Otrzymał przydział do 14 eskadry wywiadowczej i w jej składzie walczył na froncie litewsko-białoruskim[2]. 17 kwietnia 1920 obserwator Michał Dzierzgowski z ppor. pil. Kazimierzem Ziembińskim w okolicy stacji kolejowej Sławiany, wykonując lot bojowy samolotem DFW C.V w celu zbombardowania rosyjskiego lotniska, zestrzelili nieprzyjacielskiego Nieuporta. Obs. Dzierzgowski na Froncie Litewsko–Białoruskim wykonał 9 lotów bojowych. Przeniesiony do VII dywizjonu lotniczego, następnie do 8 eskadry wywiadowczej walczącej na Froncie Wołyńskim. Później z 3 eskadrą wywiadowczą brał udział w walkach na Wileńszczyźnie.
Po zakończeniu działań wojennych pozostał w wojsku. Po ukończeniu Wielkopolskiej Szkoły Podchorążych Piechoty w Bydgoszczy (absolwent 9 klasy) został mianowany podporucznikiem i wcielony do IV dywizjonu lotniczego[4]. W sierpniu 1922 awansował do stopnia porucznika. W 1923 służył w stopniu porucznika (starszeństwo z dniem 1 marca 1921 i 2 lokatą w korpusie oficerów aeronautycznych) w 1 pułku lotniczym[5]. Ukończył Szkołę Pilotów w Bydgoszczy[6] i Wyższą Szkołę Pilotów w Grudziądzu[2][7]. Po szkoleniach otrzymał przydział do 3 pułku lotniczego[2][8][9]. Od 1924 służył kolejno w 5 dywizjonie lotniczym, 15 eskadrze myśliwskiej i 33 eskadrze towarzyszącej. W roku 1925 ukończył kurs oficerów technicznych przy Centrali Badań Lotniczych w Warszawie. Od listopada 1926 jako oficer nadetatowy 3 p.lot. w Komendzie Portu Lotniczego w Dęblinie[2][10]. Następnie został przeniesiony do kadry oficerów lotnictwa i przydzielony do Głównej Wojskowej Stacji Meteorologicznej[2][11]. Z dniem 30 września 1931 roku został przeniesiony w stan spoczynku[2]. Ukończył studia na Wydziale Chemii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, uzyskując stopień doktora[1]. W 1934 roku pozostawał w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Poznań Miasto. Posiadał przydział do Oficerskiej Kadry Okręgowej Nr VII. Był w grupie oficerów pozostających w dyspozycji dowódcy Okręgu Korpusu Nr VII[12].
W sierpniu 1939 zmobilizowany[7] do 3 pułku lotniczego. Objął funkcję adiutanta dywizjonu szkolnego Bazy Lotniczej nr 3 w Poznaniu[3]. 17 września 1939 w czasie kampanii wrześniowej, po agresji ZSRR na Polskę, dostał się do niewoli radzieckiej w Byczkowcach. Osadzono go w Szepetówce, a następnie w obozie jenieckim w Kozielsku[7]. Ostatnie wiadomości od Michała Dzierzgowskiego z Kozielska rodzina otrzymała pocztą wiosną 1940. Między 3 a 5 kwietnia 1940[7] przekazany do dyspozycji naczelnika smoleńskiego obwodu NKWD – lista wywózkowa bez numeru, poz. 70 z 2 kwietnia 1940[13][1]. Został zamordowany między 4 a 7 kwietnia 1940 przez funkcjonariuszy NKWD w lesie katyńskim i pogrzebany w bezimiennej mogile zbiorowej, gdzie od 28 lipca 2000 mieści się oficjalnie Polski Cmentarz Wojenny w Katyniu[14][15]. W miejscu tym prowadzone były ekshumacje i prace archeologiczne[16][17]. Zidentyfikowany podczas ekshumacji prowadzonej przez Niemców w 1943[18] pod numerem 2116[19][1] – dosł. określony jako Dzierzgowski Michael[20], zapis w dzienniku ekshumacji pod datą 15 maja 1943[7]. Przy jego szczątkach znaleziono: kartę członkowską, dyplom doktorski, list i fotografie[21]. Po ekshumacji z dołu śmierci spoczął w Bratniej Mogile IV. Figuruje na liście Komisji Technicznej PCK pod numerem 02116[22]. Na obu listach (AM i PCK) widnieje adnotacja, że posiadał również dyplom magistra filozofii[22][21][20]. Nazwisko Dierzgowskiego znajduje się na liście ofiar (pod nr 2116) opublikowanej w Gońcu Krakowskim nr 133 i w Nowym Kurierze Warszawskim nr 138 z 1943. Krewni do 1956 poszukiwali informacji przez Biuro Informacji i Badań Polskiego Czerwonego Krzyża w Warszawie.
Życie prywatne
Żonaty z Anną z Niesiołowskich, miał syna Krzysztofa[1].
Awanse
- podporucznik – 1920
- porucznik – 1923
Ordery i odznaczenia
- Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari[5] nr 8104[23]
- Krzyż Walecznych (dwukrotnie)
- Krzyż Zasługi Wojsk Litwy Środkowej
- Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918-1921 "Polska Swemu Obrońcy"[24]
- Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości[24]
- Polowa Odznaka Obserwatora[25] nr 49[11][26]
- Odznaka Pilota nr 669[27]
- Krzyż Kawalerski Orderu Gwiazdy Rumunii[9][24][28].
Upamiętnienie
- 5 października 2007 minister obrony narodowej Aleksander Szczygło mianował go pośmiertnie na stopień kapitana[29][30][31]. Awans został ogłoszony 9 listopada 2007 w Warszawie, w trakcie uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”[32][33][34].
- Krzyż Kampanii Wrześniowej – zbiorowe, pośmiertne odznaczenie pamiątkowe wszystkich ofiar zbrodni katyńskiej (1 stycznia 1986)
- Dąb Pamięci zasadzony na terenie Portu Lotniczego Poznań Ławica w dn. 25.08.2016 r.
Zobacz też
Przypisy
- 1 2 3 4 5 Księga Cmentarna Katynia 2000 ↓, s. 127.
- 1 2 3 4 5 6 7 8 Kolekcja VM ↓, s. 4.
- 1 2 Hubert Kujawa, Księga Lotników Polskich, [b.r.], s. 160.
- ↑ Dziennik Personalny M.S.Wojsk., Nr 2, 18 lutego 1922, s. 117.
- 1 2 Rocznik Oficerski, MSWojsk., 1923, s. 928, 947.
- ↑ Dziennik Personalny M.S.Wojsk. Nr 40, 22 czerwca 1923, s. 421.
- 1 2 3 4 5 УБИТЫ В КАТЫНИ, 2015, s. 298.
- ↑ Księga Pamiątkowa 3 Pułku Lotniczego 1918 – 1928, Poznań 1928, s. 84.
- 1 2 Rocznik Oficerski, MSWojsk., 1924, s. 854, 866.
- ↑ Dziennik Personalny M.S.Wojsk., Nr 50 z dn. 24.11.1926 r., [b.r.], s. 413.
- 1 2 Rocznik Oficerski, MSWojsk., 1928, s. 543, 555.
- ↑ Rocznik Oficerski Rezerw, MSWojsk., 1933, s. 348, 994.
- ↑ Jędrzej Tucholski, Mord w Katyniu, 1991, s. 598.
- ↑ 20 lat temu otwarto Polski Cmentarz Wojenny w Katyniu - Redakcja Polska - polskieradio.pl [online], polskieradio.pl [dostęp 2024-06-27] (pol.).
- ↑ Księga Cmentarna Katynia 2000 ↓, s. LIII.
- ↑ Historia Zbrodni Katynskiej [online] [dostęp 2024-12-10] (pol.).
- ↑ Pierwsze ekshumacje w Katyniu. "Wszystko było przesiąknięte zapachem śmierci" - Historia [online], www.polskieradio.pl [dostęp 2025-01-04] (pol.).
- ↑ Instytut Pamięci Narodowej - Kraków, Niemcy w Katyniu w 1943 roku, „Instytut Pamięci Narodowej - Kraków” [dostęp 2024-12-31] [zarchiwizowane z adresu 2024-12-06].
- ↑ Katyń według źródeł niemieckich – 1943 r.. stankiewicze.com. [dostęp 2025-01-10].
- 1 2 Auswärtiges Amt, „Amtliches Material zum Massenmord von Katyn“, 1943, s. 224 [dostęp 2025-01-10] (niem.).
- 1 2 Lista imienna zaginionych w ZSRR polskich jeńców wojennych z obozów Kozielsk - Ostaszków - Starobielsk, „Orzeł Biały. Polska walcząca o wolność.” (45 (331)), pbc.uw.edu.pl, 6 listopada 1948, s. 3 [dostęp 2025-01-10] (pol.).
- 1 2 Mariusz Olczak (red.), Katyń. Listy ekshumacyjne i dokumenty Zarządu Głównego Polskiego Czerwonego Krzyża 1943–1944., koszalin.ap.gov.pl, s. 215, ISBN 83-89986-91-4 [dostęp 2025-01-10] (pol.).
- ↑ Dziennik Personalny M.S.Wojsk., Nr 41 z dn. 27.10.1922 r., 1922, s. 807.
- 1 2 3 Na podstawie zdjęcia
- ↑ Dziennik Personalny M.S.Wojsk. Nr 1, 1922, s. 94.
- ↑ Dziennik Personalny M.S.Wojsk., Nr 15 z dn. 11.11.1928 r., 1928, s. 437.
- ↑ Dziennik Rozkazów Wojskowych, Nr 97 z dn. 25.09.1924 r., 1924, s. 537.
- ↑ Kolekcja VM ↓, s. 3.
- ↑ Lista osób zamordowanych w Katyniu, Charkowie, Twerze i Miednoje mianowanych pośmiertnie na kolejne stopnie. [online], web.archive.org, s. 80 [dostęp 2025-01-10] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-27] (pol.).
- ↑ Decyzja Nr 439/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 5 października 2007 roku w sprawie mianowania oficerów Wojska Polskiego zamordowanych w Katyniu, Charkowie i Twerze na kolejne stopnie oficerskie. Decyzja nie została ogłoszona w Dzienniku Urzędowym MON.
- ↑ Zbrodnia katyńska, miedzy prawdą i kłamstwem [online], edukacja.ipn.gov.pl, 2008, s. 215 [dostęp 2025-01-06] (pol.).
- ↑ Lista osób zamordowanych w Katyniu, Charkowie, Twerze i Miednoje mianowanych pośmiertnie na kolejne stopnie. policja.pl. [dostęp 2014-08-05].
- ↑ „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”. Portal polskiej Policji. [dostęp 2023-09-15].
- ↑ Prezydent RP wziął udział w uroczystościach „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów” [online], prezydent.pl [dostęp 2024-08-26] (pol.).
Bibliografia
- Dzierzgowski Michał. [w:] Kolekcja Orderu Wojennego Virtuti Militari; sygn. I.482.18-1087 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-11-05].
- Banaszek Kazimierz; Roman Wanda Krystyna; Sawicki Zdzisław: Kawalerowie Orderu Virtuti Militari w mogiłach katyńskich. Kapituła Orderu Wojennego Virtuti Militari, 2000. ISBN 83-87893-79-X.
- Jędrzej Tucholski: Mord w Katyniu. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1991. ISBN 83-211-1408-3.
- Huber Kazimierz Kujawa, Księga Lotników Polskich. Poległych, zmarłych i zaginionych w latach 1939 – 1946. Wydanie II. Bez daty wydania. Rękopis w zbiorach autora.
- Убиты в Катыни, Москва Общество «Мемориал» – Издательство «Звенья» 2015, ISBN 978-5-78700-123-5
- Jan Kiński, Helena Malanowska, Urszula Olech, Wacław Ryżewski, Janina Snitko-Rzeszut, Teresa Żach: Katyń. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Marek Tarczyński (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2000. ISBN 83-905590-7-2.