Nomy Dolnego i Górnego Egiptu Nom (stgr. νομός nomos ; egip. sepat , od okresu amarneńskiego qah ) – w starożytności i wczesnym średniowieczu egipska jednostka terytorialno-administracyjna kraju, odpowiednik okręgu, województwa, prowincji lub powiatu.
Każdy z nomów miał swoją stolicę i herb. Herbami przeważnie były godła bóstw opiekuńczych, zwykle pod postacią: zwierząt, roślin. Na czele nomu stał urzędnik zwany nomarchą (gr. νομάρχης nomarches ) lub zarządcą (egip. adż–mer ), któremu w rządzeniu pomagało lokalne zgromadzenie (egip. dżadżat ).
Nomy jako najbliższe okolice miast zorganizowane wraz z terenami rolniczymi w miasto-państwo pojawiły się w okresie przeddynastycznym ok. 3600 p.n.e[ 1] Jednak istnienie właściwych nomów (jednostki administracji) źródła potwierdzają dopiero od czasów faraona Dżesera , ale emblematy symbolizujące te prowincje wskazują na znacznie wcześniejszy rodowód, jeszcze sprzed zjednoczenia Dolnego i Górnego Egiptu . Pod względem terytorialnym były stosunkowo niewielkie, ich długość wynosiła ok. 30 - 40 km po obu stronach Nilu , o ile dolina rzeki była wąska w danym miejscu, lub też na jednym brzegu, gdy dolina rzeki była szeroka .
W okresie Starego Państwa Egipt był podzielony na 38 nomów, niektóre jednak uległy dalszemu podziałowi, w rezultacie czego cały Egipt składał się z 22 nomów górnoegipskich i 20 nomów dolnoegipskich.
Nomy Dolnego Egiptu
Nr Herb Nazwa[ 2] Stolica[ 3] Czczone bóstwa
1 Aneb-Hetch (Biały Mur)Men-Nefer (Memfis , Mit Rahim)
Ptah , Sechmet , Nefertum , Sokar , Apis
2 Chensu (Udziec)Chem (Letopolis, Ausim) Horus , Heru, Izyda
3 Amenti (Zachód)Taminhor (Hermopolis Parva, Damanhur), Aleksandria ) Hathor
4 Sapi-Res (Południowa Tarcza)Dżeka, Sapi Res Neit
5 Sap-Meh (Północna Tarcza)Sa (Sais , Sa el-Hagar) i Per-Wadżet (Buto , Tell el-Farien) Neit
6 Chaset (Wzgórze Byka)Chaswu (Xois, Sakha) Ra
7 A-ment (Zachodni Harpun)Per Ha-Nareb (Metelis, Damanhur) Ha
8 A-bet (Wschodni Harpun)Czeku (Heroonopolis, Pithom) Atum
9 Ati (Anedżti)Per-Usiri (Busiris, Abu Sir Bara) Ozyrys , Izyda
10 Ka-chem (Czarny byk)Hut-Herib (Athribis , Tell Atrib) Horus , Heru, Kemur
11 Ka-heseb (Byk Hesbe)Taremu (Leontopolis , Tell al-Urydam)
Szu , Tefnut , Horus
12 Theb-ka (Cielę i Krowa)Czeb-Neczer (Sebennytos, Samanud) Onuris
13 Hek-At (Potężny Władca)Junu (Heliopolis , Materiya w Kairze ) Atum , Mnewis
14 Chent-abet (Wschodni Sztandar)Peromi (Peluzjum , Tell el-Farama) Set
15 Tehut (Ibis)Bahu (Hermopolis , Baqliya) Thot
16 Cha (Skacząca Ryba)Per-Banebdżedet (Mendes, Tell al-Rub) Banebdżedet, Hatmehit
17 Behdet (Tron)Behdet (Apollonopolis Magna , Tell Balamun, Diotopolis Parva) Horus , Amon
18 Am-Chent (Dzieci Królewskie Wyższe Rangą)Per-Bastet (Bubastis , Tell Basta koło Zagazig) Bastet
19 Am-Pehu (Dzieci Królewskie Niższe Rangą)Dżanenet (Tanis , Nebesha lub San el-Hagar) Uadżet (Uadżit)
20 Sopdu (Sopdu)Per-Sopdu (Soped, Saft al-Henna) Sopdu , Chensit, Szesemtet
Nomy Górnego Egiptu
Nr Herb Nazwa[ 2] Stolica[ 3] Czczone bóstwa
1
Ta-Seti (Łuk)Abu (Elephantine , Gazirat al-Asuan)
Chnum , Satet
Nubet (Ombos, Kom Ombo )[ 4]
Horus , Sobek
2 Thes-Hor (Tron Horusa)Dżeba (Apollonopolis Magna, Edfu ) Horus
3
Ten Nechen (Hierakonpolis, al-Kab)[ 5] Horus , Nechbet
Junet (Latopolis, Esna )[ 6]
Chnum , Neit
4 Waset Waset (Diospolis Magna lub Teby , Karnak )[ 7]
Amon , Mut , Chonsu , Montu , Buchis , Sobek
5 Herui (Dwa Sokoły)Gebtiu (Koptos , Qift)
Min , Izyda , Horus , Set , Heket
6 Aa-ta (Krokodyl)Junet (Tentyris, Dendera ) Hathor
7 Seszesz (Sistrum)Hut (Diospolis Parva, Hu) Bat , Neftyda
8
Abdżu (Wielka Ziemia)Czeny (Tinis lub Tis, Girga)[ 8]
Ozyrys
Abdżu (Osiris, Abydos)
9 Min Apu (Chemmis lub Panopolis, Akhmim) Min
10 Wadżet (Kobra)Dżeuka (Antaeopolis, Ifteh) Set
11 Set (Seth)Szas-Hotep (Hypselis, Shutb) Set
12 Tu-ph (Żmija)Hut-Sekhem-Senusret (Antaeopolis, Qaw al-Kebir) Anti , Chnum
13 Nedżefet Chentet Sauti (Lykopolis , Asjut ) Apuaut, Anubis
14 Nedżefet Pehetet Kis (Cusae, al-Qusiya), Achet-aton Hathor , Thot , Aton
15 Un (Zając)Chnumu (Hermopolis Magna , al-Ashmunayn) Thot
16 Meh-Mahetch (Oryks)Hebenu (Theodosiopolis, Beni Hassan) Paket, Chnum
17 Anpu Hardai (Cynopolis, al-Kais) Anubis
18 Sep Teudżaj (Anchyronpolis, Kom al-Ahmar) Anti , Sechmet
19 Wab Per-Medżet (Oksyrynchos , Al-Bahnasa ) Set
20 Atef-Chent (Wawrzyn Górny)Henen-Nesut (Herakleopolis Magna, Ihnasiyyah al-Madinah) Harsafes
21 Atef-Pehu (Wawrzyn Dolny)Szedet (Krokodilopolis, później Arsinoe, Madinat al-Fayyum)Sobek , Hathor
22 Metenut Tepihu (Afrodytopolis, Atfih ) Hathor
Bibliografia
Ada Russo A.R. Pavan Ada Russo A.R. Tajemna Wiedza Egiptu , Agnieszka A. Michalska-Rajch (tłum.), Łódź: Wydawnictwo Ravi, 2002, s. 17-26, ISBN 83-7229-038-5 , OCLC 830442435
Przypisy
↑ W. Tyloch, Bliski Wschód , [w:] Historia starożytna . Red. M. Jaczynowska, wyd. 2. zm., Warszawa: WSiP, 1974, s. 13-14. 1 2 w nawiasach podano polskie tłumaczenie 1 2 w kolejności: nazwa egipska, w nawiasie – grecka i współczesna arabska ↑ stolica w okresie ptolemejskim ↑ stolica Górnego Egiptu w Okresie Predynastycznym, pierwsza stolica 3 nomu ↑ stolica 3 nomu po Nechen ↑ przez większą część Okresu Nowego Państwa stolica Egiptu ↑ stolica Egiptu w okresie panowania dwóch pierwszych dynastii
