Roman Peszko

Roman Józef Peszko

kapitan administracji
Data i miejsce urodzenia	1 listopada 1893 Krzemienica
Data i miejsce śmierci	między 13 a 14 kwietnia 1940 Katyń
Przebieg służby
Siły zbrojne	c. k. Obrona Krajowa Wojsko Polskie
Jednostki	Komenda Rejonu Uzupełnień Jarosław
Stanowiska	kierownik referatu
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa wojna polsko-bolszewicka II wojna światowa kampania wrześniowa
Odznaczenia

Roman Józef Peszko^[a] (ur. 1 listopada 1893 w Krzemienicy, zm. między 13 a 14 kwietnia^[2] 1940 w Katyniu) – kapitan administracji (piechoty) Wojska Polskiego, kawaler Krzyża Walecznych, ofiara zbrodni katyńskiej^[3].

Był synem Andrzeja i Marii z Bytnarów^[4]. Absolwent Seminarium Nauczycielskiego w Krakowie i szkoły oficerskiej w Trydencie^[2]. Uczestnik I wojny światowej^[2] w szeregach cesarsko-królewskiej Obrony Krajowej.

W Wojsku Polskim od 1918. 12 października 1919 w stopniu porucznika został przeniesiony z DOLK Kraków do 6 Dywizji Piechoty^[5]. Następnie w szeregach 16 pułku piechoty. W jego szeregach walczył w wojnie polsko-bolszewickiej. Został odznaczony Krzyżem Walecznych. W 1924 w stopniu kapitana ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 i 947 lokatą służył nadal w 16 pp. 26 lutego 1925 został przeniesiony z 16 pp do Korpusu Ochrony Pogranicza^[6]. Służył w baonie KOP „Borszczów”. 26 maja 1926 została zawiązana spółdzielnia 14 baonu KOP z siedzibą w Borszczowie. Peszko wszedł w skład zarządu spółdzielni^[7]. 8 sierpnia 1930 został powołany na XVI czteromiesięczny kurs unitarny w Doświadczalnym Centrum Wyszkolenia w Rembertowie^[8]. W 1931 został przeniesiony do 39 pułku piechoty^[9]. Z dniem 1 marca 1934 został przeniesiony z 39 pułku piechoty do PKU Jarosław „celem odbycia praktyki poborowej”^[10]. Z dniem 1 stycznia 1935 został wyznaczony na stanowisko kierownika I referatu PKU Jarosław^[11][12]. Ostatni przydział z marca 1939 to kierownik I referatu ewidencji w KRU Jarosław^[13].

Po wybuchu II wojny światowej i agresji ZSRR na Polskę, 17 września 1939 dostał się do niewoli sowieckiej na drodze z Tarnopola na południe, 14 kilometrów od miejscowości Kopyczyńce^[2]. Według stanu z grudnia 1939 był jeńcem obozu jenieckiego w Kozielsku^[2]. Ostatnią wiadomość rodzina otrzymała w lutym 1940, był to list z Kozielska z datą 30 stycznia 1940^[2]. Między 11 a 12 kwietnia 1940 przekazany do dyspozycji naczelnika Zarządu NKWD Obwodu Smoleńskiego^[2] – lista wywózkowa 022/2 pozycja 68, nr akt 3110^[14] z 9 kwietnia 1940^[2][4]. Został zamordowany między 13 a 14 kwietnia 1940 w lesie katyńskim^[2][4] przez funkcjonariuszy Obwodowego Zarządu NKWD w Smoleńsku oraz pracowników NKWD przybyłych z Moskwy na mocy decyzji Biura Politycznego KC WKP(b) z 5 marca 1940. Ofiary tej zbrodni grzebano w bezimiennych mogiłach zbiorowych, gdzie od 28 lipca 2000 mieści się oficjalnie Polski Cmentarz Wojenny w Katyniu^[15][16]. W miejscu tym prowadzone były ekshumacje i prace archeologiczne^[17][18]. W 1943 jego ciało zostało zidentyfikowane w toku ekshumacji nadzorowanych przez Niemców^[19] pod numerem 1351^{[20][21][2][4][22]} (raport dzienny z 7 maja 1943)^[2]. Przy jego szczątkach znaleziono m.in.: książeczkę oszczędnościową, świadectwo szczepień z Kozielska, wykręcany ołówek, łańcuszek do zegarka, medalik z łańcuszkiem oraz list z kopertą^{[23][24][25][22]}. Figuruje na liście Komisji Technicznej PCK pod numerem 01351^[25].

W Archiwum Robla znajduje się list wysłany przez siostrę ppor. rez. Michała Mazura^[26]. W liście Peszko (bez imienia) jest wspomniany, jako znajdujący się w tym samym miejscu, co adresat listu (pakiet 01987-01)^[2]. Ponadto Peszko wymieniony jest na liście oficerów znajdującej się w kalendarzyku kpt. Feliksa Gadomskiego^[27] (pakiet 0747-06). Znajduje się na liście ofiar opublikowanej w 1943 w Gońcu Krakowskim nr 115 – dosł. opisany jako Peszka Roman^[28], a także w Nowym Kurierze Warszawskim nr 125.

Minister obrony narodowej Aleksander Szczygło decyzją Nr 439/MON z 5 października 2007 awansował go pośmiertnie na stopnień majora^[29]. Awans zostały ogłoszone 9 listopada 2007^[30] w Warszawie, w trakcie uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”.

W ramach akcji „Katyń... pamiętamy” / „Katyń... Ocalić od zapomnienia”, zasadzone zostały Dęby Pamięci przez Zespół Szkół im. Obrońców Westerplatte, ul Dąbrówki 211, Łańcut^[12] oraz w Krakowie-Prokocimiu przez Publishing School^[31].

• Krzyż Walecznych^[13][32]
• Srebrny Krzyż Zasługi „ za zasługi w służbie wojskowej”^[13][33][34]
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości^[35]
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921^[35]
• Srebrny Medal za Długoletnią Służbę^[36]
• Brązowy Medal za Długoletnią Służbę^[36]
• Krzyż Kampanii Wrześniowej – pośmiertnie 1 stycznia 1986^[37]

21 czerwca 1938 Komitet Krzyża i Medalu Niepodległości odrzucił wniosek o nadanie mu tego odznaczenia^[38].

• jeńcy polscy w niewoli radzieckiej (od 1939 roku)
• obozy NKWD dla jeńców polskich
• ofiary zbrodni katyńskiej – zamordowani w Katyniu

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2019-02-09].
• Rocznik Oficerski 1923, Ministerstwo Spraw Wojskowych, Warszawa 1923
• Rocznik Oficerski 1924, Ministerstwo Spraw Wojskowych, Warszawa 1924
• Rocznik Oficerski 1928, Ministerstwo Spraw Wojskowych, Warszawa 1928
• Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
• Jan Kiński, Helena Malanowska, Urszula Olech, Wacław Ryżewski, Janina Snitko-Rzeszut, Teresa Żach: Katyń. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Marek Tarczyński (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2000. ISBN 83-905590-7-2.
• Jędrzej Tucholski: Mord w Katyniu. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1991. ISBN 83-211-1408-3.
• Убиты в Катыни. Księga pamięci polskich jeńców wojennych – więźniów obozu NKWD w Kozielsku, rozstrzelanych decyzją Biura Politycznego Komitetu Centralnego Wszechzwiązkowej Komunistycznej Partii (b) z 5 marca 1940 roku. Лариса Еремина (red.). Moskwa: Stowarzyszenie Memoriał, 2015. ISBN 978-5-78700-123-5.
• Auswaertiges Amt – Amtliches Material Zum Massenmord Von Katyn, Berlin 1943.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
• The Katyn Forest Massacre : hearings before the Select Committee to Conduct an Investigation of the Facts, Evidence and Circumstances of the Katyn Forest Massacre, Eighty-second Congress, first[-second] session, on investigation of the murder of thousands of Polish officers in the Katyn Forest near Smolensk, Russia, Washington 1952.