Ryjomysiak

Ryjomysiak
	Crunomys
	O. Thomas, 1897
	; Ryjomysiak luzoński (Crunomys fallax) na ilustracji z 1883 roku
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	myszowate
Podrząd	Supramyomorpha
Infrarząd	myszokształtne
Nadrodzina	myszowe
Rodzina	myszowate
Podrodzina	myszy
Plemię	Rattini
Rodzaj	ryjomysiak
	Typ nomenklatoryczny
	Crunomys fallax O. Thomas, 1897
Gatunki
	4 gatunki – zobacz opis w tekście
	4 gatunki – zobacz opis w tekście

Ryjomysiak^[2] (Crunomys) – rodzaj ssaków z podrodziny myszy (Murinae) w obrębie rodziny myszowatych (Muridae).

Rozmieszczenie geograficzne

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Filipinach i Indonezji^[3]^[4]^[5].

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) 98–133 mm, długość ogona 68–95 mm, długość ucha 10–16 mm, długość tylnej stopy 23–29 mm; masa ciała 35–71 g^[4]^[6].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1897 roku angielski zoolog Oldfield Thomas w artykule zatytułowanym „O ssakach odłowionych przez pana Johna Whiteheada podczas jego niedawnej wyprawy na Filipiny”, opublikowanym w czasopiśmie Transactions of the Zoological Society of London^[1]. Gatunkiem typowym jest (oryginalne oznaczenie) ryjomysiak luzoński (C. fallax).

Etymologia

Crunomys: gr. κρουνος krounos ‘źródło’, od κρουνοι krounoi ‘potok’ lub ‘strumień’; μυς mus, μυος muos ‘mysz’^[7].

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące gatunki^[8]^[6]^[3]^[2]:

Gatunek	Autor i rok opisu	Nazwa zwyczajowa^[2]	Podgatunki^[4]^[3]^[6]	Rozmieszczenie geograficzne^[4]^[3]^[6]	Podstawowe wymiary^[4]^[6]^[a]	Status IUCN^[9]
Crunomys fallax	O. Thomas, 1897	ryjomysiak luzoński	gatunek monotypowy	endemit Filipin (północno-wschodni Luzon (Sierra Madre, prowincja Isabela)); zakres wysokości: około 300 m n.p.m.	DC: około 10,5 cm DO: około 7,9 cm MC: brak danych	DD
Crunomys melanius	O. Thomas, 1907	ryjomysiak mindanajski	gatunek monotypowy	endemit Filipin (Leyte, Camiguin i Mindanao); zakres wysokości: 0–1500 m n.p.m.	DC: 9,8–13,3 cm DO: 6,8–9,5 cm MC: 58–71 g	LC
Crunomys suncoides	Rickart, Heaney, Tabaranza & Balete, 1998	ryjomysiak górski	gatunek monotypowy	endemit Filipin (Mindanao (góry Kitanglad Mountain)); zakres wysokości: około 2250 m n.p.m.	DC: około 10,6 cm DO: około 7,9 cm MC: brak danych	DD
Crunomys celebensis	Musser, 1982	ryjomysiak celebeski	gatunek monotypowy	endemit Indonezji (północno-środkowy i zachodnio środkowy Celebes (wokół jeziora Lindu, góra Gandangdewata); zakres wysokości: do 1600 m n.p.m.	DC: 11,5–12,7 cm DO: 8–8,4 cm MC: 35–55 g	NT

Kategorie IUCN: LC – gatunek najmniejszej troski, NT – gatunek bliski zagrożenia, DD – gatunki o nieokreślonym stopniu zagrożenia.

Uwagi

↑ DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

Przypisy

1 2 O. Thomas. On the mammals obtained by Mr. John Whitehead during his recent expedition to the Philippines. „Transactions of the Zoological Society of London”. 14 (6), s. 393, 1897. (ang.).
1 2 3 Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 267. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
1 2 3 4 C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 464. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
1 2 3 4 5 Ch. Denys, P. Taylor & K. Aplin. Opisy gatunków Muridae: Ch. Denys, P. Taylor, C. Burgin, K. Aplin, P.-H. Fabre, R. Haslauer, J. Woinarski, B. Breed & J. Menzies: Family Muridae (True Mice and Rats, Gerbils and relatives). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 880–881. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Crunomys. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-12-05].
1 2 3 4 5 Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 297. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 204, 1904. (ang.).
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2025-01-26]. (ang.).
↑ Taxonomy: Crunomys – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2025-01-26]. (ang.).

[9] DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

[Thomas-1] 1 2 O. Thomas. On the mammals obtained by Mr. John Whitehead during his recent expedition to the Philippines. „Transactions of the Zoological Society of London”. 14 (6), s. 393, 1897. (ang.).

[Cichocki&inni-2] 1 2 3 Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 267. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Burgin&inni-3] 1 2 3 4 C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 464. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[Denys&inni-4] 1 2 3 4 5 Ch. Denys, P. Taylor & K. Aplin. Opisy gatunków Muridae: Ch. Denys, P. Taylor, C. Burgin, K. Aplin, P.-H. Fabre, R. Haslauer, J. Woinarski, B. Breed & J. Menzies: Family Muridae (True Mice and Rats, Gerbils and relatives). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 880–881. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).

[Wilson&Reeder-5] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Crunomys. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-12-05].

[amw-6] 1 2 3 4 5 Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 297. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[Palmer-7] T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 204, 1904. (ang.).

[mdd-8] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2025-01-26]. (ang.).

[10] Taxonomy: Crunomys – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2025-01-26]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[a]

[9]