Péter Veres (pisarz)
 Péter Veres w Budapeszcie (1947) | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Narodowość | |
| Język | |
| Dziedzina sztuki | |
| Gatunek | |
| Ważne dzieła | |
| |
| Nagrody | |
| |
Péter Veres (ur. 6 stycznia 1897 w Balmazújváros, zm. 16 kwietnia 1970 w Budapeszcie[1]) – węgierski pisarz, eseista, publicysta, polityk, minister budownictwa i obrony narodowej.
Życiorys
Pochodził z ubogiej wiejskiej rodziny chłopskiej[2], jego rodzicami była służąca Julianna Veres i chłop Péter Posta[3]. Chodził cztery lata do szkoły w Balmazújváros[3]. Podejmował się rozmaitych zajęć, był m.in. robotnikiem rolnym, pasterzem, sezonowym wyrobnikiem, żniwiarzem, robotnikiem kolejowym[4]. Wstąpił jako szesnastolatek do socjaldemokratycznej organizacji Związku Robotników Rolnych[4]. Ożenił się w 1919 roku[3]; miał pięcioro dzieci[3]; jego synem był pisarz Péter Nádasdi[1].
Należał do dyrektoriatu do spraw wsi w okresie Węgierskiej Republiki Rad; po upadku rewolucji w 1919 roku został uwięziony na ponad rok[4]. Przebywał pod nadzorem policji oraz był wielokrotnie szykanowany[5]. Od 1944 roku ukrywał się przed Niemcami i strzałokrzyżowcami[3]. Po II wojnie światowej przeniósł się z rodzinnego miasta z rodziną do Békásmegyer[3]; kontynuował działalność polityczną; został ministrem budownictwa w 1945 roku[3] oraz był ministrem obrony narodowej w latach 1947–1948[3]. Pełnił także funkcję przewodniczącego Narodowej Partii Chłopskiej[1] w latach 1945–1949[3]; powierzono mu kwestie reformy rolnej[5]. Został odsunięty od polityki w 1948 roku[3] i wrócił do pisarstwa w 1949 roku[5]. Był przewodniczącym stowarzyszenia pisarzy węgierskich Magyar Írószövetség w latach 1954–1957[1]. Został pochowany na Cmentarzu Kerepesi[3].
W rodzinnym mieście wzniesiono mu pomnik, a jego dom rodzinny przekształcono w izbę pamięci[3].
Nagrody
- Nagroda Kossutha (1950, 1952)[3]
Twórczość
Debiutował w czasopiśmie Partii Socjaldemokratycznej[5]. W zakresie pisarstwa był samoukiem[4]. Jego twórczość zalicza się do nurtu pisarstwa ludowego, w którym reprezentował tendencję ubogochłopską[4] (zob. proza chłopska, radziecka proza chłopska). Był bardzo płodnym pisarzem i publicystą[4], pisał opowieści socjologiczne z wątkami autobiograficznymi[5] w duchu realistycznym[2], dotyczące życia biednych chłopów na Węgrzech w XX wieku[6]. Tworzył także eseje, studia i artykuły[5]. Od 1939 roku jego twórczość cechowała się wpływami nacjonalistycznymi i rasistowskimi[5]. Po II wojnie światowej w jego twórczości znalazła się tematyka dotycząca socjalizmu (utwór Próba)[7] oraz wsi w obliczu transformacji[5]. Uważał się za osobę o poglądach lewicowych, a swoje przemyślenia pisał w duchu marksizmu[5].
Jego dzieła przetłumaczono na 17 języków[3].
Wybrane utwory
- Az Alföld parsztsága (pol. Chłopstwo z Wielkiej Niziny, opowieść, 1936)[5]
- Számadás (pol. Rozrachunek, opowieść autobiograficzna[2], 1937)[5]
- Szocializmus, nacionalizmus (pol. Socjalizm, nacjonalizm, rozważania, 1939)[5]
- Gyepsor (pol. Kolonia nędzy, zbiór nowel[2], 1940)[5]
- Mit ér az ember, ha magyar (pol. Co wart jest człowiek, gdy jest Węgrem, rozważania, 1940)[5]
- Falusi krónika (pol. Kronika wiejska, opowieść, 1941)[5]
- Népiség és szocializmus (pol. Ludowość i socjalizm, rozważania, 1942)[5]
- A válság éveibȍl (pol. Z lat kryzysu, rozważania, 1944)[5]
- Próbatétel (pol. Próba, zbór nowel, 1950, wydane w Polsce w tomie: Opowiadania wiejskie (tłum. Ella Maria Sperlingowa i Elżbieta Kowalik, pol. wyd. 1952)[8])
- Wieczory na puszcie (węg. Pályamunkások, powieść[2], utwór wspomnieniowy, 1951, tłum. E.M. Sperlingowa, pol. wyd. 1953)[8]
- Almáskert (pol. Sad jabłoni, zbiór opowiadań, 1954)[5]
- trylogia Trzy pokolenia (węg. Három nemzedék, beletryzowana autobiografia, 1950–1957[5] (wyd. 1951–1961, później pod tytułem A Balogh csálas tȍrténete[6]); tłum. E.M. Sperlingowa, pol. wyd. t. 1 – Jarzmo[9] 1952[8])
- Chudy rok (węg. Szük esztendö[10], tłum. Leon Rogala, pol. wyd. 1951)[8]
- Miłość ubogich (węg. Szegények szerelme[11], tłum. E.M. Sperlingowa, pol. wyd. t. 1[11] 1954)[8]
Przypisy
- 1 2 3 4 Notice de personne "Veres, Péter (1897-1970)", [w:] BnF Catalogue général [online], Bibliothèque nationale de France [dostęp 2025-05-17] (fr.).
- 1 2 3 4 5 István Nemeskürty, Tibor Klaniczay (red.), Handbuch der ungarischen Literatur, Budapest: Corvina Verlag, 1977, s. 492, ISBN 978-963-13-3505-7 (niem.).
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 Veres Péter halálának 50. évfordulójára [online], verespg.hu [dostęp 2025-05-17] (węg.).
- 1 2 3 4 5 6 Klaniczay, Szauder, Szabolcsi 1966 ↓, s. 220.
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 Klaniczay, Szauder, Szabolcsi 1966 ↓, s. 221.
- 1 2 István Nemeskürty, Tibor Klaniczay (red.), Handbuch der ungarischen Literatur, Budapest: Corvina Verlag, 1977, s. 493, ISBN 978-963-13-3505-7 (niem.).
- ↑ Klaniczay, Szauder, Szabolcsi 1966 ↓, s. 262.
- 1 2 3 4 5 Klaniczay, Szauder, Szabolcsi 1966 ↓, s. 347.
- ↑ Trzy pokolenia. [Cz. 1], Jarzmo / Péter Veres ; [z węg. przeł. Ella Maria Sperlingowa]. - Biblioteka Narodowa (Polska) [online], katalogi.bn.org.pl [dostęp 2025-05-17] (pol.).
- ↑ Chudy rok / Péter Veres ; [z węg. tł. Leon Rogala]. - Biblioteka Narodowa (Polska) [online], katalogi.bn.org.pl [dostęp 2025-05-17] (pol.).
- 1 2 Miłość ubogich. T. 1 / Peter Veres ; [tł. Ella Maria Sperlingowa ; teksty poetyckie tł. Tadeusz Fangrat]. - Biblioteka Narodowa (Polska) [online], katalogi.bn.org.pl [dostęp 2025-05-17] (pol.).
Bibliografia
- Tibor Klaniczay, József Szauder, Miklós Szabolcsi, Historia literatury węgierskiej: zarys, Janusz Barczyński, Jerzy Falicki, Eugeniusz Mroczko, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1966.