Neotamias

	Neotamias
	A.H. Howell, 1929
	; Pręgowiec zwinny (N. rufus)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	gryzonie
Podrząd	wiewiórkokształtne
Rodzina	wiewiórkowate
Podrodzina	afrowiórki
Plemię	Tamiini
Rodzaj	Neotamias
	Typ nomenklatoryczny
	Eutamias merriami J.A. Allen, 1889
Gatunki
	27 gatunków (w tym 1 wymarły) – zobacz opis w tekście
	27 gatunków (w tym 1 wymarły) – zobacz opis w tekście

Neotamias – rodzaj ssaków z podrodziny afrowiórek (Xerinae) w obrębie rodziny wiewiórkowatych (Sciuridae).

Rozmieszczenie geograficzne

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Ameryce Północnej^[2]^[3]^[4].

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) 106–227 mm, długość ogona 80,3–119 mm; masa ciała 35,8–180 g^[3]^[5].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1929 roku amerykański teriolog i ornitolog Arthur Holmes Howell w artykule zatytułowanym Rewizja amerykańskich pręgowców (rodzaje Tamias i Eutamias), opublikowanym w czasopiśmie „North American Fauna”^[1]. Gatunkiem typowym jest (oryginalne oznaczenie) pręgowiec zaroślowy (N. merriami).

Etymologia

Neotamias: gr. νεος neos ‘nowy’; rodzaj Tamias Illiger, 1811 (pręgowiec)^[1].

Podział systematyczny

Takson tradycyjnie umieszczany w randze podrodzaju w obrębie Tamias^[4] lecz badania przeprowadzone w 2015 roku wykazały, że jest to odrębny rodzaj^[6]. Do rodzaju Neotamias zaliczane są następujące gatunki^[7]^[5]^[2]^[8]:

Gatunek	Autor i rok opisu	Nazwa zwyczajowa^[8]	Podgatunki^[3]^[2]^[5]	Rozmieszczenie geograficzne^[3]^[2]^[5]	Podstawowe wymiary^[3]^[5]^[a]	Status IUCN^[9]
Neotamias minimus	(Bachman, 1839)	pręgowiec malutki	18 podgatunków	Kanada (od Jukonu na wschód do zachodniego Quebecu) i zachodnie Stany Zjednoczone (na południe do Kalifornii, Arizony i Nowego Meksyku)	DC: 10,6–11,4 cm DO: 1,8–8,5 cm MC: 44–50 g	LC
Neotamias grisescens	(A.H. Howell, 1925)		gatunek monotypowy	endemit Stanów Zjednoczonych: środkowy Waszyngton	DC: około 9,8 cm^[10] DO: około 7,9 cm^[10] MC: brak danych	NE
Neotamias alpinus	(C.H. Merriam, 1893)	pręgowiec halny	gatunek monotypowy	endemit Stanów Zjednoczonych: Sierra Nevada, od Tuolumne do Tulare (południowo-środkowa Kalifornia); zakres wysokości: 2300–3900 m n.p.m.	DC: 10,5–10,6 cm DO: 6,9–7,5 cm MC: około 36 g	LC
Neotamias panamintinus	(C.H. Merriam, 1893)	pręgowiec skalny	2 podgatunki	endemit Stanów Zjednoczonych: góry w południowo-zachodniej Nevadzie i południowo-wschodniej Kalifornii; zakres wysokości: 1230–3180 m n.p.m.	DC: 10,7–11,9 cm DO: 8,7–9,2 cm MC: 53–54 g	LC
Neotamias speciosus	(C.H. erriam, 1890)	pręgowiec sekwojowy	4 podgatunki	endemit Stanów Zjednoczonych: Sierra Nevada na południe do gór San Bernardino i San Gabriel oraz Mount Pinos (wschodnia Kalifornia i skrajnie zachodnia Nevada); zakres wysokości: 1500–3300 m n.p.m.	DC: 12,2–12,7 cm DO: 8,7–9,5 cm MC: 57–63 g	LC
Neotamias quadrimaculatus	(J.E. Gray, 1867)	pręgowiec długouchy	gatunek monotypowy	endemit Stanów Zjednoczonych: Sierra Nevada (wschodnio-środkowa Kalifornia i zachodnio-środkowa Nevada); zakres wysokości: 960–2250 m n.p.m.	DC: 13,6–13,8 cm DO: 9,4–10,3 cm MC: 78–87 g	LC
Neotamias ruficaudus	(A.H. Howell, 1920)	pręgowiec rudoogonowy	2 podgatunki	Kanada (południowo-wschodnia Kolumbia Brytyjska i południowo-zachodnia Alberta) i Stany Zjednoczone (wschodni Waszyngton, północno-wschodnie Idaho i zachodnia Montana); zakres wysokości: 720–2400 m n.p.m.	DC: 12,2–12,7 cm DO: 9,8–10,9 cm MC: 57–67 g	LC
Neotamias umbrinus	(J.A. Allen, 1890)	pręgowiec górski	7 podgatunków	endemit Stanów Zjednoczonych: skrajnie południowa Montana na południe do wschodniej Kalifornii, północnej Arizony i północnego Kolorado	DC: 12,2–12,5 cm DO: 8,9–11,9 cm MC: 51–74 g	LC
Neotamias palmeri	(C.H. Merriam, 1897)	pręgowiec skryty	gatunek monotypowy	endemit Stanów Zjednoczonych: góry Spring w Clark (południowa Nevada); zakres wysokości: 2100–3600 m n.p.m.	DC: 12,5–12,6 cm DO: 8–9,8 cm MC: 52–60 g	EN
Neotamias dorsalis	(S.F. Baird, 1855)	pręgowiec urwiskowy	6 podgatunków	południowo-zachodnie Stany Zjednoczone (od południowego Idaho i południowego Wyoming) do północnego Meksyku (na południe do Sinaloa i północno-zachodniego Durango; Sierra del Carmen w Coahuila)	DC: 12,3–12,8 cm DO: 9,4–10,4 cm MC: 65–74 g	LC
Neotamias cinereicollis	(J.A. Allen, 1890)	pręgowiec obrożny	2 podgatunki	endemit Stanów Zjednoczonych: środkowa i wschodnia Arizona oraz zachodni Nowy Meksyk; zakres wysokości: 1950–3440 m n.p.m.	DC: 12,9–13,7 cm DO: 9,8–10,8 cm MC: około 70 g	LC
Neotamias quadrivittatus	(Say, 1823)	pręgowiec czteropręgi	3 podgatunki	endemit Stanów Zjednoczonych: wschodnie Utah, Kolorado, północna Arizona, Nowy Meksyk i skrajnie zachodnia Oklahoma; zakres wysokości: 1380–3360 m n.p.m.	DC: 12,5–13,2 cm DO: około 10 cm MC: 45–70 g	LC
Neotamias rufus	(Hoffmeister & L.S. Ellis, 1979)	pręgowiec zwinny	gatunek monotypowy	endemit Stanów Zjednoczonych: wschodnie Utah, zachodnie Kolorado i północno-wschidnia Arizona; zakres wysokości: 1290–2700 m n.p.m.	DC: 12–12,4 cm DO: 9,1–9,5 cm MC: 53–58 g	LC
Neotamias bulleri	(J.A. Allen, 1889)	pręgowiec stokowy	gatunek monotypowy	endemit Meksyku: Sierra Madre Zachodnia (granica pomiędzy Durango, Zacatecas i Jalisco); zakres wysokości: 2100–2400 m n.p.m.	DC: 13–13,4 cm DO: 8,5–10,5 cm MC: 66–75 g	VU
Neotamias canipes	(V.O. Bailey, 1902)	pręgowiec szarostopy	2 podgatunki	endemit Stanów Zjednoczonych: Nowy Meksyk (góry Capitan, Jicarilla, Gallinas i Sacramento) i zachodni Teksas (góry Sierra Diablo i Guadalupe); zakres wysokości: 1600–3600 m n.p.m.	DC: 12,9–13,2 cm DO: 9,8–10,8 cm MC: około 70 g	LC
Neotamias solivagus	(A.H. Howell, 1922)		gatunek monotypowy	endemit Meksyku: Sierra del Carmen i Sierra Madre Wschodnia (południowo-wschodnia Coahuila i zachodnio-środkowy Nuevo León); zakres wysokości: 2550–2850 m n.p.m.	DC: 11,9–14,4 cm DO: 8,5–11,2 cm MC: około 83 g	NE
Neotamias durangae	(J.A. Allen, 1903)	pręgowiec meksykański	gatunek monotypowy	endemit Meksyku: Sierra Madre Zachodnia od skrajnie zachodniej Chihuahua na południe do zachodniego Durango; zakres wysokości: 1950–2550 m n.p.m.	DC: 12,5–15,6 cm DO: 8–11 cm MC: około 83 g	LC
Neotamias obscurus	(J.A. Allen, 1890)	pręgowiec gęstwinowy	3 podgatunki	Stany Zjednoczone (od południowej Kalifornii) na południe do północno-zachodniego Meskyku (Półwysep Kalifornijski); zakres wysokości: 1200–3000 m n.p.m.	DC: 12,4–12,8 cm DO: 10,3–11,7 cm MC: około 69 g	LC
Neotamias merriami	(J.A. Allen, 1889)	pręgowiec zaroślowy	3 podgatunki	Stany Zjednoczone (środkowa i południowa Kalifornia) na południe do północno-zachodniego Meksyku (skrajnie północna Kalifornia Dolna); zakres wysokości: 0–2940 m n.p.m.	DC: 13,2–13,5 cm DO: 10,6–11,6 cm MC: 68–71 g	LC
Neotamias sonomae	(J. Grinnell, 1915)	pręgowiec pacyficzny	2 podgatunki	endemit Stanów Zjednoczonych: północno-zachodnia Kalifornia (Siskiyou do Zatoki San Francisco); zakres wysokości: poniżej 1800 m n.p.m.	DC: 13,3–13,8 cm DO: 10,6–11,2 cm MC: około 70 g	LC
Neotamias senex	(J.A. Allen, 1890)	pręgowiec leśny	2 podgatunki	endemit Stanów Zjednoczonych: Sierra Nevada, Góry Kaskadowe i inne pasma górskie (środkowy Oregon, północna Kalifornia i zachodnia Nevada); zakres wysokości: 1200–1800 m n.p.m.	DC: 14,3–14,7 cm DO: 10,3–10,7 cm MC: 86–94 g	LC
Neotamias townsendii	(Bachman, 1839)	pręgowiec piarżyskowy	2 podgatunki	Kanada (południowoi-zachodnia Kolumbia Brytyjska) i Stany Zjednoczone (Waszyngton i Oregon)	DC: 13,9–14,6 cm DO: 11–11,6 cm MC: 70–76 g	LC
Neotamias ochrogenys	(C.H. Merriam, 1897)	pręgowiec żółtolicy	gatunek monotypowy	endemit Stanów Zjednoczonych: północne wybrzeża Kalifornii, od rzeki Van Duzen do południowej Sonomy; zakres wysokości: 0–1280 m n.p.m.	DC: 14,8–15,2 cm DO: 10,9–11,5 cm MC: 80–180 g	LC
Neotamias amoenus	(J.A. Allen, 1890)	pręgowiec sosnowy	13 podgatunków	Kanada (środkowa Kolumbia Brytyjska i południowo-zachodnia Alberta) i Stany Zjednoczone (na południe do Kalifornii, północnej Nevady i północno-zachodniego Utah); zakres wysokości: do 3000 m n.p.m.	DC: 11,9–12,3 cm DO: 8,6–9,5 cm MC: 43–58 g	LC
Neotamias cratericus	(Blossom, 1937)		gatunek monotypowy	endemit Stanów Zjednoczonych: Butte, południowe Idaho	DC: około 11,3 cm^[11] DO: około 9,7 cm^[11] MC: brak danych	NE
Neotamias siskiyou	(A.H. Howell, 1922)	pręgowiec świerkowy	2 podgatunki	endmeit Stanów Zjednoczonych: góry Siskiyou (południowo-zachodni Oregon i północno-zachodnia Kalifornia); zakres wysokości: 1830–2135 m n.p.m.	DC: 14,4–14,7 cm DO: 10,5–10,7 cm MC: około 75 g	LC

Kategorie IUCN: LC – gatunek najmniejszej troski, VU – gatunek narażony, EN – gatunek zagrożony; NE – gatunki niepoddane jeszcze ocenie.

Opisano również gatunek wymarły z miocenu Ameryki Północnej^[12]:

Neotamias malloryi (J.E. Martin, 1998)

Uwagi

↑ DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

Przypisy

1 2 3 A.H. Howell. Revision of the American chipmunks (genera Tamias and Eutamias). „North American Fauna”. 52, s. 26, 1929. (ang.).
1 2 3 4 C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 624–626. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
1 2 3 4 5 J. Koprowski, E. Goldstein, K. Bennett & C. Pereira: Family Sciuridae (Tree, Flying and Ground Squirrels, Chipmunks, Prairie Dogs and Marmots). W: D.E. Wilson, T.E. Lacher, Jr & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 6: Lagomorphs and Rodents I. Barcelona: Lynx Edicions, 2016, s. 785–795. ISBN 978-84-941892-3-4. (ang.).
1 2 D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Subgenus Neotamias. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-12-29].
1 2 3 4 5 Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 399–401. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ B.D. Patterson & R.W. Norris. Towards a uniform nomenclature for ground squirrels: the status of the Holarctic chipmunks. „Mammalia”. 80 (3), s. 241–251, 2015. DOI: 10.1515/mammalia-2015-0004. (ang.).
↑ C.J. Burgin, J.S. Zijlstra, M.A. Becker, H. Handika, J.M. Alston, J. Widness, S. Liphardt, D.G. Huckaby & N.S. Upham: The ASM Mammal Diversity Database. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 2.1) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2025-05-05]. (ang.).
1 2 Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 211–213. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ Taxonomy: Neotamias – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2025-04-29]. (ang.).
1 2 W.W. Dalquest. Mammals of Washington. „University of Kansas publications, Museum of Natural History”. 2, s. 253, 1948. (ang.).
1 2 P. Blossom. Description of a race of chipmunk from south central Idaho. „Occasional Papers of the Museum of Zoology University of Michigan”. 366, s. 2, 1937. (ang.).
↑ J.E. Martin. Two new sciurids, Eutamias malloryi and Parapaenemarmota (Rodentia), from the late Miocene (Hemphillian) of northern Oregon. „Thomas Burke Memorial Washington State Museum Research Report”. 6, s. 31–42, 1998. (ang.).

[9] DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

[Howell-1] 1 2 3 A.H. Howell. Revision of the American chipmunks (genera Tamias and Eutamias). „North American Fauna”. 52, s. 26, 1929. (ang.).

[Burgin&inni-2] 1 2 3 4 C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 624–626. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[Koprowski&inni-3] 1 2 3 4 5 J. Koprowski, E. Goldstein, K. Bennett & C. Pereira: Family Sciuridae (Tree, Flying and Ground Squirrels, Chipmunks, Prairie Dogs and Marmots). W: D.E. Wilson, T.E. Lacher, Jr & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 6: Lagomorphs and Rodents I. Barcelona: Lynx Edicions, 2016, s. 785–795. ISBN 978-84-941892-3-4. (ang.).

[Wilson&Reeder-4] 1 2 D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Subgenus Neotamias. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-12-29].

[amw-5] 1 2 3 4 5 Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 399–401. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[Patterson&Norris-6] B.D. Patterson & R.W. Norris. Towards a uniform nomenclature for ground squirrels: the status of the Holarctic chipmunks. „Mammalia”. 80 (3), s. 241–251, 2015. DOI: 10.1515/mammalia-2015-0004. (ang.).

[mdd-7] C.J. Burgin, J.S. Zijlstra, M.A. Becker, H. Handika, J.M. Alston, J. Widness, S. Liphardt, D.G. Huckaby & N.S. Upham: The ASM Mammal Diversity Database. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 2.1) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2025-05-05]. (ang.).

[Cichocki&inni-8] 1 2 Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 211–213. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[10] Taxonomy: Neotamias – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2025-04-29]. (ang.).

[dal-11] 1 2 W.W. Dalquest. Mammals of Washington. „University of Kansas publications, Museum of Natural History”. 2, s. 253, 1948. (ang.).

[blo-12] 1 2 P. Blossom. Description of a race of chipmunk from south central Idaho. „Occasional Papers of the Museum of Zoology University of Michigan”. 366, s. 2, 1937. (ang.).

[mar-13] J.E. Martin. Two new sciurids, Eutamias malloryi and Parapaenemarmota (Rodentia), from the late Miocene (Hemphillian) of northern Oregon. „Thomas Burke Memorial Washington State Museum Research Report”. 6, s. 31–42, 1998. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[a]

[9]

[10]

[11]

[12]