Mleczaj dębowy

Mleczaj dębowy

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	gołąbkowce
Rodzina	gołąbkowate
Rodzaj	mleczaj
Gatunek	mleczaj dębowy
Nazwa systematyczna
Lactarius quietus (Fr.) Fr. Epicr. syst. mycol.: 343 (Uppsala, 1838)
Zasięg
Zasięg w Europie

Mleczaj dębowy (Lactarius quietus (Fr.) Fr.) – gatunek grzybów należący do rodziny gołąbkowatych (Russulaceae).

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Craterellus, Cantharellaceae, Cantharellales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozowany został taksonomicznie przez Eliasa Friesa jako Agaricus quietus w drugim tomie „Systema mycologicum” z 1821 r. Do rodzaju Lactarius został przeniesiony przez tego samego autora w „Epicrisis systematis mycologici” z 1838^[1].

Nazwę polską nadał Władysław Wojewoda w 2003 r., dawniej gatunek ten przez Franciszka Błońskiego opisywany był jako gołąbek miły^[2]. Synonimy:

Kapelusz

Średnicy 3–8 cm, u młodych owocników wypukły, potem płaski, po dojrzeniu nieco wgłębiony lub lejkowaty, zawsze bez garba. Brzeg początkowo podwinięty, potem pofalowany. Powierzchnia sucha, matowa, o barwie od czerwonobrązowej przez cynamonowobrązową do mięsnobrązowej, czasami z delikatnymi koncentrycznymi prążkami. W okresie suchej pogody blaknie^[4].

Hymenofor

Blaszkowy, blaszki dość gęste, zbiegające. Początkowo są białawe, później siwożółte, w końcu cynamonowobrązowe. Na ich ostrzach występują brązowe plamki, u dojrzałych owocników oprószone są zarodnikami^[4].

Trzon

Wysokość 3–10 cm, grubość 0,6–1,7 cm, walcowaty. Powierzchnia gładka, o podobnej barwie jak kapelusz, przy podstawie czerwona. Po uciśnięciu zmienia barwę na brązowoczerwoną^[4].

Miąższ

Zbudowany jest z kulistawych komórek powodujących ich specyficzną kruchość i nieregularny przełam. Smak łagodny, czasem nieco gorzki zapach przypominający tran lub pluskwiaki (Hemiptera)^[5].

Mleczko

Młode owocniki obficie wydzielają mleczko, starsze słabo. Jest ono białe z kremowym odcieniem, w smaku łagodne, jednak po dłuższej próbie pozostawiające gorzkawy smak^[6].

Cechy mikroskopowe;

Wysyp zarodników jasnożółty. Zarodniki owalno-kulistawe, o wymiarach 7–8 × 6,5–7 μm, o powierzchni pokrytej brodawkami połączonym siatkowatym wzorem. Podstawki mają rozmiar 40-45 × 8–10 μm. Występują pleurocystydy i cheilocystydy, te ostatnie są liczniejsze. Mają wrzecionowaty kształt i rozmiar 40–45 × 5–10 μm^[6].

Gatunki podobne

Wśród grzybów o morfologicznie zbliżonych owocnikach wymienia się gatunki: mleczaj bukowy (Lactarius subdulcis), mleczaj bagienny (Lactarius lacunarum), mleczaj rudy (Lactarius rufus), mleczaj obrączkowy (Lactarius rubrocinctus), mleczaj kamforowy (Lactarius camphoratus)^[5].

Rozprzestrzeniony na całym świecie, poza Antarktydą występuje na wszystkich kontynentach, oraz na wielu wyspach. W Europie na północy jego zasięg sięga aż po archipelag Svalbard^[7]. W Polsce jest pospolity^[2].

Rośnie na ziemi w lasach liściastych i mieszanych, zwłaszcza w obecności dębów. W Europie wytwarza owocniki od czerwca do października^[4]. Badania naukowe wykazały, że tworzy mykoryzę wyłącznie z dębem^[8].

Grzyb mykoryzowy^[2]. Owocniki są jadalne, w celach spożywczych poleca się ich smażenie, podczas którego znika nieprzyjemny aromat. W przypadku stwierdzenia gorzkiego posmaku surowych owocników przed przyrządzaniem należy je sparzyć^[5]. Zazwyczaj jednak nie jest zbierany w celach spożywczych^[6].