Ranking szachowy

Ranking szachowy, ranking szachowy Elo – metoda obliczania relatywnej siły gry szachistów w punktacji Elo. Nazwa ta pochodzi od nazwiska Arpada Elo, amerykańskiego naukowca pochodzenia węgierskiego, którego prace ukształtowały szachowy system rankingowy oparty na naukowych podstawach.

Najwyższy wynik w historii należy do Magnusa Carlsena, który 1 maja 2014 osiągnął 2882 punkty rankingowe^[1].

Profesor Arpad Elo był szachistą i aktywnym członkiem Federacji Szachowej Stanów Zjednoczonych (USCF) od chwili jej założenia w 1939 roku. USCF używała opracowanego przez Kennetha Harknessa liczbowego systemu rankingowego, który umożliwiał szachistom śledzenie własnych postępów w porównaniu z osiągnięciami innych szachistów. System Harknessa był prosty, lecz w niektórych okolicznościach dawał wyniki sprzeczne z intuicyjną oceną siły gry poszczególnych szachistów. Na zamówienie USCF profesor Elo opracował nowy system, oparty na regułach stosowanych w statystyce.

Ocena siły gry szachisty jest zadaniem dość trudnym, ponieważ nie istnieją metody nierelatywnej oceny wartości poszczególnych posunięć w partii szachów. Można jedynie porównać poziom gry dwóch szachistów, biorąc pod uwagę wynik partii pomiędzy nimi. Jeśli zawodnik wygrał partię, należy założyć, że w tej partii zagrał na wyższym poziomie niż jego przeciwnik. Jeśli przegrał – na niższym. Remis w partii oznacza, że obaj szachiści grali na tym samym poziomie.

Profesor Elo zaproponował model, w którym zmiana rankingu szachisty jest bezpośrednio zależna od rankingów przeciwników i rezultatów partii z nimi rozegranych. Porównanie przed turniejem rankingu zawodnika i jego przeciwników powinno określić oczekiwany rezultat tego zawodnika. Jeśli w turnieju uzyskał wynik lepszy od oczekiwanego, jego ranking powinien wzrosnąć, jeśli gorszy – zmaleć. Natomiast do wyliczenia jak różnica rankingów przekłada się na oczekiwany wynik Elo zaproponował potraktowanie oczekiwanego wyniku jako zmiennej losowej o rozkładzie normalnym.

USCF wprowadziła w życie system zaproponowany przez profesora Elo w 1960 roku. Dość szybko okazało się, że nowy system rankingowy jest znacznie bardziej precyzyjny od dotychczas stosowanego. W 1970 roku Międzynarodowa Federacja Szachowa (FIDE) wprowadziła system rankingowy oparty na tym samym modelu. W obu systemach nastąpiły pewne zmiany w stosunku do oryginału, skutkiem czego rankingi liczone przez FIDE i USCF dla tych samych szachistów znacznie się różnią. Swoje niezależne systemy rankingowe wprowadziły również inne organizacje, na przykład Stowarzyszenie Zawodowych Szachistów (PCA) czy Internet Chess Club (ICC). Wszystkie te odmiany są oparte na tym samym modelu, lecz różnią się w szczegółach. W związku z tym określenie „ranking Elo szachisty” może niekiedy prowadzić do nieporozumień. Przykładowo amerykański arcymistrz Grigorij Kajdanow w sierpniu 2002 roku miał ranking FIDE 2638 punktów i ranking USCF 2742 punkty (ranking USCF jest średnio o 100 punktów wyższy od rankingu FIDE). W rozgrywkach międzynarodowych powszechnie obowiązującym jest ranking FIDE, dlatego „ranking Elo” bez określenia konkretnej organizacji domyślnie odnosi się do listy rankingowej FIDE.

Profesor Elo szczegółowo opisał swój model w książce The Ratings of Chess Players: Past and Present (Ranking szachistów: przeszłość i teraźniejszość), wydanej w 1978 roku.

Od 1 lipca 2012 listy rankingowe publikowane są w odstępach miesięcznych; również tego dnia ukazały się pierwsze listy dla szachów szybkich i błyskawicznych, a próg wymagany do znalezienia się w rankingu został obniżony do 1000 punktów^[2][3].

W grudniu 2013 ranking FIDE posiadało 170 932 osób, co stanowiło 0,0024% całej populacji świata. 72,1% osób posiadających ranking FIDE mieszkało w Europie (najwięcej w Niemczech: 17 499). Średnia wartość rankingu wszystkich osób na liście wynosiła około 1900 punktów (ranking osoby zajmującej miejsce dokładnie w środku listy, czyli mediana, wynosił 1924 punkty). Zawodnicy z rankingiem powyżej 2300 punktów stanowili 5% ogółu, natomiast powyżej 2450 – 1%^[4].

Kategorie szachowe według PZSzach → zobacz

Federacja Szachowa Stanów Zjednoczonych dzieli szachistów w następujący sposób:

• ponad 2400 Elo, arcymistrz
• 2200–2399 Elo, mistrz
• 2000–2199 Elo, ekspert
• 1800–1999 Elo, klasa A
• 1600–1799 Elo, klasa B
• 1400–1599 Elo, klasa C
• 1200–1399 Elo, klasa D
• 1000–1199 Elo, klasa E

Statystyka tytułów obejmuje wyłącznie zawodników aktywnych (stan na 01.07.2011)^[9]:

• arcymistrz [GM] – 29
• arcymistrzyni [WGM] – 8
• mistrz międzynarodowy [IM] – 71
• mistrzyni międzynarodowa [WIM] – 15
• mistrz FIDE [FM] – 69
• mistrzyni FIDE [WFM] – 21
• kandydat na mistrza FIDE [CM] – 9
• kandydatka na mistrzynię FIDE [WCM] – 5
• zawodnicy aktywni – 2995
• zawodnicy nieaktywni – 5149

• liderzy rankingu FIDE
• tytuły i kategorie szachowe
• system rankingowy Chessmetrics

• Szachy nr 4/1990, str. 80-83 oraz kolejne listy rankingowe FIDE
• Highest FIDE ratings (ang.)
• FIDE Chess Ratings (ang.)

• Chessgraphs.com - Compare chess players' rating histories with FIDE data back to 1970
• Przepisy FIDE dotyczące rankingu (ang.)
• Aktualna lista rankingowa FIDE – pierwsza setka (mężczyźni) (ang.)
• Aktualna lista rankingowa FIDE – pierwsza setka (kobiety) (ang.)
• Polacy na aktualnej liście rankingowej – pierwsza setka (ang.)
• Kącik Sędziowski: Ranking FIDE. kolegiumszs.w.interia.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-12-13)]. (pol.)