Saki (gmina Kleszczele)

Saki

wieś
Świetlica i remiza OSP w Sakach
Państwo	Polska
Województwo	podlaskie
Powiat	hajnowski
Gmina	Kleszczele
Liczba ludności (2011)	131[1][2]
Strefa numeracyjna	85
Kod pocztowy	17-250[3]
Tablice rejestracyjne	BHA
SIMC	0031791[4]
Położenie na mapie gminy Kleszczele Saki
Położenie na mapie Polski Saki
Położenie na mapie województwa podlaskiego Saki
Położenie na mapie powiatu hajnowskiego Saki
52°37′41″N 23°20′03″E/52,628056 23,334167[5]

Saki – wieś w Polsce, położona w województwie podlaskim, w powiecie hajnowskim, w gminie Kleszczele^[6][4]. Leży przy drodze krajowej nr 66.

W latach 1975–1998 wieś należała administracyjnie do województwa białostockiego.

W latach 1954–1959 wieś była siedzibą gromady Saki. W jej skład wchodziły wsie: Saki, Toporki, Zaleszany, Suchowolce, Grabowiec i Jelonka.

Siedziba parafii prawosławnej św. Dymitra oraz męskiego monasteru. Wieś zamieszkuje ludność (w mniej więcej równych częściach) wyznania prawosławnego i katolickiego (parafia św. Zygmunta w Kleszczelach^[7]).

• Historia wsi Saki sięga XV wieku. Osadzona została jako wieś bojarów putnych zamku bielskiego. Z biegiem czasu podzieliła się na dwie części. Jedna część wsi należała do drobnej szlachty, potomków dawnych bojarów. Druga część wraz z dworem była wsią chłopską.

• 1567 Pierwsza wzmianka o wsi w Popisie Wojska Litewskiego. Eliasz Semenowicz Sakowski na potrzeby wojska wystawił 1 konia.
• 1572 Sakowscy – de Saki, Tymofiej, Jewdokim, Saczko, Dymitr, Hryń, Fiedor
• 1579 Elżbieta Sakowska zapłaciła pobór z włóki osiadłej i 2 soch ratajskich
• 1595 Sakowscy fundują kaplicę pod wezwaniem świętego Dymitra.
• 1727 Pierwsza potwierdzona źródłowo informacja o cerkwi w Sakach.
• 1784 Właścicielem dworu Saki jest szlachetny Józef Lewicki, syn Adama Lewickiego chorążego pińskiego.
• 1793 Właścicielem dworu Saki jest Florian Cieszkowski, starosta kleszczelowski i adiutant hetmana Branickiego.
• 1795 W wyniku trzeciego rozbioru Rzeczypospolitej wchodzi w skład Prus.
• 1806 W szlacheckiej części wsi mieszka 19 gospodarzy (potomkowie dawnych bojarów) wraz z rodzinami
• 1807 W zaborze rosyjskim.
• 1835 Właścicielem dworu Saki jest Tomasz Kryński
• 1846 W majątku Saki Tomasza Kryńskiego było 51 mężczyzn i 43 kobiety.
• 1864 Karolina Kryńska podpisała akt uwłaszczeniowy 16 gospodarzy (dotychczasowych chłopów pańszczyźnianych)
• 1887 Powstaje szkoła przycerkiewna. W 1899 uczęszczało do niej 14 dzieci z Sak.
• 1913 Przymusowa licytacja majątku Saki.
• 1928 26 mieszkańców Sak wystosowało wniosek o komasację, czyli scalenie gruntów wsi.
• 1936 Scalenie gruntów. Ich powierzchnia w momencie scalenia wynosiła 862,712 ha.
• 1939–1945 W czasie II wojny światowej kilka rodzin wywieziono do Związku Radzieckiego oraz na roboty do Niemiec.
• 1956 Wybudowanie nowego budynku Szkoły Podstawowej. W latach 1988–1990 szkoła przeszła gruntowny remont.
• 1960 Powstało Kółko Rolnicze.
• 1968 Powstała Ochotnicza Straż Pożarna.
• 1981 Wybudowanie Świetlicy Wiejskiej.
• 2001 Metropolita Sawa eryguje Męski Dom Zakonny św. Dymitra Sołuńskiego, który ma swoją siedzibę w budynku po szkole.
• 2010 Męski Dom Zakonny zostaje podniesiony do rangi monasteru.

• Zespół cerkiewny, koniec XVIII w. - XIX w., nr rej.:A-97 z 7 grudnia 1994^[8]. (parafialna cerkiew prawosławna św. Dymitra, drewniana dzwonnica i cmentarz prawosławny)

• 
  Cerkiew św. Dymitra
• 
  Dzwonnica przy cerkwi

• I. Spychała, Dzieje wsi Saki w XVI-XX wieku, praca magisterska pod kierunkiem dr hab. Józefa Maroszka, Białystok 2005.
• Andrzej Saładiak, Pamiątki i zabytki kultury ukraińskiej w Polsce, Burchard Edition, Warszawa 1993.
• Miroslawa Grygoruk, ,,Kult Świętego Męczennika Dymitra Sołuńskiego na Podlasiu" ,

• Saki, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 570 .
• Zdjęcia z Cmentarza