Ogród klasztorny w Krzeszowie

Ogród klasztorny w Krzeszowie

Hortus monasterii in Grissoviensis

nr rej. A/2151/944/J z 15.03.1989[1]
fragment ogrodu
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Miejscowość	Krzeszów
Adres	Plac Jana Pawła II 5 58 – 405 Krzeszów
Powierzchnia	5,6 ha
Data założenia	XVI wiek
Położenie na mapie gminy wiejskiej Kamienna Góra Ogród klasztorny w Krzeszowie
Położenie na mapie Polski Ogród klasztorny w Krzeszowie
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Ogród klasztorny w Krzeszowie
Położenie na mapie powiatu kamiennogórskiego Ogród klasztorny w Krzeszowie
50°43′53,1″N 16°04′09,0″E/50,731417 16,069167

Ogród klasztorny w Krzeszowie (łac. Hortus monasterii in Grissoviensis) – zabytkowy ogród o powierzchni 5,6 ha, położony w Krzeszowie, przy klasztorze sióstr Benedyktynek. Ogród powstał w XVI wieku i był kilkakrotnie przekształcany, zachowując historyczny układ i charakter użytkowo-kontemplacyjny. Obiekt wpisany jest do rejestru zabytków jako integralna część Pomnika Historii^[2].

Ogród znajduje się na południowo-wschodnim obrzeżu zespołu opactwa cysterskiego w Krzeszowie, w sąsiedztwie bazyliki Wniebowzięcia NMP oraz klasztoru sióstr benedyktynek^[3].

Pierwsze założenie ogrodowe powstało w XVI wieku, w związku z funkcjonowaniem klasztoru. Ogród miał początkowo charakter użytkowy – służył wspólnocie zakonnej do uprawy ziół, warzyw i owoców^[4].

Założenie ogrodu należy łączyć z wczesnobarokową przebudową klasztoru, która miała miejsce w latach 1670-1680. W XVIII wieku ogród został przekształcony w duchu barokowym, nadając mu bardziej reprezentacyjny, symetryczny układ i wprowadzając elementy ogrodu kontemplacyjnego, z pawilonem i centralnie przecinającą się aleją^[5].

W przeszłości, na południe od kościoła, znajdował się otoczony murem ogród klasztorny z pawilonem nakrytym kopułą z latarnią. Centralnym punktem ogrodu była zapewne kaplica oraz źródło wody (Studnia Książęca)^[6], które związane było z legendą o założeniu klasztoru^[7]. Wzdłuż osi ogrodowej rosły rzędy drzew, a teren otaczały żywopłoty. Na północy i południu ogrodu znajdowały się tereny użytkowe, takie jak warzywniki. Ogród z czasów barokowej przebudowy klasztoru stanowił ważne miejsce wypoczynku i modlitwy dla wspólnoty zakonnej^[8].

Ogród reprezentuje typ klasztornego założenia ogrodowego o charakterze mieszanym – użytkowo-dekoracyjnym. Ma regularny plan prostokąta z podziałem na cztery kwatery przez dwie osie alejek. Centralnym punktem kompozycji jest murowany pawilon ogrodowy z czterospadowym dachem, pełniący dawniej funkcję wypoczynkową i kontemplacyjną^[4].

Całość została otoczona murem z XVIII wieku z kamienia łamanego, w którym zachowały się dwie bramy wjazdowe – od strony północnej i południowej. Mur ten stanowi istotny element kompozycji przestrzennej, domykając całość założenia^[5].

Układ ogrodu oparty jest na osiowej kompozycji barokowej, z symetrycznym podziałem przestrzeni. Główna aleja przecina ogród wzdłuż i wszerz, dzieląc go na cztery równe kwatery. W centrum przecięcia osi znajduje się wspomniany pawilon ogrodowy. Układ komunikacyjny pozostaje czytelny mimo przekształceń roślinności^[4].

Dominującym elementem krajobrazu zespołu klasztornego są monumentalne budowle sakralne. W połączeniu z zielenią wysoką tworzą one harmonijną całość widoczną z daleka – przykład piękna krajobrazu kulturowego ukształtowanego przez człowieka.

W ogrodzie znajdują się cysterskie kamienie graniczne, które stanowią ważny element dziedzictwa opactwa krzeszowskiego. Kamienie te, będące częścią historycznego układu klasztornego, wyznaczały granice terenów klasztornych. Stanowią one cenne świadectwo przeszłości oraz element kulturowy tego miejsca^[9].

• Słownik geografii turystycznej Sudetów, red. M. Staffa, t. 8: Kotlina Kamiennogórska, Wrocław 1997.
• Dziurla H., Krzeszów, Wrocław 1974.