Rurkonos

Rurkonos
Nyctimene
Borkhausen, 1797[1]
Ilustracja
Rurkonos żółtoplamy (N. robinsoni)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

łożyskowce

Rząd

nietoperze

Podrząd

rudawkokształtne

Nadrodzina

Pteropodoidea

Rodzina

rudawkowate

Podrodzina

Nyctimeninae

Rodzaj

rurkonos

Typ nomenklatoryczny

Vespertilio cephalotes Pallas, 1767

Gatunki

16 gatunków – zobacz opis w tekście

Rurkonos[12] (Nyctimene) – rodzaj ssaków z podrodziny Nyctimeninae w obrębie rodziny rudawkowatych (Pteropodidae).

Rozmieszczenie geograficzne

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Indonezji, Papui-Nowej Gwinei, Australii i na Wyspach Salomona[13][14][15].

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) 69,3–144 mm, długość ogona 12–32,6 mm, długość ucha 7–24 mm, długość tylnej stopy 8,2–24 mm, długość przedramienia 48,3–88,1 mm; masa ciała 26–100 g[14].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1797 roku niemiecki przyrodnik Moritz Balthasar Borkhausen w publikacji swojego autorstwa traktującej o faunie Niemiec[1]. Borkhausen w oryginalnym opisie nie wymienił żadnego gatunku; gatunkiem typowym jest (późniejsze oznaczenie) rurkonos sulaweski (N. cephalotes).

Etymologia

  • Nyctimene (Nyctymene): gr. νυκτι- nukti- ‘nocny’, od νυξ nux, νυκτος nuktos ‘noc’; μηνη mēnē ‘księżyc’[16].
  • Cephalotes (Cephalotus): epitet gatunkowy Vespertilio cephalotes Pallas, 1767; gr. κεφαλωτός kephalōtos ‘mający głowę’, od κεφαλη kephalē ‘głowa’; -οτης -otēs ‘odnoszący się do’, od ειδος eidos ‘podobieństwo’[17]. Gatunek typowy (absolutna tautonimia): Vespertilio cephalotes Pallas, 1767.
  • Harpyia (Harpya, Harpyja): w mitologii greckiej harpie (gr. Ἁρπυιαι Harpuiai) były drapieżnymi duchami (demonami) o kształcie pół sępa i pół kobiety[18]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Vespertilio cephalotes Pallas, 1767.
  • Gelasinus: gr. γελασινος gelasinos ‘śmieszek’, od γελαω gelaō ‘śmiać się’[19].
  • Uronycteris: gr. ουρα oura ‘ogon’; νυκτερις nukteris, νυκτεριδος nukteridos ‘nietoperz’[20]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Cynopterus (Uronycteris) albiventer J.E. Gray, 1863.
  • Bdelygma: gr. βδέλυγμα bdelygma ‘abominacja, wstręt’[21]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Harpyia major Dobson, 1877.

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące gatunki[22][23][13][12]:

Grafika Gatunek Autor i rok opisu Nazwa zwyczajowa[12] Podgatunki[14][13][23] Rozmieszczenie geograficzne[14][13][23] Podstawowe wymiary[14][23][f] Status
IUCN[24]
 Nyctimene aello (O. Thomas, 1900) rurkonos szerokopaskowany gatunek monotypowy niziny Nowej Gwinei (Indonezja i Papua-Nowa Gwinea), Wyspy Raja Ampat (Waigeo i Misool), wyspy Kairiru i Admosin, u północnych wybrzeży; zakres wysokości: 0–1000 m n.p.m. DC: 10,3–14,4 cm
DO: 1,4–3,1 cm
DP: 7,7–8,8 cm
MC: 70–93 g		  LC 
Nyctimene cyclotis K. Andersen, 1910 rurkonos okrągłouchy gatunek monotypowy północno-zachodnia Nowa Gwinea (góry Pegunungan Arfak); wstępnie Wyspy Raja Ampat (Waigeo i Mansuar) DC: brak danych
DO: brak danych
DP: 5,4–5,6 cm
MC: brak danych		  DD 
Nyctimene certans K. Andersen, 1912 rurkonos górski gatunek monotypowy góry Nowej Gwinei (Indonezja i Papua-Nowa Gwinea); wstępnie Archipelag Bismarcka (wschodnia Nowa Brytania); zakres wysokości: 700–3000 m n.p.m. DC: 8,1–11,8 cm
DO: 1,2–3 cm
DP: 5,5–6,9 cm
MC: 33–48 g		  LC 
Nyctimene wrightae Irwin, 2017 gatunek monotypowy nizinne i górskie lasy deszczowe Nowej Gwinei (Indonezja i Papua-Nowa Gwinea); zakres wysokości: 40–770 m n.p.m. DC: 8,4–8,6 cm
DO: 1,9–2,2 cm
DP: 5,2–6,3 cm
MC: 34–36 g		  LC 
Nyctimene varia K. Andersen, 1910 rurkonos mały gatunek monotypowy endemit Indonezji (środkowe Moluki (Buru i Seram)); zakres wysokości: 700–900 m n.p.m. DC: brak danych
DO: brak danych
DP: około 5,5 cm
MC: brak danych		  VU 
 Nyctimene albiventris (J.E. Gray, 1863) rurkonos papuaski 2 podgatunki północne Moluki, Wyspy Raja Ampat, Wyspy Kai, północne Wyspy Aru, nizinna Nowa Gwinea, Wyspy Admiralicji i Archipelag Bismarcka DC: 7,4–11,5 cm
DO: 1,8–2,5 cm
DP: 5,5–6,7 cm
MC: 27–55 g		  LC 
Nyctimene draconilla O. Thomas, 1915 rurkonos smoczy gatunek monotypowy głównie niziny Nowej Gwinei na południe od Gór Centralnych (Indonezja i Papua-Nowa Gwinea); zakres wysokości: 0–100 m n.p.m. DC: 7–8,8 cm
DO: 1,5–2,2 cm
DP: 4,8–5,4 cm
MC: 26–31 g		  DD 
Nyctimene masalai J.D. Smith & Hood, 1983 rurkonos demoniczny gatunek monotypowy endemit Papui-Nowej Gwinei (Archipelag Bismarcka (Nowa Irlandia i prawdopodobnie inne wyspy)) DC: 9,4–10,3 cm
DO: 2,1–2,2 cm
DP: 6,3–6,7 cm
MC: 45–52 g		  DD 
Nyctimene malaitensis C.J. Phillips, 1968 rurkonos salomoński gatunek monotypowy endemit Wysp Salomona (Malaita i Makira; być może mniejsze wyspy satelitarne (np. Ugi); zakres wysokości: 0–1100 m n.p.m. DC: około 11,8 cm
DO: około 2,3 cm
DP: około 6,5 cm
MC: brak danych		  LC 
Nyctimene vizcaccia O. Thomas, 1914 rurkonos archipelagowy 2 podgatunki Wyspy Admiralicji (Manus), Archipelag Bismarcka (Nowa Irlandia, Nowa Brytania i Umboi) oraz Wyspy Salomona (Buka na południe od Guadalcanal); zakres wysokości: 0–1800 m n.p.m. DC: 7,4–11,5 cm
DO: 1,5–2,5 cm
DP: 5,2–6,7 cm
MC: 27–55 g		  LC 
 Nyctimene major (Dobson, 1877) rurkonos wyspowy 4 podgatunki Archipelag Bismarcka, Wyspy d’Entrecasteaux, Luizjady i Wyspy Salomona, kilka innych wysp (na wschód od Nendö); zakres wysokości: 0–900 m n.p.m. DC: 9–13,8 cm
DO: 1,8–3,3 cm
DP: 6,5–8,7 cm
MC: 52–100 g		  LC 
Nyctimene sanctacrucis Troughton, 1931 rurkonos samotny gatunek monotypowy Wyspy Salomona (Nendö) (prawdopodobnie wymartły) DC: brak danych
DO: brak danych
DP: brak danych
MC: brak danych		  DD 
Nyctimene rabori Heaney & R.L. Peterson, 1984 rurkonos filipiński gatunek monotypowy Filipiny (Sibuyan, Cebu, Negros i prawdopodobnie Panay), wstępnie Wyspy Talaud i Sangihe (Indonezja); zakres wysokości: 0–1300 m n.p.m. DC: 11,3–12,4 cm
DO: 1,9–3 cm
DP: 7,3–8,1 cm
MC: 60–74 g		  EN 
 Nyctimene cephalotes (Pallas, 1767) rurkonos sulaweski 2 podgatunki Celebes, Wyspy Sula (Mangole i Sanana), środkowe Moluki, Wyspy Tanimbar (Yamdena) i Timor (gdzie być może jest wymarły); zakres wysokości: 0–1800 m n.p.m. DC: 8,7–10 cm
DO: 1,7–2,5 cm
DP: 6,2–7 cm
MC: 40–49 g		  LC 
Nyctimene keasti Kitchener, 1993 rurkonos molucki 3 podgatunki endemit Indoenzji (Wyspy Babar, WWyspy Kai, Wyspy Tanimbar (Larat, Yamdena i Salaru); niepotwierdzony na Flores, Timorze i Gag); zakres wysokości: 0–1000 m n.p.m. DC: 6,9–8,9 cm
DO: 1,8–2,5 cm
DP: 4,1–4,6 cm
MC: 29–30 g		  NT 
 Nyctimene robinsoni O. Thomas, 1904 rurkonos żółtoplamy gatunek monotypowy północno-wschodnia i wschodnia Australia (wschodni Queensland i północno-wschodnia Nowa Południowa Walia, z kilkoma wyspami); wstępnie na Papui-Nowej Gwinei DC: 8,3–9,3 cm
DO: 2,1–2,4 cm
DP: 6,5–6,9 cm
MC: 42–59 g		  LC 

Kategorie IUCN:  LC  – gatunek najmniejszej troski,  NT  – gatunek bliski zagrożenia,  VU  – gatunek narażony,  EN  – gatunek zagrożony,  DD  – gatunki o nieokreślonym stopniu zagrożenia;.

Uwagi

  1. ↑ Niepoprawna późniejsza pisownia Nyctimene Borkhausen, 1797.
  2. ↑ Młodszy homonim Harpyia Ochsenheimer, 1810 (Lepidoptera).
  3. ↑ Niepoprawna późniejsza pisownia Cephalotes É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1810.
  4. 1 2 Niepoprawna późniejsza pisownia Harpyia Illiger, 1811.
  5. ↑ Nowa nazwa dla Harpyia Illiger, 1811; młodszy homonim Gelasinus Van der Hoeven, 1827 (Crustacea).
  6. ↑ DC – długość ciała; DO – długość ogona; DP – długość przedramienia; MC – masa ciała

Przypisy

  1. 1 2 M.B. Borkhausen: Deutsche Fauna, oder, Kurzgefasste Naturgeschichte der Thiere Deutschlands. Erster Theil, Saugthiere und Vögel. Frankfurt am Mayn: bey Varrentrapp und Wenner, 1797, s. 86. (niem.).
  2. ↑ Ch.K. André: Der Zoologe, oder Compendiöse Bibliothek des Wissenswürdigsten aus der Thiergeschichte und allgemeinen Naturkunde. Cz. 1. Eisenach: Johann Jacob Gebauer, 1795, s. 60. (niem.).
  3. ↑ J.M. Bechstein: Thomas Pennant’s Allgemeine Uebersicht der vierfüssigen Thiere. Cz. 2. Weimar: Im Verlage des Industrie-Comptoir’s, 1800, s. 615, 736. (niem.).
  4. ↑ É. Geoffroy Saint-Hilaire. Description des Roussettes et des Cephalotes, Deux nouveaux genres de la famille des Chauvesouris. „Annales du Muséum d’Histoire Naturelle”. 15, s. 104, 1810. (fr.).
  5. ↑ J.K.W. Illiger: Prodromus systematis mammalium et avium: additis terminis zoographicis utriusque classis, eorumque versione germanica. Berolini: Sumptibus C. Salfeld, 1811, s. 118. (łac.).
  6. ↑ Ch.-L. Bonaparte: Saggio di una distribuzione metodica degli animali vertebrati. Roma: Antonio Boulzaler, 1831, s. 15. (wł.).
  7. ↑ R.-P. Lesson: Histoire naturelle générale et particulière des mammifères et des oiseaux découverts depuis le mort de Buffon. Mammifères. W: Complement des oeuvres de Buffon, ou histoire naturelle des animaux rares découverts par les naturalistes et les voyageurs depuis la mort de Buffon. T. 5: Suite des mammifères. Paris: Roret, 1836, s. 67. (fr.).
  8. ↑ C.J. Temminck: Monographie de Mammalogie. Cz. 2. Leiden: G. Dufour, 1837, s. 100. (fr.).
  9. ↑ C.W.L. Gloger: Gemeinnütziges Hand- und Hilfsbuch der Naturgeschichte. Für gebildete Leser aller Stände, besonders für die reifere Jugend und ihre Lehrer. Breslau: A. Schulz, 1842, s. 49. (niem.).
  10. ↑ J.E. Gray. Description of some New Species of Mammalia. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1862, s. 262, 1862. (ang.).
  11. ↑ P. Matschie: Die Fledermäuse des Berliner Museums für Naturkunde. 1. Lieferung. Die Megachiroptera des Berliner Museums für Naturkunde. Berlin: G. Reimer, 1899, s. 82, 84. (niem.).
  12. 1 2 3 Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 82. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  13. 1 2 3 4 C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 102. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
  14. 1 2 3 4 5 N. Giannini, C. Burgin, V. Van Cakenberghe, S. Tsang, S. Hintsche, T. Lavery, F. Bonaccorso, F. Almeida & B. O’Toole: Family Pteropodidae (Old World Fruit Bats). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 9: Bats. Barcelona: Lynx Edicions, 2019, s. 117–123. ISBN 978-84-16728-19-0. (ang.).
  15. ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Nyctimene. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-01-19].
  16. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 466.
  17. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 169.
  18. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 312.
  19. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 292.
  20. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 702.
  21. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 135.
  22. ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2024-07-22]. (ang.).
  23. 1 2 3 4 Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 456–457. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
  24. ↑ Taxonomy: Nyctimene – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-12-29]. (ang.).

Bibliografia

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.