Oxyrhopus melanogenys

	Oxyrhopus melanogenys
	(Tschudi, 1845)
	; Okaz dorosły (Park Narodowy Yasuni, Ekwador)
	; Okaz młodociany
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	zauropsydy
Podgromada	diapsydy
Rząd	łuskonośne
Podrząd	węże
Infrarząd	Alethinophidia
Nadrodzina	Colubroidea
Rodzina	połozowate
Podrodzina	ślimaczarze
Rodzaj	Oxyrhopus
Gatunek	Oxyrhopus melanogenys
Synonimy
	Sphenocephalus melanogenys Tschudi, 1845; Oxyrhopus tergeminus — Jan, 1870; Tachymenis bitorquata Gunther, 1875; Oxyrhopus melanogenys — Boulenger, 1896; Oxyrhopus bitorquatus — Boulenger, 1896;
	Sphenocephalus melanogenys Tschudi, 1845; Oxyrhopus tergeminus — Jan, 1870; Tachymenis bitorquata Gunther, 1875; Oxyrhopus melanogenys — Boulenger, 1896; Oxyrhopus bitorquatus — Boulenger, 1896;
Podgatunki
	O. m. melanogenys (Tschudi, 1845); O. m. orientalis Cunha & Nascimento 1983;
	O. m. melanogenys (Tschudi, 1845); O. m. orientalis Cunha & Nascimento 1983;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski

Oxyrhopus melanogenys – gatunek węża z rodziny połozowatych (Colubridae). Występuje w północnej i środkowej Ameryce Południowej. Prowadzi nocny, naziemny tryb życia.

Systematyka

Takson ten po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1845 roku Johann Jakob von Tschudi na łamach „Archiv für Naturgeschichte”. Autor nadał wężowi nazwę Sphenocephalus melanogenys^[4]. Nie podał bezpośrednio miejsca typowego, ale zawarte jest ono w tytule pracy Reptilium conspectus quae in Republica Peruana reperiuntur et pleraque observata vel collecta sunt in itenere – Peru. Holotyp nie zachował się, lektotyp MHNN 14 (wcześniej oznaczony jako MZN 99)^[a] to osobnik o długości 755 mm^[5].

Wyróżnia się dwa podgatunki^[1]^[2]:

O. m. melanogenys (Tschudi, 1845)
O. m. orientalis Cunha & Nascimento 1983

Etymologia

Oxyrhopus: gr. οξυρροπος oxurrhopos „szybko pełzający”^[6].
melanogenys – gr. μέλανος melanos „czarny”, gr. γένυς genys „szczęka, policzek”^[2].

Morfologia

Jest to małej wielkości wąż o czarnej głowie niewiele szerszej od szyi, z czerwonym lub pomarańczowym paskiem na karku. Tułów średniej grubości. Grzbiet u dorosłych osobników czarny z białymi wąskimi pasami w przedniej części. W tylnej dodatkowo pomarańczowe pasy o różnej grubości. Brzuch i spód głowy jasny, u dorosłych osobników brzegi tarczek brzusznych mają czarne zabarwienie. Oxyrhopus melanogenys może być mylony z Oxyrhopus vanidicus^[7].

Wymiary^[7]^[8]:


	Samiec	Samica
Długość SVL^[a] (mm)	362–610	385–650
Długość TL^[b] (mm)	106–184	100–190
Łuski grzbietowe (rzędy)	19	19
Tarczki brzuszne	185–190	187–197
Tarczki podogonowe	82–92	67–80

Występowanie

Oxyrhopus melonogenys występuje w dorzeczu Amazonki, w Gujanie, Kolumbii, Ekwadorze, Boliwii, Peru i Brazylii. W Ekwadorze w prowincjach Napo, Pastaza, Zamora Chinchipe i Orellana^[7].

Ekologia i zachowanie

Gatunek prowadzi nocny, naziemny tryb życia. Zamieszkuje strefę tropikalną. Występuje w lasach tropikalnych dorzecza Amazonki, na wysokościach od poziomu morza do ponad 1500 m n.p.m. Jego dieta składa się głównie z jaszczurek i małych ssaków, chociaż odnotowano również ptaki i jaja jaszczurek. Jest to wąż jajorodny, w lęgu 7–13 jaj. Jest niejadowity^[7].

Status zagrożenia

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN Oxyrhopus melonogenys jest klasyfikowany jako gatunek najmniejszej troski (LC, ang. Least Concern). Liczebność populacji nie jest określona, ale gatunek ten jest opisywany jako pospolity w części zasięgu występowania. Trend liczebności populacji określany jest jako prawdopodobnie stabilny^[3].

Uwagi

1 2 MHNN – Muséum d'histoire naturelle de Neuchâtel, Neuchâtel^[9].
↑ SVL – ang. Snout–vent length – odległość od przodu głowy do odbytu.

Przypisy

1 2 Oxyrhopus melanogenys, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2025-03-23] (ang.).
1 2 3 4 5 6 7 P. Uetz & J. Hallermann, Oxyrhopus melanogenys (TSCHUDI, 1845), [w:] The Reptile Database [online] [dostęp 2025-03-23] (ang.).
1 2 Oxyrhopus melanogenys, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2025-03-23] (ang.).
↑ J.J.J.J. Tschudi J.J.J.J., Reptilium conspectus quae in Republica Peruana reperiuntur et pleraque observata vel collecta sunt in itenere, „Archiv für Naturgeschichte”, 11 (1), 1845, s. 150–170 (łac.).
↑ Van Wallach, Kenneth L. Williams, Jeff Boundy: Snakes of the World: A Catalogue of Living and Extinct Species. Boca Raton: Taylor and Francis, CRC Press, 2014, s. 162. ISBN 978-1-4822-0848-1. (ang.).
↑ J.G. Wagler: Natürliches System der Amphibien, mit vorangehender Classification der Säugethiere und Vögel. Ein Beitrag zur vergleichenden Zoologie. München, Stuttgart und Tübingen: In der J.G. Cotta’scchen Buchhandlung, 1830, s. 183. (niem.).
1 2 3 4 G.G. Pazmiño-Otamendi G.G., Oxyrhopus melanogenys, [w:] Reptiles del Ecuador. Version 2022.0. (red. Torres-Carvajal, O., Pazmiño-Otamendi, G., Ayala-Varela, F. y Salazar-Valenzuela, D), Quito: Museo de Zoología, Pontificia Universidad Católica del Ecuador, 2020 (hiszp.).
↑ R.R. MacCulloch R.R. i inni, The genus Oxyrhopus (Serpentes: Dipsadidae: Xenodontinae) in Guyana: Morphology, distributions and comments on taxonomy, „Papeis Avulsos de Zoologia”, 49, 2009, s. 487–495, DOI: 10.1590/S0031-10492009003600001 (ang.).
Mark HenryM.H. Sabaj Mark HenryM.H., Codes for Natural History Collections in Ichthyology and Herpetology, „Copeia”, 108 (3), 2020, s. 593–669, DOI: 10.1643/ASIHCODONS2020 (ang.).

[uwaga_1-5] 1 2 MHNN – Muséum d'histoire naturelle de Neuchâtel, Neuchâtel^[9].

[uwaga_2-10] SVL – ang. Snout–vent length – odległość od przodu głowy do odbytu.

[itis-1] 1 2 Oxyrhopus melanogenys, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2025-03-23] (ang.).

[rd-2] 1 2 3 4 5 6 7 P. Uetz & J. Hallermann, Oxyrhopus melanogenys (TSCHUDI, 1845), [w:] The Reptile Database [online] [dostęp 2025-03-23] (ang.).

[iucn-3] 1 2 Oxyrhopus melanogenys, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2025-03-23] (ang.).

[Pierwszy-4] J.J.J.J. Tschudi J.J.J.J., Reptilium conspectus quae in Republica Peruana reperiuntur et pleraque observata vel collecta sunt in itenere, „Archiv für Naturgeschichte”, 11 (1), 1845, s. 150–170 (łac.).

[Wallach2014-6] Van Wallach, Kenneth L. Williams, Jeff Boundy: Snakes of the World: A Catalogue of Living and Extinct Species. Boca Raton: Taylor and Francis, CRC Press, 2014, s. 162. ISBN 978-1-4822-0848-1. (ang.).

[Wagler-7] J.G. Wagler: Natürliches System der Amphibien, mit vorangehender Classification der Säugethiere und Vögel. Ein Beitrag zur vergleichenden Zoologie. München, Stuttgart und Tübingen: In der J.G. Cotta’scchen Buchhandlung, 1830, s. 183. (niem.).

[Reptiles_Ecuador-8] 1 2 3 4 G.G. Pazmiño-Otamendi G.G., Oxyrhopus melanogenys, [w:] Reptiles del Ecuador. Version 2022.0. (red. Torres-Carvajal, O., Pazmiño-Otamendi, G., Ayala-Varela, F. y Salazar-Valenzuela, D), Quito: Museo de Zoología, Pontificia Universidad Católica del Ecuador, 2020 (hiszp.).

[McCulloch2009-9] R.R. MacCulloch R.R. i inni, The genus Oxyrhopus (Serpentes: Dipsadidae: Xenodontinae) in Guyana: Morphology, distributions and comments on taxonomy, „Papeis Avulsos de Zoologia”, 49, 2009, s. 487–495, DOI: 10.1590/S0031-10492009003600001 (ang.).

[KodyMuzeum-11] Mark HenryM.H. Sabaj Mark HenryM.H., Codes for Natural History Collections in Ichthyology and Herpetology, „Copeia”, 108 (3), 2020, s. 593–669, DOI: 10.1643/ASIHCODONS2020 (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[a]

[5]

[6]

[7]

[8]

[b]

[9]