Phaleria cadaverina
| Phaleria cadaverina | |||
| (Fabricius, 1792) | |||
.png) | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Nadrodzina | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina |
Diaperinae | ||
| Plemię |
Phaleriini | ||
| Rodzaj |
Phaleria | ||
| Podrodzaj |
Phaleria s.str. | ||
| Gatunek |
Phaleria (Phaleria) cadaverina | ||
| Synonimy | |||
| |||
Phaleria cadaverina – gatunek chrząszcza z rodziny czarnuchowatych i podrodziny Diaperinae. Zamieszkuje Makaronezję, zachód Afryki Północnej oraz atlantyckie, północnomorskie i bałtyckie wybrzeża Europy. Zasiedla niezaburzone plaże. Zarówno larwy, jak i osobniki dorosłe są saprofagami.
Taksonomia
Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1792 roku przez Johana Christiana Fabriciusa pod nazwą Tenebrio cadaverinus[1][2]. W rodzaju Phaleria umieścił go w 1802 roku Pierre-André Latreille[3]. W 1975 roku mocą opinii Międzynarodowej Komisja Nomenklatury Zoologicznej wyznaczony został gatunkiem typowym tegoż rodzaju[4].
W obrębie gatunku wyróżnia się dwa podgatunki[2]:
- Phaleria (Phaleria) cadaverina cadaverina (Fabricius, 1792)
- Phaleria (Phaleria) cadaverina maroccana Pic, 1923.
Morfologia
Chrząszcz o ciele długości od 5 do 7 mm[5][6], acz zwykle nie przekraczający 6,5 mm[7]. Ciało ma dłuższe niż szersze, w zarysie krótko-owalne[6], w stopniu nieznacznym do przeciętnego wypukłe, z wierzchu matowe do słabo błyszczącego oraz punktowane i drobno mikrorzeźbione[5][6], od spodu porośnięte krótkimi, żółtymi szczecinkami[5]. Ubarwienie jest żółtobrunatne[5][6], czasem z parą ciemniejszych plam na pokrywach, niekiedy z głową i przedpleczem ciemniejszymi od pokryw[6].
Głowa jest zaokrąglona[6], gęsto pokryta mocnymi i małymi punktami[5][6], wyposażona w duże, nerkowate oczy[5]. Krótkie, ochrowożółte czułki nie sięgają ku tyłowi do tylnego brzegu przedplecza i począwszy od szóstego członu stają się ku szczytowi coraz szersze, człony od ósmego do dziesiątego mając już wyraźnie poprzeczne[6]. W przeciwieństwie do Ph. atlantica trzeci człon czułków jest tylko trochę dłuższy od drugiego[7]. Ostatni człon głaszczków szczękowych jest mały i walcowaty[5].
Przedplecze jest szersze od głowy, w zarysie prostokątne[5], o bokach słabiej niż u Ph. atlantica zaokrąglonych, praktycznie równoległych[7], wszystkich kątach wyraźnych[6], a krawędzi tylnej prostej. Krawędzie boczne i tylna obrzeżone są delikatną listewką. Powierzchnia przedplecza jest drobno i równomiernie punktowana[5], drobniej i skąpiej niż głowa[6], w tylnej części z parą ukośnych wcisków. Niewielka tarczka ma trójkątny kształt. Pokrywy są najszersze w połowie długości, ściśle do przedplecza przylegające, o słabo zaznaczonych kątach barkowych[5]. Rzędy mają postać drobno punktowanych, wgłębionych linii. Międzyrzędy są drobno i gęściej niż przedplecze punktowane, mikroskopowo ziarenkowane[5][6], w tylnej części wypukłe bardziej niż w przedniej[5]. Odnóża są silnie zbudowane[6]. Przednia ich para cechuje się płaskimi i silnie, choć słabiej niż u Ph. atlantica ku szczytowi rozszerzonymi goleniami, a u samców ponadto trochę porozszerzanymi trzema początkowymi członami stóp[6][7]. Stopy tylnej pary mają człon pierwszy trochę dłuższy od ostatniego[7].
Genitalia samca charakteryzują się edeagusem węższym niż u Ph. atlantica i na szczycie zaostrzonym[7].
Ekologia i występowanie
Owad halobiontyczny (słonolubny)[6][8][9], zasiedlający nadmorskie, piaszczyste plaże o ekosystemie niezaburzonym aktywnością turystyczną[7]. Zarówno larwy, jak i osobniki dorosłe są saprofagiczne i żerują na rozkładającej się materii organicznej[7][9]. Larwy rozwijają się w piasku wśród gnijących szczątków roślinnych[9][5][7] lub padliny[8]. Osobniki dorosłe spotyka się w wilgotnym piasku, pod wyrzuconymi na brzeg wodorostami, pod kawałkami drewna, wśród gnijących szczątków roślinnych, pod padliną, w porzuconych gniazdach i pod ptasimi odchodami[9][5][8]. Obserwowane są głównie w czerwcu[8], lipcu i sierpniu[9][5].
Gatunek palearktyczny, rozmieszczony na wybrzeżach Oceanu Atlantyckiego, Morza Północnego i zachodniej części Morza Bałtyckiego[5][9]. Podgatunek nominatywny podawany jest z Wysp Kanaryjskich, Azorów, kontynentalnej Portugalii, Hiszpanii, Irlandii, Wielkiej Brytanii (z Anglii), Francji, Belgii, Holandii, Niemiec, Danii, Szwecji i Polski[2][6]. Ph. c. maroccana wykazana została z Maroka i Wysp Kanaryjskich[2]. W Europie Środkowej jest jedynym przedstawicielem rodzaju[6], a w Polsce osiąga wschodnią granicę zasięgu[8]. W kraju tym znany jest z kilku stanowisk historycznych na Pobrzeżu Bałtyku[8][7] oraz ze stanowisk współczesnych położonych w okolicy Świnoujścia, na Półwyspie Helskim[7] i w Świbnie[8][7].
Przypisy
- ↑ Johan Christian Fabricius: Entomologia systematica emendata et aucta. Secundum classes, ordines, genera, species adjectis synomimis, locis, observationibus, descriptionibus. Tom. I. Pars II. Hafnia: C.G. Proft, 1792, s. 111.
- 1 2 3 4 I. Löbl, A. Smetana: Catalogue of Palearctic Coleoptera. Vol. 5: Tenebrionoidea. Stenstrup, Denmark: Apollo Books, 2008, s. 315-317. ISBN 87-88757-84-6.
- ↑ P.A. Latreille: Histoire naturelle, générale et particulière, des crustacés et des insectes. Ouvrage faisant suite à l’histoire naturelle générale et particulière, composée par Leclerc de Buffon, et rédigée par C. S. Sonnini, membre de plusieurs sociétés savantes. Familles naturelles des genres. Tome troisième. Paris: F. Dufart, 1802.
- ↑ International Commission on Zoological Nomenclature. Opinion 1039. Uloma Dejean, 1821 and Phaleria Latreille, 1802 (Insecta, Coleoptera): designation of type-species under the Plenary Powers. „Bulletin of Zoological Nomenclature”. 32, s. 136–138, 1975.
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 Zdzisława Stebnicka: Klucze do oznaczania owadów Polski Część XIX Chrząszcze – Coleoptera z. 91 Czarnuchowate – Tenebrionidae, Boridae. Wrocław: Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1991, s. 41-42.
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 Vladimir Novák: Beetles of the family Tenebrionidae of Central Europe. Praga: Academia, 2014, s. 377, seria: Zoological Keys.
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Radim Gabriš. Recent occurrence of Phaleria cadaverina (Fabricius, 1792) (Coleoptera: Tenebrionidae) on the Baltic coast of Poland. „Baltic Journal of Coleopterology”. 13 (2), s. 121-124, 2013.
- 1 2 3 4 5 6 7 Janusz Grzywocz, Karolina Skorb. Nowe stanowisko Phaleria cadaverina (Fabricius, 1792) (Coleoptera: Tenebrionidae) na polskim wybrzeżu. „Acta Entomologica Silesiana”, s. 1–4, 2021. DOI: 10.5281/zenodo.5763653. ISSN 1230-7777.
- 1 2 3 4 5 6 B. Burakowski, M. Mroczkowski, J. Stefańska. Chrząszcze – Coleoptera. Cucujoidea, część 3. „Katalog Fauny Polski”. 23 (14), 1987.