Sieweczka morska

Sieweczka morska
	Anarhynchus alexandrinus
	(Linnaeus, 1758)
	; Samiec w szacie godowej
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	siewkowe
Podrząd	siewkowce
Rodzina	sieweczkowate
Podrodzina	sieweczki
Rodzaj	Anarhynchus
Gatunek	sieweczka morska
Synonimy
	Charadrius alexandrinus Linnaeus, 1758; Anarhynchus dealbatus (Swinhoe, 1870);
	Charadrius alexandrinus Linnaeus, 1758; Anarhynchus dealbatus (Swinhoe, 1870);
Podgatunki
	A. a. alexandrinus (Linnaeus, 1758); A. a. dealbatus (Swinhoe, 1870); A. a. nihonensis (Deignan, 1941); A. a. seebohmi (Hartert & A.C. Jackson, 1915);
	A. a. alexandrinus (Linnaeus, 1758); A. a. dealbatus (Swinhoe, 1870); A. a. nihonensis (Deignan, 1941); A. a. seebohmi (Hartert & A.C. Jackson, 1915);
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	; okres lęgowy występuje przez cały rok zimowiska zalatuje, sezonowość występowania niepewna

Sieweczka morska^[4] (Anarhynchus alexandrinus) – gatunek małego ptaka z rodziny sieweczkowatych (Charadriidae), związany z wybrzeżami mórz i słonych zbiorników wodnych Eurazji i Afryki. Nie jest zagrożony wyginięciem.

Systematyka

Gatunek ten po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał Karol Linneusz w 1758 roku w 10. edycji Systema Naturae. Nazwał on ten gatunek Charadrius alexandrinus, wykorzystując nazwę ukutą przez swego współpracownika, Fredrika Hasselqvista, w opublikowanej w 1757 roku (5 lat po przedwczesnej śmierci autora) książce Iter Palæstinum, Eller, Resa til Heliga Landet, Förrättad Infrån år 1749 til 1752, niespełniającej jednak zasad nazewnictwa binominalnego^[5]^[6]. Linneusz jako miejsce typowe wskazał Egipt – kanały w Delcie Nilu^[5]. Analizy filogenetyczne, których wyniki opublikowano w 2022 roku, wsparły umieszczenie tego gatunku w rodzaju Anarhynchus^[4]^[7].

Wyróżnia się 3 lub 4 podgatunki A. alexandrinus:

A. a. alexandrinus (Linnaeus, 1758) – sieweczka morska^[4]
A. a. dealbatus (Swinhoe, 1870) – sieweczka białolica^[4]
A. a. nihonensis (Deignan, 1941)
A. a. seebohmi (Hartert & A.C. Jackson, 1915) – sieweczka cejlońska^[4]

Sieweczka białolica jest w niektórych ujęciach systematycznych uznawana za odrębny gatunek^[2]^[8]. Zaliczane dawniej do A. alexandrinus taksony A. a. nivosus i A. a. occidentalis^[9] zostały wydzielone w osobny gatunek o nazwie sieweczka jasna (A. nivosus)^[4]^[2]. W przeszłości sieweczka morska była także łączona w jeden gatunek z sieweczką białoczelną (A. marginatus), jawajską (A. javanicus) i rdzawogłową (A. ruficapillus)^[9].

Zasięg występowania

Sieweczka morska zamieszkuje w zależności od podgatunku^[2]:

A. a. alexandrinus – Europa Zachodnia, wyspy wschodniego Atlantyku, Afryka Północna oraz Europa Południowa i Bliski Wschód na wschód przez Azję Środkową po północne Chiny. Zimuje na południe od zasięgu letniego po Afrykę Subsaharyjską, w południowej części Azji oraz w zachodniej części Indonezji^[9]. Do Polski zalatuje sporadycznie – do 2021 roku stwierdzona 57 razy, obserwowano łącznie 69 osobników^[10]; dwukrotnie odnotowano lęgi – w 1992 roku w ujściu Wisły koło Świbna oraz w 2012 nad Zalewem Szczecińskim pod Świnoujściem^[11].
A. a. dealbatus – południowo-wschodnie Chiny po środkowy Wietnam. Zimuje na wybrzeżach kontynentalnej Azji Południowo-Wschodniej oraz na Sumatrze^[8].
A. a. nihonensis – południowo-wschodnia Rosja, północno-wschodnie i wschodnie Chiny, Półwysep Koreański, Japonia i Tajwan.
A. a. seebohmi – południowo-wschodnie Indie i Cejlon.

Morfologia

Wygląd: Samiec A. a. alexandrinus w szacie godowej ma kantarek, przednią część wierzchu głowy i pokrywy uszne czarne. W tym samym kolorze również plamy na bokach szyi. Pozostałą część wierzchu głowy, grzbiet i skrzydła jednolicie szarobrązowe. Reszta ciała biała. U samicy, samca w szacie spoczynkowej i osobników młodocianych kolor czarny zastępuje ciemnobrązowy. Nogi i dziób ciemne. A. a. dealbatus ma dłuższy dziób, a samiec w szacie godowej ma wierzch głowy z rdzawym odcieniem. Samce A. a. seebohmi mają wierzch głowy jednolicie szarobrązowy, bez czarnej plamy z przodu.
Wymiary średnie: długość ciała ok. 15–20 cm
rozpiętość skrzydeł ok. 35–45 cm
masa ciała ok. 30–55 g

Ekologia i zachowanie

Biotop: Głównie wybrzeża mórz i słonych jezior.
Gniazdo: W formie zagłębienia w ziemi.
Jaja: W ciągu roku wyprowadza jeden lęg, składając w kwietniu – lipcu (w zależności od strefy klimatycznej) 3 lub 4 jaja. Zazwyczaj tworzy małe (do 25 par) kolonie.
Wysiadywanie: Jaja wysiadywane są przez okres 23 do 29 dni przez obydwoje rodziców – podczas dnia przez samicę, a nocą przez samca.
Pożywienie: Lądowe i wodne bezkręgowce.

Status i ochrona

IUCN uznaje sieweczkę morską za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern). Liczebność światowej populacji, według szacunków, zawiera się w przedziale 100–500 tysięcy dorosłych osobników. Globalny trend liczebności populacji uznawany jest za spadkowy^[3]. Od 2014 roku IUCN za osobny gatunek uznaje sieweczkę białolicą (A. (a.) dealbatus), która również ma status gatunku najmniejszej troski^[8].

W Polsce sieweczka morska podlega ścisłej ochronie gatunkowej^[12].

Zobacz też

ptaki Polski

Przypisy

↑ Charadrius alexandrinus, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2022-10-17] (ang.).
1 2 3 4 F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v14.2). [dostęp 2025-02-03]. (ang.).
1 2 BirdLife International, Charadrius alexandrinus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2019, wersja 2024-2 [dostęp 2025-02-03] (ang.).
1 2 3 4 5 6 Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Charadriinae Leach, 1820 - sieweczki (wersja: 2023-12-24). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2025-02-03].
1 2 K.K. Linneusz K.K., Systema naturae per regna tria naturae :secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis, wyd. 10, t. 1, Holmiae 1758, s. 150 (łac.).
↑ F.F. Hasselqvist F.F., Iter Palæstinum, Eller, Resa til Heliga Landet, Förrättad Infrån år 1749 til 1752, Sztokholm 1757, s. 255–256 (łac.).
↑ D. Černý & R. Natale. Comprehensive taxon sampling and vetted fossils help clarify the time tree of shorebirds (Aves, Charadriiformes). „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 177, s. 107620, 2022. DOI: 10.1101/2021.07.15.452585. (ang.).
1 2 3 Charadrius dealbatus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2023, wersja 2023-1 [dostęp 2023-12-12] (ang.).
1 2 3 Kentish Plover (Charadrius alexandrinus). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-09)]. (ang.).
↑ Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. Raport nr 38. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2021. „Ornis Polonica”. 63, s. 130–159, 2022.
↑ Z. Kajzer & M. Sołowiej. Drugie stwierdzenie lęgu sieweczki morskiej Charadrius alexandrinus w Polsce. „Ornis Polonica”. 53, s. 305–308, 2012.
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).

Linki zewnętrzne

Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
Zdjęcia i nagrania audiowizualne – sieweczka białolica A. (a.) dealbatus. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).

[1] Charadrius alexandrinus, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2022-10-17] (ang.).

[ioc-2] 1 2 3 4 F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v14.2). [dostęp 2025-02-03]. (ang.).

[iucn-3] 1 2 BirdLife International, Charadrius alexandrinus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2019, wersja 2024-2 [dostęp 2025-02-03] (ang.).

[mk-4] 1 2 3 4 5 6 Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Charadriinae Leach, 1820 - sieweczki (wersja: 2023-12-24). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2025-02-03].

[oryg-5] 1 2 K.K. Linneusz K.K., Systema naturae per regna tria naturae :secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis, wyd. 10, t. 1, Holmiae 1758, s. 150 (łac.).

[hass-6] F.F. Hasselqvist F.F., Iter Palæstinum, Eller, Resa til Heliga Landet, Förrättad Infrån år 1749 til 1752, Sztokholm 1757, s. 255–256 (łac.).

[car&nat-7] D. Černý & R. Natale. Comprehensive taxon sampling and vetted fossils help clarify the time tree of shorebirds (Aves, Charadriiformes). „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 177, s. 107620, 2022. DOI: 10.1101/2021.07.15.452585. (ang.).

[iucn1-8] 1 2 3 Charadrius dealbatus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2023, wersja 2023-1 [dostęp 2023-12-12] (ang.).

[ibc-9] 1 2 3 Kentish Plover (Charadrius alexandrinus). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-09)]. (ang.).

[kf2021-10] Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. Raport nr 38. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2021. „Ornis Polonica”. 63, s. 130–159, 2022.

[op2012-11] Z. Kajzer & M. Sołowiej. Drugie stwierdzenie lęgu sieweczki morskiej Charadrius alexandrinus w Polsce. „Ornis Polonica”. 53, s. 305–308, 2012.

[12] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]