Morfem słowotwórczy

Morfem słowotwórczy – (w ujęciu germanistycznym) morfem niemający samodzielnego znaczenia, który w połączeniu z morfemem podstawowym (morfemem głównym, leksykalnym) tworzy wyrazy pochodne, czyli derywaty[1].

Do morfemów słowotwórczych należą prefiksy (przedrostki) występujące przed morfemem podstawowym (Grundmorphem)[2]. Ten sam prefiks może występować przy różnych częściach mowy, np. (w języku niemieckim): un-, ab-, be-, ver- w wyrazach: ungeduldig (przymiotnik), Ungeduld (rzeczownik), abfahren (czasownik), Abgrund (rzeczownik), betreiben (czasownik), Betrieb (rzeczownik), verstehen (czasownik), unverständlich (przymiotnik)[3].

Przykłady prefiksów pochodzenia obcego: extra- (Extrablatt), ko- (Koproduktion), uni- (unilateral), super- (supermild)[4].

Niekiedy formacje prefiksalne (Prafixbildungen) są uznawane za oddzielny typ słowotwórczy, inny niż derywat (Derivat, Ableitung)[5].

Natomiast sufiksy (przyrostki) jako morfemy słowotwórcze tworzą typowe derywaty, występują po morfemie głównym i są związane z jedną tylko częścią mowy, np.: -heit (Freiheit – rzeczownik), -er (Schreiber – rzeczownik), -bar (lesbar – przymiotnik), -ig (sonnig – przymiotnik), -igen (reinigen – czasownik)[6].

Sufiksy pochodzenia obcego, m.in.: -age (Massage), -ist (Humanist), -ment (Parlament), -abel (diskutabel), -ant (amüsant), -ieren (dominieren)[7].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Wilfried Kürschner, Grammatisches Kompendium, 1989, s. 73 [dostęp 2025-01-06] (niem.).
  2. ↑ Jan Czochralski, Gramatyka niemiecka dla Polaków, 1990, s. 115 [dostęp 2025-01-06] (pol.).
  3. ↑ J Czochralski, Gramatyka, 1990, s. 103, 115, 142 [dostęp 2025-01-06].
  4. ↑ J Czochralski, Gramatyka, 1990, s. 140, 151, 168.
  5. ↑ Hadumod Bußmann, Lexikon der Sprachwissenschaft, 1990, s. 598-599 [dostęp 2025-01-06] (niem.).
  6. ↑ J Czochralski, Gramatyka, 1990, 114, 167 n, 174.
  7. ↑ J Czochralski, Gramatyka, 1990, s. 138, 163, 174.

Bibliografia

  • Hadumod Bußmann: Lexikon der Sprachwissenschaft. Stuttgart: Kröner.1990, s. 598–599. ISBN 3-520-45202-2.
  • Jan Czochralski: Gramatyka niemiecka dla Polaków. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1990. ISBN 83-214-0552-5.
  • Wilfried Kürschner: Grammatisches Kompendium. Tübingen: Francke, 1989. ISBN 3-7720-1744-4.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.