Powiat wyrzyski

Powiat wyrzyski
	powiat
	do 1975
	; Mapa powiatu, 1838 (ze zbiorów Archiwum Państwowego w Poznaniu)
Państwo	Polska
Województwo	bydgoskie
Data likwidacji	1975
Siedziba	Wyrzysk
Powierzchnia	1041 km²
Populacja (1973); • liczba ludności	; 74 200
• gęstość	71 os./km²
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba gmin miejskich	6
Liczba gmin wiejskich	7
brak współrzędnych

Powiat wyrzyski – powiat istniejący w latach 1920–1939 oraz 1945–1975, najpierw w II Rzeczypospolitej, a następnie w PRL, z siedzibą w Wyrzysku.

Historia

Powiat powstał na terenie należącym do niemieckiego powiatu Wirsitz. Początkowo należał do woj. poznańskiego, 1 kwietnia 1938 został przyłączony do województwa pomorskiego^[1]. 26 października 1939 teren powiatu został ponownie włączony do Niemiec pod nazwą powiat Wirsitz. W roku 1945 ponownie w granicach Polski. Od 1950 roku w woj. bydgoskim (do 1975). Ostateczny zasięg powiatu obejmował tereny obecnych powiatów nakielskiego (woj. kujawsko-pomorskie) i pilskiego (woj. wielkopolskie). Jego ośrodkiem administracyjnym był Wyrzysk. Oprócz Wyrzyska na terenie powiatu istniały miasta: Nakło nad Notecią, Łobżenica, Miasteczko Krajeńskie, Mrocza i Wysoka.

Po reformie administracyjnej w 1975 roku terytorium powiatu zostało podzielone pomiędzy nowe (mniejsze) województwo bydgoskie oraz województwo pilskie. Powiatu nie przywrócono w roku 1999, a sam Wyrzysk włączono do powiatu pilskiego w woj. wielkopolskim.

1 sierpnia 1934 r. dokonano nowego podziału powiatu na gminy wiejskie^[2].

Przynależność wojewódzka	woj. poznańskie (II RP) (1919-38) woj. pomorskie (II RP) (1938-39) woj. pomorskie (PRL) (1945-50) woj. bydgoskie (1950-75)
Miasta (1919-75)	Łobżenica Miasteczko Krajeńskie (Kraińskie) (do 1972) Mrocza Nakło (nad Notecią) Wyrzysk Wysoka
Gminy wiejskie zbiorowe (1934–54 i 1973–75)	Białośliwie (1934–40, 1945–54 i 1973–75) Łobżenica (1934–54 i 1973–75) Miasteczko Krajeńskie (Kraińskie) (1940–54) Mrocza (1934–54 i 1973–75) Nakło (nad Notecią) (1934–54 i 1973–75) Wąwelno (1940–45) Sadki (1934–54 i 1973–75) Wyrzysk (1934–54 i 1973–75) Wysoka (1934–54 i 1973–75)
Gromady (1954-72)	Białośliwie (1954-72) Czajcze (1954-61) Dębowo (1954-59) Dźwierszno Małe (1954-72) Dźwierszno Wielkie (1954-57) Falmierowo (1954-72) Grabówno (1954-57) Karnowo (1954-57) Karnówko (1954-57) Kaźmierzewo (1954-57) Kosztowo (1954-59) Krostkowo (1954-57) Liszkowo (1954-61) Luchowo (1954-72) Miasteczko Krajeńskie (Kraińskie) (1954-72) Mrocza (1954-72) Nakło nad Notecią (1958-72) Osiek nad Notecią (1954-72) Paterek (1954-61) Pobórka Wielka (1954-61) Radzicz (1954-68) Ruda (1954-59) Rudna (1954-61) Sadki (1954-72) Samostrzel (1954-61) Śmielin (1954-57) Wąwelno (1954-61 →) Wiktorówko (1954-61) Witosław (1958-72) Wyrzysk (1959-68) Wysoka (1954-72)