Ryszard Paszko
 | |
 senior wyznania ewang.-augsb. | |
| Data i miejsce urodzenia |
1 czerwca 1878 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
od 1918 |
| Siły zbrojne | |
| Jednostki | |
| Stanowiska |
szef Wydziału Wyznania Ewangelicko-Augsburskiego |
| Główne wojny i bitwy |
wojna polsko-bolszewicka |
| Odznaczenia | |
    | |
Ryszard Paszko vel Paszke[a] (ur. 1 czerwca 1878 w Stokach, zm. 17–21 kwietnia[3] 1940 w Kalininie) – duchowny wyznania ewangelicko-augsburskiego, senior Wojska Polskiego, ofiara zbrodni katyńskiej.
Życiorys
Urodził się 1 czerwca 1878 w kolonii Stoki, w ówczesnym powiecie piotrkowskim guberni piotrkowskiej, w rodzinie Adolfa Gustawa Paszke, nauczyciela, i Karoliny z Kieberników[4][5] (Köbernick)[6]. W latach 1886–1895 uczył się w ośmioklasowym gimnazjum klasycznym w Łodzi[7]. Następnie studiował na Uniwersytecie w Dorpacie (w latach 1895–1899 na fakultecie teologicznym, a w latach 1899–1900 na fakultecie historyczno-filologicznym)[8]. W 1900 uzyskał stopień naukowy kandydata (licencjata) teologii za pracę historyczną „Kardynał Hozjusz i początki kontrreformacji w Polsce”[9]. Podczas studiów przyjęty do korporacji akademickiej Konwent Polonia[10].
24 czerwca 1900 został ordynowany (wyświęcony) na księdza w parafii w Zgierzu[11]. 1 stycznia 1902 został wikariuszem Parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Tomaszowie Mazowieckim[12]. 1 lipca 1903 został mianowany administratorem parafii Babiak i filii Koło z miejscem zamieszkania w Kole[13]. Obowiązki pastora łączył z pracą nauczyciela w rosyjskiej Szkole Realnej, a następnie polskiej Szkole Handlowej w Kole[14]. W 1910 został sekretarzem Rady Opiekuńczej szkoły, a w 1914 pełnił obowiązki kierownika szkoły[14]. W 1915 za propagowanie polskiego patriotyzmu został internowany przez Niemców w Celle pod Hanowerem. Od sierpnia 1916, po uwolnieniu, pracował jako pastor w Łomży[10]. W marcu 1918 r. za krzewienie polskości wśród młodzieży szkolnej oraz wśród wiernych parafii szef cesarsko-niemieckiego Zarządu Cywilnego Generalnego Gubernatorstwa Warszawskiego „zawiesił go w urzędowaniu i wysiedlił z ziemi łomżyńskiej”[15]. 4 listopada 1918 oddał się do dyspozycji Ministerstwa Spraw Wojskowych, lecz ze względów formalnych nie został wówczas przyjęty do służby[16].
25 września 1919 Naczelny Wódz Wojsk Polskich mianował go kapelanem wyznania ewangelickiego w VII klasie rangi i przydzielił do Departamentu I Mobilizacyjno-Organizacyjnego Ministerstwa Spraw Wojskowych (Sekcja Religijno-Wyznaniowa)[17][18] i administratorem parafii Wniebowstąpienia Pańskiego w Warszawie przy ulicy Puławskiej 2/4, jedynego ewangelickiego kościoła garnizonowego. Pracował również jako nauczyciel: w grudniu 1921 r. otrzymał nominację na nauczyciela kontraktowego religii ewangelickiej w Państwowym Gimnazjum im. Tadeusza Reytana w Warszawie[19]. Pełnił służbę na stanowisku szefa Głównego Urzędu Duszpasterskiego Wyznania Ewangelicko-Augsburskiego, a od 1927 – szefa Wydziału Wyznania Ewangelicko-Augsburskiego Biura Wyznań Niekatolickich Ministerstwa Spraw Wojskowych.
3 maja 1922 został zweryfikowany w stopniu naczelnego kapelana ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 i 1. lokatą w duchowieństwie wojskowym wyznania ewangelicko-augsburskiego[20]. 8 sierpnia 1922 został przemianowany na seniora z tym samym starszeństwem i lokatą.
Z dniem 30 września 1929 został przeniesiony w stan spoczynku[21].
7 września 1939, w czasie kampanii wrześniowej, mimo że nie podlegał obowiązkowi służby wojskowej, pozostawił rodzinę w Sulejówku pod Warszawą, dołączył do grupy żołnierzy bez oficera i objął nad nimi dowództwo, aby na ich czele uczestniczyć w walkach. Po agresji ZSRR na Polskę, pod koniec września dostał się do niewoli sowieckiej w okolicy Zamościa. 28 października 1939 znajdował się na liście jeńców więzionych w obozie w Putywlu[3], skąd przewieziono go w listopadzie 1939 do obozu jenieckiego w Kozielsku[3]. W wigilię Bożego Narodzenia 1939 został wywieziony z Kozielska[22] razem grupą 41 jeńców, m.in. Czesławem Wojtyniakiem, Józefem Skorellą oraz Edmundem Nowakiem. 29 grudnia 1939 przebywał w obozie jenieckim w Ostaszkowie[3]. Między 16 a 19 kwietnia 1940 został przekazany do dyspozycji naczelnika Obwodowego Zarządu NKWD w Kalininie[3] – lista wywózkowa nr 027/3 z 13 kwietnia 1940[3], pozycja 33[23]. Między 17 a 21 kwietnia 1940[3] został zamordowany w Kalininie (obecnie Twer) przez funkcjonariuszy Obwodowego Zarządu NKWD w Kalininie oraz pracowników NKWD przybyłych z Moskwy na mocy decyzji Biura Politycznego KC WKP(b) z 5 marca 1940. Ofiary tej zbrodni grzebano potajemnie na terenie leśnym, w bezimiennych mogiłach zbiorowych,, gdzie od 2 września 2000 mieści się oficjalnie Polski Cmentarz Wojenny w Miednoje[24][25].
Życie prywatne
W 1908 ożenił się z Lidią z Denelów (1889–1966), z którą miał czworo dzieci: Bohdana (1909–1939), kapitana lekarza, naczelnego lekarza 6 pułku ułanów, Halinę Paszko-Sachnowską (1913–2009), dziennikarkę, żołnierza AK zgrupowania Sulejówek, Janusza „Zadora” (1921–2007), kapitana, kawalera Orderu Virtuti Militari, i Stefana (1918–1918)[26][27]. Mieszkał we wsi Sulejówek pod Warszawą[3]. W latach 1934-38 był prezesem Stowarzyszenia Przyjaciół Sulejówka[28].
Upamiętnienie
W 55. rocznicę zbrodni katyńskiej, w kwietniu 1995, odsłonięto w kościele pw. Najświętszej Maryi Panny Matki Kościoła w Sulejówku, pamiątkową tablicę poświęconą sześciu zamordowanym w Katyniu mieszkańcom Sulejówka, w tym Ryszardowi Paszko[29].
13 czerwca 1998 Ryszard Paszko został pośmiertnie uhonorowany tytułem Zasłużonego dla Miasta Sulejówek[30].
12 listopada 2006 z okazji święta niepodległości Ewangelickie Duszpasterstwo Wojskowe nadało Kaplicy Ewangelickiej Żołnierza Polskiego przy ul. Nowowiejskiej 26 w Warszawie imię ks. sen. płk. Ryszarda Paszko. Kaplica ta jest drugim miejscem w Warszawie, obok symbolicznego grobu na cmentarzu ewangelicko-augsburskim przy ul. Młynarskiej (aleja 12, rząd 12, miejsce 13)[31], przypominającym o tej postaci.
Postanowieniem nr 112-48-07 Prezydenta RP Lecha Aleksandra Kaczyńskiego z 5 października 2007 ks. sen. Ryszard Paszko został pośmiertnie awansowany na stopień generała brygady[32]. Awans został ogłoszony 9 listopada 2007 w Warszawie, w trakcie uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”.
W 2008, w ramach akcji „Katyń... pamiętamy” / „Katyń... Ocalić od zapomnienia”, posadzono Dąb Pamięci Ryszarda Paszko przy Gimnazjum nr 1 w Rogoźnie[33].
12 maja 2019 w Kalwarii Pacławskiej odbyła się uroczystość związana z odsłonięciem i poświęceniem tablicy pamiątkowej i Alei Dębów Pamięci Kapelanów Katyńskich przy kaplicy „Ukrzyżowanie”. Wśród 32 kapelanów wojskowych różnych wyznań, zamordowanych w Katyniu i innych miejscach kaźni w 1940, jest wymieniony gen. bryg. Ryszard Paszko[34][35][36].
Ordery i odznaczenia
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski – 31 grudnia 1923[37][38]
- Medal Niepodległości – 15 czerwca 1932 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”[39]
- Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921[40]
- Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości
- Odznaka Pamiątkowa Więźniów Ideowych nr 430[41][42]
- Złoty napierśny krzyż dla duchownych – 1913[43]
Zobacz też
Uwagi
Przypisy
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 6 maja 1922, s. 360.
- ↑ Kolekcja ↓, s. 7, 130, 180.
- 1 2 3 4 5 6 7 8 Убиты в Калинине 2019 ↓, s. 175.
- ↑ Kolekcja ↓, s. 17, 121, 131.
- ↑ Księga Cmentarna Miednoje 2005 ↓, s. 664.
- ↑ Kolekcja ↓, s. 130, 180.
- ↑ Kolekcja ↓, s. 67.
- ↑ Kolekcja ↓, s. 80.
- ↑ Kolekcja ↓, s. 80, 121.
- 1 2 Kolekcja ↓, s. 121.
- ↑ Kolekcja ↓, s. 131, 135, 140.
- ↑ Kolekcja ↓, s. 140.
- ↑ Kolekcja ↓, s. 121, 140.
- 1 2 Kolekcja ↓, s. 157.
- ↑ Kolekcja ↓, s. 122, 166.
- ↑ Kolekcja ↓, s. 121–123, 131.
- ↑ Dz. Rozk. Wojsk. Nr 93 z 25 października 1919, poz. 3509.
- ↑ Kolekcja ↓, s. 125, 131.
- ↑ Rafał Leszczyński: Wiara i mundur: Ryszard Paszko i inni kapelani ewangeliccy. Warszawa: Centralna Biblioteka Wojskowa im. Marszałka Józefa Piłsudskiego, 2019, s. 24. ISBN 978-83-63050-68-9.
- ↑ Lista starszeństwa 1922 ↓, s. 409.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 13 z 9 sierpnia 1929, s. 253.
- ↑ Księga Cmentarna Katynia 2000 ↓, s. LXVII.
- ↑ Księga Cmentarna Miednoje 2005 ↓, s. 665.
- ↑ Księga Cmentarna Miednoje 2005 ↓, s. 625.
- ↑ Polski Cmentarz Wojenny w Miednoje. Niemy świadek sowieckiego bestialstwa - Historia [online], www.polskieradio.pl [dostęp 2025-01-27].
- ↑ Kolekcja ↓, s. 6, 17, 130, 131, 155.
- ↑ Janusz Paszko. Muzeum Powstania Warszawskiego. [dostęp 2024-12-18].
- ↑ Stowarzyszenie Przyjaciół Sulejówka, Protokoły z zebrań Zarządu z lat 1928-1939, Małgorzata Basaj (red.), t. 1. 1928-1934, Sulejówek: Towarzystwo Przyjaciół Sulejówka, 2021, s. 10.
- ↑ Historia Miasta - Kalendarium [online], sulejowek.pl [dostęp 2025-03-25] (pol.).
- ↑ Zasłużony dla Miasta Sulejówek. Tytuły indywidualne [online], sulejowek.pl [dostęp 2025-03-25].
- ↑ Cmentarz Ewangelicko-Augsburski w Warszawie – śp. Ryszard Paszko (symb.). grobonet.com. [dostęp 2022-06-16].
- ↑ Monitor Polski Nr 85 z 16 listopada 2007, poz. 885
- ↑ Wirtualny Powiat e Oborniki - Dąb Pamięci dla Antoniego Kruszki [online], Wirtualny Powiat e Oborniki, 11 czerwca 2012 [dostęp 2025-01-28] (pol.).
- ↑ Stanisław Gęsiorski, KALWARIA PACŁAWSKA: Poświęcenie Alei Dębów Pamięci Kapelanów Katyńskich [online], Archidiecezja Przemyska [dostęp 2025-01-28] (pol.).
- ↑ Paweł Rohuń, Poświęcenie Alei Dębów Pamięci Kapelanów Katyńskich | Archidiecezja Przemysko-Warszawska Kościoła Greckokatolickiego w Polsce [online], 13 maja 2019 [dostęp 2025-01-28] (pol.).
- ↑ Kalwaria Pacławska. Poświęcenie Alei Dębów Pamięci Kapelanów Katyńskich i Odsłonięcie Pamiątkowej Tablicy [online], santiago.org.pl, 12 maja 2019 [dostęp 2025-01-28] (pol.).
- ↑ Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 28.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 4 z 18 stycznia 1924, s. 21.
- ↑ M.P. z 1932 r. nr 140, poz. 172.
- ↑ Kolekcja ↓, s. 6.
- ↑ Kolekcja ↓, s. 9.
- ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2024-12-18].
- ↑ Kolekcja ↓, s. 17.
Bibliografia
- Ryszard Paszko (Paszke). [w:] Kolekcja Generałów i Osobistości, sygn. I.480.772 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2024-12-18].
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2023-10-30].
- Lista starszeństwa oficerów zawodowych. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1922.
- Rocznik Oficerski 1924, Ministerstwo Spraw Wojskowych, Oddział V Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, Warszawa 1924, s. 1298.
- Rocznik Oficerski 1928, Ministerstwo Spraw Wojskowych, Warszawa 1928, s. 843.
- Zuzanna Gajowniczek, Bernadetta Gronek, Bernard Kayzer: Miednoje. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Grzegorz Jakubowski (red.). T. 2 M–Ż. Warszawa: Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, 2005. ISBN 83-89474-06-9.
- Jan Kiński, Helena Malanowska, Urszula Olech, Wacław Ryżewski, Janina Snitko-Rzeszut, Teresa Żach: Katyń. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Marek Tarczyński (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2000. ISBN 83-905590-7-2.
- Убиты в Калинине, захоронены в Медном: Księga Pamięci polskich jeńców wojennych – więźniów obozu NKWD w Ostaszkowie, rozstrzelanych decyzją Biura Politycznego Komitetu Centralnego Wszechzwiązkowej Komunistycznej Partii (b) z 5 marca 1940 roku. Лариса Еремина (red.). T. 2: Биограммы польских военнопленных M–Я. Moskwa: Stowarzyszenie Memoriał, 2019. ISBN 978-5-6041921-5-3.