Moczarek

Moczarek
	Pelomys
	W. Peters, 1852
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	gryzonie
Podrząd	Supramyomorpha
Infrarząd	myszokształtne
Nadrodzina	myszowe
Rodzina	myszowate
Podrodzina	myszy
Plemię	Arvicanthini
Rodzaj	moczarek
	Typ nomenklatoryczny
	Mus (Pelomys) fallax W. Peters, 1852
Synonimy
	Komemys De Beaux, 1924;
	Komemys De Beaux, 1924;
Podrodzaje i gatunki
	3 podrodzaje (w tym 1 o statusie incertae sedis) i 7 gatunków (w tym 2 wymarłe) – zobacz opis w tekście
	3 podrodzaje (w tym 1 o statusie incertae sedis) i 7 gatunków (w tym 2 wymarłe) – zobacz opis w tekście

Moczarek^[3] (Pelomys) – rodzaj ssaków z podrodziny myszy (Murinae) w obrębie rodziny myszowatych (Muridae).

Rozmieszczenie geograficzne

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Afryce^[4]^[5]^[6].

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) 100–170 mm, długość ogona 100–230 mm, długość ucha 13–24 mm, długość tylnej stopy 21–36 mm; masa ciała 41–170 g^[5]^[7].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1852 roku niemiecki zoolog Wilhelm Peters w artykule zatytułowanym Kilka nowych ssaków i ryb rzecznych z Mozambiku, opublikowanym w czasopiśmie „Bericht über die zur Bekanntmachung geeigneten Verhandlungen der Konigl. Preuss. Akademie der Wissenschaften zu Berlin”^[1]. Gatunkiem typowym jest (oznaczenie monotypowe) moczarek podstępny (P. fallax).

Etymologia

Pelomys: gr. πηλος pēlos ‘glina, błoto’; μυς mus, μυος muos ‘mysz’^[8].
Komemys: wyspa Koome, Jezioro Wiktorii, Uganda; gr. μυς mus, μυος muos ‘mysz’^[2]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Komemys isseli de Beaux, 1924.

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące występujące współcześnie gatunki zgrupowane w trzech podrodzajach^[9]^[7]^[4]^[3]:

Podrodzaj	Gatunek	Autor i rok opisu	Nazwa zwyczajowa^[3]	Podgatunki^[5]^[4]^[7]	Rozmieszczenie geograficzne^[5]^[4]^[7]	Podstawowe wymiary^[5]^[7]^[a]	Status IUCN^[10]
Pelomys	Pelomys fallax	(W. Peters, 1852)	moczarek podstępny	gatunek monotypowy	od Wielkiego Rowu Zachodniego, południowej Kenii i wschodniej Tanzanii na zachód do Angoli, na południe do Delty Okawango i południowego Mozambiku	DC: 13–17 cm DO: 10,5–16,9 cm MC: 100–170 g	LC
Komemys	Pelomys hopkinsi	Hayman, 1955	moczarek błotny	gatunek monotypowy	kilka miejsc w południowo-zachodniej Ugandzie, Rwandzie, Burundi, północno-zachodniej Tanzanii i południowo-zachodniej Kenii	DC: 11,6–12,7 cm DO: 13,5–16,6 cm MC: 41–68 g	DD
Komemys	Pelomys isseli	(de Beaux, 1924)	moczarek farmerski	gatunek monotypowy	wyspy Ssese (Bugula, Bunyama i Kome) na jeziorze Wiktorii (Uganda) i bagna Nyabera (południowo-zachodnia Kenia)	DC: 13,2–14,9 cm DO: 14,8–15,6 cm MC: 60–83 g	NT
Incertae sedis	Pelomys campanae	(Huet, 1888)	moczarek angolański	gatunek monotypowy	północna i zachodnia Angola oraz zachodnia i południowo-środkowa Demokratyczna Republika Konga	DC: 12–17 cm DO: 13,8–14,6 cm MC: brak danych	LC
Incertae sedis	Pelomys minor	Cabrera & Ruxton, 1926	moczarek najmniejszy	gatunek monotypowy	południowa Demokratyczna Republika Konga i sąsiadująca północno-wschodnia Angola, północna Zambia i zachodnia Tanzania	DC: 10,1–16,1 cm DO: 10–13,1 cm MC: 42–56 g	LC

Kategorie IUCN: LC – gatunek najmniejszej troski, NT – gatunek bliski zagrożenia, DD – gatunki o nieokreślonym stopniu zagrożenia.

Opisano również gatunki wymarłe^[11]:

Pelomys dietrichi Jaeger, 1976^[12] (Tanzania; plejstocen)
Pelomys europeus De Bruijn, Dawson & Mein, 1970^[13] (Grecja; pliocen)

Uwagi

↑ DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

Przypisy

1 2 W. Peters. Einige neue Säugethiere und Flufsfische aus Mossambique vor. „Bericht über die zur Bekanntmachung geeigneten Verhandlungen der Konigl. Preuss. Akademie der Wissenschaften zu Berlin”. 17, s. 275, 1852. (łac.).
1 2 O. De Beaux. Collezioni zoologiche fatte nell'Uganda dal dott. E. Bayon. XVIII. Mammiferi. Parte III. Rodentia. „Annali del Museo civico di storia naturale Giacomo Doria”. 51, s. 207, 1924. (wł.).
1 2 3 Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 277. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
1 2 3 4 C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 522. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
1 2 3 4 5 Ch. Denys, P. Taylor & K. Aplin. Opisy gatunków Muridae: Ch. Denys, P. Taylor, C. Burgin, K. Aplin, P.-H. Fabre, R. Haslauer, J. Woinarski, B. Breed & J. Menzies: Family Muridae (True Mice and Rats, Gerbils and relatives). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 772–773. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Pelomys. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-12-13].
1 2 3 4 5 Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 335. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 520, 1904. (ang.).
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2025-03-02]. (ang.).
↑ Taxonomy: Pelomys – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2025-03-02]. (ang.).
↑ J.S.J.S. Zijlstra J.S.J.S., Pelomys Peters, 1852, Hesperomys project (Version 24.9.1), DOI: 10.5281/zenodo.7654755 [dostęp 2025-03-02] (ang.).
↑ J.-J. Jaeger: Les Rongeurs (Mammalia, Rodentia) du Pléistocène inférieur d’Olduvai Bed I (Tanzanie). Iè partie: les Muridés. W: R.J.G. Savage & S.C. Coryndon (redaktorzy): Fossil vertebrates of Africa. London: Academic, 1976, s. 58–120. (fr.).
↑ H. de Bruijn, M.R. Dawson & P. Mein. Upper Pliocene Rodentia, Lagomorpha and Insectivora (Mammalia) from the Isle of Rhodes (Greece). „Proceedings of the Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen”. Series B. 73 (5), s. 550, 1970. (ang.).

[10] DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

[Peters-1] 1 2 W. Peters. Einige neue Säugethiere und Flufsfische aus Mossambique vor. „Bericht über die zur Bekanntmachung geeigneten Verhandlungen der Konigl. Preuss. Akademie der Wissenschaften zu Berlin”. 17, s. 275, 1852. (łac.).

[Beaux-2] 1 2 O. De Beaux. Collezioni zoologiche fatte nell'Uganda dal dott. E. Bayon. XVIII. Mammiferi. Parte III. Rodentia. „Annali del Museo civico di storia naturale Giacomo Doria”. 51, s. 207, 1924. (wł.).

[Cichocki&inni-3] 1 2 3 Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 277. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Burgin&inni-4] 1 2 3 4 C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 522. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[Denys&inni-5] 1 2 3 4 5 Ch. Denys, P. Taylor & K. Aplin. Opisy gatunków Muridae: Ch. Denys, P. Taylor, C. Burgin, K. Aplin, P.-H. Fabre, R. Haslauer, J. Woinarski, B. Breed & J. Menzies: Family Muridae (True Mice and Rats, Gerbils and relatives). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 772–773. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).

[Wilson&Reeder-6] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Pelomys. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-12-13].

[amw-7] 1 2 3 4 5 Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 335. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[Palmer-8] T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 520, 1904. (ang.).

[mdd-9] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2025-03-02]. (ang.).

[11] Taxonomy: Pelomys – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2025-03-02]. (ang.).

[zij-12] J.S.J.S. Zijlstra J.S.J.S., Pelomys Peters, 1852, Hesperomys project (Version 24.9.1), DOI: 10.5281/zenodo.7654755 [dostęp 2025-03-02] (ang.).

[jae-13] J.-J. Jaeger: Les Rongeurs (Mammalia, Rodentia) du Pléistocène inférieur d’Olduvai Bed I (Tanzanie). Iè partie: les Muridés. W: R.J.G. Savage & S.C. Coryndon (redaktorzy): Fossil vertebrates of Africa. London: Academic, 1976, s. 58–120. (fr.).

[bru&inni-14] H. de Bruijn, M.R. Dawson & P. Mein. Upper Pliocene Rodentia, Lagomorpha and Insectivora (Mammalia) from the Isle of Rhodes (Greece). „Proceedings of the Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen”. Series B. 73 (5), s. 550, 1970. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[a]

[10]

[11]

[12]

[13]