Tamurek srebrnopasek
| Odontoscelis lineola | |||
| Rambur, 1839 | |||
 Imago | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Nadrodzina | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina |
Odontoscelinae | ||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
tamurek srebrnopasek | ||
| Synonimy | |||
| |||
Tamurek srebrnopasek[1] (Odontoscelis lineola) – gatunek pluskwiaka z podrzędu różnoskrzydłych i rodziny żółwinkowatych. Zamieszkuje Europę i Azję Zachodnią.
Taksonomia
Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1839 roku przez Pierre’a Rambura. Jako lokalizację typową wskazano Grenadę w Hiszpanii[2]. Klasyfikowany jest w podrodzaju nominatywnym rodzaju Odontoscelis[3]. W jego obrębie tworzy grupę gatunków dorsalis wraz z O. dorsalis i O. minuta[4][3].
Morfologia
Pluskwiak o owalnym ciele, w przypadku samców osiągającym od 3,5 do 4,5 mm długości i od 2,2 do 2,9 mm szerokości, a w przypadku samic od 4,8 do 5,7 mm długości i od 3,2 do 3,8 mm szerokości[4] (inne źródła jako maksymalną długość podają 6[5], a nawet 6,5 mm[6]). Ubarwienie ma ogólnie jaśniejsze niż u tamurka wybrednego[5][7]. Głowa jest jednolicie brązowoczarna z żółtawym odcieniem na czułkach. Przednia część i boki przedplecza są ubarwione ciemniej, pozostała jego część jest zaś jaśniejsza z rozproszonym, delikatnym, brązowym punktowaniem i lekko wyniesioną żółtawą, przerywaną linią środkową. Tarczka ma brązowe tło z żółtą pręgą środkową pośrodku niepunktowaną, rozszerzoną na końcu i tam ciemno obrzeżoną oraz z parą żółtych, lekko na zewnątrz zakrzywionych pręg bocznych osiągających różną długość i szerokość, na większej powierzchni brązowo punktowanych, od strony wewnętrznej i dolnej ciemnobrązowo obrzeżonych. Spód ciała i odnóża są brązowe[4]. Ciało ma owłosienie wyraźnie dwubarwne. Włoski ciemne są odstające. Włoski srebrzyste są przylegające, długie, często dłuższe od ciemnych i wełniste. Na wierzchu ciała srebrzyste owłosienie układa się w jasne pręgi podłużne[5][7].
Głowa jest krótka, szeroka, o półokrągłej przedniej krawędzi. Zaopatrzona jest w dość małe i wyraźnie wystające poza jej obrys oczy złożone[5][7][4], oraz dwa umieszczone na ciemieniu przyoczka. Czułki są krótkie[4]. Człon drugi mają zwykle tak długi jak trzeci lub trochę dłuższy, trafiają się jednak osobniki o członie drugim wyraźnie wydłużonym[5][7]. Przedplecze jest duże, wyraźnie szersze niż długie[4], o krawędziach bocznych mających wyraźne wcięcie przed kątami tylno-bocznymi[5][7][4].
Genitalia samca cechują się stosunkowo krótkim i przysadzistym fallusem. Koniunktywa podzielona jest na bazykoniunktywę, tworzącą z falloteką fallosomę o końcu zaopatrzonym w ślimakowaty zbiornik ejakulacyjny, oraz dystikoniunktywę, tworzącą wraz z wezyką endosomę. Fallus ma połączone z koniunktywą wyrostki, które służą do kotwiczenia apartu kopulacyjnego w pochwie samicy w czasie kopulacji. Pierwsza ich para, osadzona na bazykoniunktywie, jest bardzo smukła, spiczasto zakończona, osiągająca zaledwie połowę długości tych drugiej pary. Druga ich para w widoku bocznym jest tęga, z silnym wysklepieniem w części nasadowej, przechodzącym w szeroką część końcową z zakrzywionym ku górze wierzchołkiem, w widoku grzbietowym zaś silnie zakrzywiona do wewnątrz i o małym czubku. Kształt wyrostków drugiej pary wykazuje w szczegółach zmienność geograficzną[4].
Samica ma tergit ósmego segmentu odwłoka punktowany w częściach bocznych i niemal niepunktowany w części środkowej, zwłaszcza na jej przedzie pozbawiony punktów. Paratergit tegoż segmentu cechuje się wydłużonym wierzchołkiem wewnętrznym i rzadkim punktowaniem. Paratergit segmentu następnego ma trapezowaty kształt i równie rzadkie punktowanie. Walwifer pierwszej pary punktowany jest dość równomiernie, ale na wewnętrznym brzegu sporadycznie. Zewnętrzny brzeg tegoż walwiferu ma wąską, słabo zesklerotyzowaną krawędź[4].
Biologia i ekologia
Owad ten zasiedla stanowiska suche, ciepłe i otwarte, podobne do tych wybieranych przez tamurka wybrednego[6][5], jednak jest silniej związany ze skąpo porośniętymi stanowiskami o podłożu piaszczystym, takimi jak murawy szczotlichowe[6], piaszczyste polany czy śródlądowe i nadmorskie wydmy[1]. W przeciwieństwie do tamurka wybrednego omija tereny górskie[5][6]. Zarówno larwy, jak i postacie dorosłe są fitofagami ssącymi soki roślin. Są polifagami, jednak najchętniej żerują na bobowatych, w tym na koniczynach i lucernach[6][5].
Larwy i postacie dorosłe wiodą skryty tryb życia. Bytują przy nasadowych częściach roślin pokarmowych lub zagrzebują się płytko w podłożu dzięki kolczastym goleniom i sterczącym szczecinkom na brzegach ciała[5][7] i stamtąd ssą ich korzenie. Bardzo rzadko zdarza się, że przy pogodzie gorącej wspinają się na wyższe partie roślin żywicielskich[6].
Tamurki te aktywne są od kwietnia[4] lub maja[1] do sierpnia[4][6], rzadziej do września[6][1]. Do kopulacji przystępują w czerwcu i lipcu[6]. W tym też okresie samice składają duże, kuliste jaja do gleby lub na roślinach pokarmowych[4]. Larwy pojawiają się wkrótce potem i są stadium zimującym. Wybudzają się wiosną i jeszcze w maju osiągają stadium dorosłe[6].
Rozprzestrzenienie
Jest to gatunek palearktyczny. W Europie znany jest z Portugalii, Hiszpanii, Wielkiej Brytanii, Francji, Belgii, Holandii, Luksemburga, Niemiec, Szwajcarii, Austrii, Włoch, Malty, Danii, Szwecji, Polski, Czech, Słowacji, Węgier, Ukrainy, Rumunii, Bułgarii, Słowenii, Chorwacji, Bośni i Hercegowiny, Czarnogóry, Serbii, Albanii, Macedonii Północnej, Grecji (w tym z Krety) oraz europejskich części Rosji i Turcji[8]. Poza Europą znany jest z anatolijskiej części Turcji[8][5].
W Polsce jest owadem bardzo rzadkim[5], w XXI wieku spotkanym tylko na trzech stanowiskach, leżących na Wyżynie Małopolskiej i Roztoczu[9]. W Niemczech jest natomiast szeroko rozmieszczony, a miejscami liczny[6]. W Anglii spotykany jest rzadko i lokalnie[10].
Przypisy
- 1 2 3 4 Odontoscelis lineola – Tamurek srebrnopasek. [w:] Insektarium.net [on-line]. [dostęp 2025-02-06].
- ↑ P. Rambur: Faune entomologique de l'Andalousie. 2:. 1839, s. 97-176.
- 1 2 Ursula Göllner‐Scheiding. Ergänzung und Korrektur zu der Revision der Gattung Odontoscelis Laporte De Castelnau, 1832. (Heteroptera, Scutelleridae). „Deutsche Entomologische Zeitschrift (neue Folge)”. 34 (1‐3), s. 217-218, 1987. DOI: 10.1002/mmnd.19870340123.
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Ursula Göllner‐Scheiding. Revision der Gattung Odontoscelis Laporte De Castelnau, 1832 (Heteroptera, Scutelleridae). „Deutsche Entomologische Zeitschrift”. 33 (1-2), s. 95–127, 1986. DOI: 10.1002/mmnd.4800330123.
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Jerzy A. Lis, Barbara Lis, Dariusz J. Ziaja: Heteroptera Poloniae 2: Pentatomoidea 1: Acanthosmatidae, Cydnidae, Plataspidae, Scutelleridae, Thyreocoridae. Bytom: Zakład Poligraficzno-Wydawniczy "Plik", 2012.
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 Ekkehard Wachmann, Albert Melber, Jürgen Deckert: Wanzen. Band 4: Pentatomomorpha II: Pentatomoidea: Cydnidae, Thyreocoridae, Plataspidae, Acanthosomatidae, Scutelleridae, Pentatomidae. (= Die Tierwelt Deutschlands und der angrenzenden Meeresteile nach ihren Merkmalen und nach ihrer Lebensweise. 81. Teil). Goecke & Evers, Keltern, 2008, s. 64. ISBN 978-3-937783-36-9.
- 1 2 3 4 5 6 Jerzy Adrian Lis, Barbara Lis: Klucze do oznaczania owadów Polski. T. XVIII: Pluskwiaki różnoskrzydłe - Heteroptera. Cz. zeszyt 13: Puklicowate – Acanthosomatidae, żółwinkowate – Scutelleridae. Toruń: Oficyna Wydawnicza Turpress, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1998.
- 1 2 Berend Aukema (red.): Odontoscelis (Odontoscelis) lineola Rambur, 1839. [w:] Catalogue of Palearctic Heteroptera [on-line]. Naturalis Biodiversity Center. [dostęp 2025-02-06].
- ↑ Grzegorz Gierlasiński: Odontoscelis lineola – rozmieszczenie. [w:] Pluskwiaki różnoskrzydłe (Hemiptera: Heteroptera) Polski [on-line]. [dostęp 2025-02-06].
- ↑ Tristan Bantock, Joseph Botting: Odonotoscelis lineola. [w:] British Bugs. An online identification guide to UK Hemiptera [on-line]. [dostęp 2025-02-06].