Pamusiai (okręg wileński)
| Państwo | |
|---|---|
| Okręg | |
| Rejon | |
| Gmina |
Čiobiškis |
| Wysokość |
73 m n.p.m. |
| Populacja (2011) • liczba ludności |
|
| Kod pocztowy |
LT-19195 |
Położenie na mapie Litwy  | |
 54°57′18″N 24°43′06″E/54,955000 24,718333 | |
Pamusiai (hist., pol. Pomusze) – wieś na Litwie położona w rejonie szyrwinckim okręgu wileńskiego, nad Mussą, 18 km na południowy zachód od Szyrwint.
Historia
Własność
Początkowo Pomusze było częścią klucza należącego do Czabiszek, będącego najprawdopodobniej własnością (od co najmniej od końca XVII wieku do co najmniej 1794 roku[1]) rodziny Szwykowskich. Dobra te zostały kupione w 1815 roku (albo w 1794 roku) od spadkobierców Stefana Szwykowskiego, skarbnika powiatu trockiego przez Jana Chryzostoma Piłsudskiego (1777–1837) herbu Kościesza[2].
Prawdopodobnie po 1800 roku Pomusze zostało wydzielone z klucza i przez ostatnie kilkadziesiąt lat przed 1939 rokiem należało do rodziny Kwiatkowskich[2][3].
Przynależność administracyjna
| rok | liczba ludności |
|---|---|
| ~1885 | 21 mk. katol[3] |
| 1905 | 189 |
| 1923 | 241 |
| 1942 | 227 |
| 1959 | 153 |
| 1970 | 136 |
| 1979 | 91 |
| 1989 | 15 |
| 2001 | 13 |
| 2011 | 10[4] |
- W I Rzeczypospolitej – powiat wileński w województwie wileńskim Rzeczypospolitej[2];
- po III rozbiorze Polski (od 1795 roku) majątek należał do gminy Giełwany w powiecie wileńskim (ujeździe) guberni wileńskiej (w latach 1797–1801 guberni litewskiej) Imperium Rosyjskiego[1];
- w II Rzeczypospolitej – 7 czerwca 1919 roku gmina Giełwany weszła w skład utworzonego pod Zarządem Cywilnym Ziem Wschodnich okręgu wileńskiego[5][6], przejętego 9 września 1920 roku przez Tymczasowy Zarząd Terenów Przyfrontowych i Etapowych[7]. Po demarkacji granic Litwy Środkowej w 1920 roku wieś z gminą weszła w skład Litwy Kowieńskiej; w 1922 roku nie została przyłączona do Polski[8];
- od 1922 roku wieś należała do Litwy, która w okresie 1940–1990, jako Litewska Socjalistyczna Republika Radziecka, wchodziła w skład ZSRR;
- od 1990 roku wieś leży na terenie niepodległej Litwy.
Dwór
Tutejsi dziedzice wznieśli w pierwszej połowie XIX wieku drewniany dworek kryty wysokim, gontowym czterospadowym dachem, nad którym górował jeden wielki zbiorczy komin. Przed domem był obszerny, niezadrzewiony dziedziniec. Wejście do domu stanowił ganek o czterech filarach podpierających trójkątny szczyt. Ściany nie były potynkowane. Otwory okienne i drzwiowe były pomalowane na biało[2].
Po drugiej stronie dziedzińca, naprzeciwko dworu była murowana brama wjazdowa, w formie 4 filarów. Dom otaczał niewielki ogród, w którym rosły drzewa owocowe i ozdobne[2].
Majątek Pomusze został opisany w 4. tomie Dziejów rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej Romana Aftanazego[2].
Przypisy
- 1 2 Czabiszki, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 727.
- 1 2 3 4 5 6 Pomusze, [w:] Roman Aftanazy, Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, wyd. drugie przejrzane i uzupełnione, t. 4: Województwo wileńskie, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1993, s. 297–298, ISBN 83-04-04020-4, ISBN 83-04-03701-7 (całość).
- 1 2 Pomusze, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VIII: Perepiatycha – Pożajście, Warszawa 1887, s. 760. pozycja 1., 3. znaczenie.
- ↑ Results of the 2011 Population and Housing Census of the Republic of Lithuania [online] [dostęp 2020-11-15] (ang.).
- ↑ Spis ludności na terenach administrowanych przez Zarząd Cywilny Ziem Wschodnich z mapą, Eugenjusz Romer, Lwów-Warszawa, 1919
- ↑ Dz. Urz. ZCZW z 1919 r. Nr 5, poz. 41
- ↑ Dziennik Rozkazów z 1920 r. Nr 35, poz. 753
- ↑ Adam Janusz Mielcarek: Podziały terytorialno-administracyjne II Rzeczypospolitej w zakresie administracji zespolonej. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2008.