ORP Sokół (1966)

ORP Sokół (294)

Klasa	okręt podwodny
Typ	207 (Kobben)
Historia
Stocznia	Nordseewerke
Wodowanie	2 września 1966
Norweska KMW
Nazwa	KNM Stord (S-308)
Wejście do służby	1967
Wycofanie ze służby	2001
Marynarka Wojenna
Nazwa	ORP Sokół (294)
Wejście do służby	4 czerwca 2002
Wycofanie ze służby	8 czerwca 2018
Los okrętu	przeznaczony na okręt-muzeum
Dane taktyczno-techniczne
Wyporność • na powierzchni • w zanurzeniu	370 / 459 ton 435 / 524 ton
Długość	45,4 / 47,4 metra
Szerokość	4,6 metra
Zanurzenie testowe	180 m
Napęd
2 silniki wysokoprężne o mocy łącznej 1200 KM, 1 silnik elektryczny o mocy 1500 KM (po modernizacji 1800 KM), 1 śruba
Prędkość • na powierzchni • w zanurzeniu	12 węzłów 18 węzłów
Zasięg	zasięg / przy prędkości, na powierzchni / pod wodą: 3500 Mm/5 w / 300 Mm/6 w po modernizacji: 5000 Mm/8 w / 350 Mm/6 w
Uzbrojenie
8 torped
Załoga	18/21

ORP Sokół (294) – okręt podwodny Marynarki Wojennej typu Kobben, poprzednio norweski KNM Stord (S-308), zbudowany w stoczni Nordseewerke w Republice Federalnej Niemiec. Zwodowany w 1966 roku, do służby w marynarce norweskiej wszedł w roku 1967. Wycofany ze służby w 2001 roku, w roku 2002 został przekazany Polsce. Podniesienie bandery i nadanie imienia odbyło się 4 czerwca 2002 roku. Okręt został wycofany ze służby 8 czerwca 2018 roku.

ORP Sokół jest jednostką typu 207 wybudowaną w 1966 roku dla Norweskiej Marynarki Wojennej jako KNM Stord. W odróżnieniu od okrętów oryginalnego projektu, został zbudowany ze stali magnetycznej, co miało na celu zwiększenie dopuszczalnej głębokości zanurzenia, zastosowano też w nim kilka innych mniejszych modyfikacji, względem jednostek typu 205^[1].

• 
  ORP Sokół po remoncie
• 
  Kiosk z wysuniętym peryskopem
• 
  Śruba okrętowa
• 
  Widok od rufy

KNM „Stord” (S-308) został zwodowany 2 września 1966 roku w zachodnioniemieckiej stoczni Nordseewerke, jako czternasty okręt typu 207, stanowiący modyfikację niemieckiego typu 205. W 1967 roku wszedł do służby w marynarce norweskiej, z której został wycofany w roku 2001. Został następnie przekazany nieodpłatnie polskiej marynarce wojennej, w której skład wszedł oficjalnie 4 czerwca 2002 roku pod nazwą ORP „Sokół” z numerem taktycznym 294. Służył w ramach dywizjonu Okrętów Podwodnych 3 Flotylli Okrętów, a ze służby został wycofany 8 czerwca 2018 roku^[2].

W ciągu 16 lat służby pod biało-czerwoną banderą okręt przebył prawie 26000 mil morskich, wykonując 174 zanurzenia. W 2003 wygrał rywalizację w konkursie na „Przodujący okręt 3. Flotylli Okrętów” w grupie okrętów bojowych oraz o miano „Najlepszego okrętu w Marynarce Wojennej RP”^[3].

Służbę zakończył 8 czerwca 2018 r. Ostatnim dowódcą był kmdr ppor. Łukasz Szmigiel^[4].

• kpt. mar. Sławomir Wiśniewski
• kpt. mar. Tomasz Krasoń
• kpt. mar. Grzegorz Chomicz
• kmdr ppor. Piotr Pawłowski
• kmdr ppor. Roman Gęzikiewicz
• kmdr ppor. Tomasz Sołkiewicz
• kmdr ppor. Łukasz Szmigiel

Jeszcze przed wycofaniem ORP „Sokoła” ze służby Muzeum Marynarki Wojennej (MMW) w Gdyni rozpoczęło starania o jego przejęcie i udostępnienie do zwiedzania^[5]. Zgodnie z doniesieniami prasowymi z 13 marca 2018 roku, Ministerstwo Obrony Narodowej wydało zgodę dla MMW na przekształcenie „Sokoła”, po zakończeniu jego służby w Marynarce Wojennej, w okręt-muzeum^[6]. 11 października 2019 roku wiceminister obrony narodowej Wojciech Skurkiewicz zatwierdził ogłoszenie naboru wniosków o nieodpłatne przekazanie mienia ruchomego nr 4/2019/WWzS, zgodnie z którym chętni mogli wnioskować o nieodpłatne przekazanie „Sokoła”. Jednym z wnioskujących było MMW i jego wniosek został pozytywnie rozpatrzony przez MON^[5]. 28 lipca 2020 roku MMW zawarło umowę z komendą Portu Wojennego Gdynia na formalne przejęcie „Sokoła”, zaś dzień później umowę z PGZ Stocznią Wojenną na wyciągnięcie okrętu na ląd, wyczyszczenie i odpowiednie przygotowanie do wyeksponowania^[7][6].

Według pierwotnych planów, ORP „Sokół” miał stanąć w suchym doku obok Akwarium Gdyńskiego^[4][8]. Zgodnie z przyjętą koncepcją okręt miał być zagłębiony w gruncie i częściowo przykryty taflami szkła imitującymi poziom wody, ponad który wystawać miała jedynie część kadłuba i kiosk. Projekt miał także umożliwiać zwiedzającym zejście pod taflę szkła i oglądanie okrętu od zewnątrz^[9]. Realizowane przez PGZ Stocznię Wojenną w ścisłym uzgodnieniu i pod nadzorem pracowników Muzeum Marynarki Wojennej prace związane z przygotowaniem okrętu do ekspozycji obejmowały oczyszczenie, zakonserwowanie i pomalowanie kadłuba, wypolerowanie śruby napędowej oraz wycięcie w kadłubie dwóch otworów komunikacyjnych, umożliwiających wchodzenie i wychodzenie zwiedzającym^{[10][5][11][5]}. Dokonano ponadto demontażu jednego z dwóch zespołów napędowych okrętu z myślą o uczynieniu z niego osobnego eksponatu w muzeum. W celu zwiększenia atrakcyjności turystycznej jednostki wysunięto i zakonserwowano jej zewnętrzny osprzęt tj. radar, antenę, peryskop, chrapy i lampy sygnalizacyjne^[5]. W pozycji wysuniętej pozostawiono także specjalnie wykonany model torpedy w jednej z wyrzutni^[5][11]. Po zakończeniu prac do kadłuba przyspawano podstawy, na których będzie on spoczywał^[11]. Szacowany koszt przebudowy okrętu na cele muzealne wyniósł 10 milionów złotych^[9].

17 listopada 2023 roku rozpoczął się proces umieszczenia okrętu na otwartej wystawie Muzeum Marynarki Wojennej w Gdyni^[12]. Wówczas spoczywający na pontonie TRD-Voyager okręt został zaholowany z PGZ Stoczni Wojennej do nabrzeża Mola Południowego, gdzie zajął miejsce okrętu-muzeum ORP „Błyskawica”, który dzień wcześniej tymczasowo odholowano do gdyńskiego Portu Wojennego^[13][12][14]. 21 listopada „Sokoła” umieszczono na dwóch samonośnych wózkach SPMT przeznaczonych do przewożenia ciężkich ładunków wielkogabarytowych, zaś dwa dni później okręt został przewieziony w rejon bulwaru Nadmorskiego gdzie mieści się siedziba Muzeum Marynarki Wojennej liczącą ponad 800 m trasą, która objęła m.in. skwer Kościuszki i aleję Topolową^{[15][16][17][18]}. 24 listopada jednostka została posadowiona w docelowym miejscu – w niecce ekspozycyjnej przy Muzeum Marynarki Wojennej^[19]. Udostępnienie jej do zwiedzania planowane jest na 25 marca 2025 roku^[20].

• Paul E. Fontenoy: Submarines: An Illustrated History of Their Impact (Weapons and Warfare). ABC-CLIO, marzec 2007, s. 326-327. ISBN 1-85109-563-2.
• Eric Wertheim: Naval Institute Guide to Combat Fleets of the World: Their Ships, Aircraft, and Systems. Naval Institute Press, 2007, s. 560. ISBN 1-59114-955-X.