Paronychia (roślina)

Paronychia
	; Paronychia rdestolistna
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	goździkopodobne
Rząd	goździkowce
Rodzina	goździkowate
Rodzaj	paronychia
	Nazwa systematyczna
	Paronychia P. Miller; Gard. Dict. Abr. ed. 4. 28 Jan 1754
	Typ nomenklatoryczny
	P. argentea Lamarck (Fl. Franç. 3: 230. 1778)
Synonimy
	Anychia Michaux; Anychiastrum Small; Gastronychia Small; Gibbesia Small; Nyachia Small; Odontonychia Small; Siphonychia Torrey & A. Gray;
	Anychia Michaux; Anychiastrum Small; Gastronychia Small; Gibbesia Small; Nyachia Small; Odontonychia Small; Siphonychia Torrey & A. Gray;

Paronychia (Paronychia) – rodzaj roślin jednorocznych, dwuletnich i bylin z rodziny goździkowatych (Caryophyllaceae). Obejmuje ok. 110 gatunków występujących w strefie klimatu umiarkowanego ciepłego na obu kontynentach amerykańskich, w Europie, Azji i Afryce^[4]. Niektóre gatunki uprawiane są jako ozdobne, także w Polsce^[5].

Morfologia

Pokrój: Pędy płożące, podnoszące się lub wzniesione, słabo lub mocniej rozgałęzione. W przypadku niektórych bylin u nasady drewniejące^[4].
Liście: Naprzeciwległe, ze zrośniętymi przylistkami w każdym węźle. Przylistki nierzadko okazałe, białawe lub srebrzyste, lancetowate lub owalne, całobrzegie lub postrzępione, czasem na szczycie rozwidlone. Liście dolne siedzące, górne u niektórych gatunków ogonkowe. Blaszka liściowa 1-żyłkowa, równowąska do eliptycznej, u niektórych gatunków mięsista. Na szczycie zaokrąglona, zaostrzona lub z osadzonym kolcem^[4].
Kwiaty: Wyrastają pojedynczo lub w gęstych kwiatostanach szczytowo lub rzadziej w kątach liści. Kwiaty często siedzą w kątach przerastających je przysadek rosnących w parach (często na podobieństwo liścia i przylistka). Kwiaty zwykle są obupłciowe, czasem obecne są też kwiaty rozdzielnopłciowe. Dno kwiatowe kubeczkowate, działek 5, białych, żółtawych, zielonych lub czerwonobrązowych o długości od 0,4 do 4,5 mm. Na brzegach działki są błoniaste, przejrzyste, różnie zakończone (bywają kapturkowato zagięte, zaostrzone lub tępe). Pręcików jest zazwyczaj 5, prątniczków brak lub też 5. Szyjka słupka pojedyncza lub dwie, zakończona główkowato lub nitkowata, zwykle z dwoma znamionami na szczycie^[4].
Owoce: Torebki owalne, kuliste lub czterokanciaste rozwijające się na wzniesionych szypułach i mają ścianki błoniaste. Zawierają kuliste lub owalne, brązowe nasiona^[4].

Systematyka

Pozycja według APweb (aktualizowany system APG III z 2009)

Rodzaj należy do rodziny goździkowatych (Caryophyllaceae), rzędu goździkowców (Caryophyllales) w obrębie dwuliściennych właściwych. W obrębie goździkowatych należy do podrodziny Paronychioideae plemienia Paronychieae^[6]. Badania molekularne wykazały, że tradycyjnie ujmowany rodzaj jest polifiletyczny – podrodzaj Anoplonychia (Fenzl) Chaudhri obejmujący 48 gatunków występujących w Europie, Azji i Afryce ma wspólne pochodzenie z rodzajem połonicznik (Herniaria) i Philippiella, podczas gdy podrodzaje Paronychia i Siphonychia są siostrzane dla rodzaju Gymnocarpos^[4]^[7].

Wykaz gatunków (nazwy zaakceptowane według The Plant List)^[8]^[5]

Paronychia albanica Chaudhri
Paronychia americana (Nutt.) Fenzl ex Walp.
Paronychia andina A. Gray
Paronychia aretioides DC.
Paronychia argentea Lam.
Paronychia argyrocoma (Michx.) Nutt.
Paronychia baldwinii (Torr. & A. Gray) Fenzl ex Walp.
Paronychia bornmuelleri Chaudhri
Paronychia brasiliana DC.
Paronychia cabrerae Chaudhri
Paronychia camphorosmoides Cambess.
Paronychia canadensis (L.) Alph. Wood
Paronychia canariensis (L. f.) Link
Paronychia capitata (L.) Lam. – paronychia głowiasta
Paronychia cephalotes (M.Bieb.) Besser – paronychia główkowata
Paronychia chartacea Fernald
Paronychia chilensis DC.
Paronychia chionaea Boiss.
Paronychia communis Cambess.
Paronychia depressa (Torr. & A. Gray) Nutt. ex A. Nelson
Paronychia drummondii Torr. & A. Gray
Paronychia echinulata Chater
Paronychia ellenbergii Chaudhri
Paronychia erecta (Chapm.) Shinners
Paronychia fasciculata Chaudhri
Paronychia fastigiata (Raf.) Fernald
Paronychia franciscana Eastw.
Paronychia fusciflora Chaudhri
Paronychia herniarioides (Michx.) Nutt.
Paronychia hieronymi Pax
Paronychia jamesii Torr. & A. Gray
Paronychia kapela (Hacq.) A.Kern. – paronychia Kapeli
Paronychia libertadiana Chaudhri
Paronychia limaei Chaudhri
Paronychia lindheimeri Engelm. ex A. Gray
Paronychia macbridei Chaudhri
Paronychia macedonica Chaudhri
Paronychia macrosepala Boiss.
Paronychia mandoniana Rohrb.
Paronychia maroccana Chaudhri
Paronychia mexicana Hemsl.
Paronychia microphylla Phil.
Paronychia monticola Cory
Paronychia muschleri Chaudhri
Paronychia patula Shinners
Paronychia peruviana Chaudhri
Paronychia polygonifolia (Vill.) DC. – paronychia rdestolistna
Paronychia pontica (Borhidi) Chaudhri
Paronychia pulvinata A. Gray
Paronychia rechingeri Chaudhri
Paronychia revoluta C.E.Carneiro & Furlan
Paronychia rouyana Coincy
Paronychia rugelii (Chapm.) Shuttlew. ex Chapm.
Paronychia setacea Torr. & A. Gray
Paronychia setigera (Gillies) F. Herm.
Paronychia suffruticosa (L.) Lam.
Paronychia taurica Borhidi & Sikura
Paronychia virginica Spreng.
Paronychia weberbaueri Chaudhri

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Caryophyllales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2013-08-02] (ang.).
1 2 Index Nominum Genericorum (ING). Smithsonian National Museum of Natural History. [dostęp 2013-08-02]. (ang.).
1 2 3 4 5 6 7 Ronald L. Hartman, John W. Thieret, Richard K. Rabeler: Paronychia. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2013-08-02]. (ang.).
1 2 Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina Botanica, 2008, s. 137. ISBN 978-83-925110-5-2.
↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2013-02-20].
↑ B. Oxelman, B. Ahlgren, M. Thulin. Circumscription and phylogenetic relationships of Gymnocarpos (Caryophyllaceae-Paronychioideae). „Edinburgh Journal of Botany”. 59, 02, s. 221-237, 2002. (ang.).
↑ Paronychia. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2013-08-02].

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Caryophyllales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2013-08-02] (ang.).

[ing-3] 1 2 Index Nominum Genericorum (ING). Smithsonian National Museum of Natural History. [dostęp 2013-08-02]. (ang.).

[america-4] 1 2 3 4 5 6 7 Ronald L. Hartman, John W. Thieret, Richard K. Rabeler: Paronychia. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2013-08-02]. (ang.).

[gawrys-5] 1 2 Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina Botanica, 2008, s. 137. ISBN 978-83-925110-5-2.

[6] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2013-02-20].

[7] B. Oxelman, B. Ahlgren, M. Thulin. Circumscription and phylogenetic relationships of Gymnocarpos (Caryophyllaceae-Paronychioideae). „Edinburgh Journal of Botany”. 59, 02, s. 221-237, 2002. (ang.).

[8] Paronychia. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2013-08-02].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]