Skakuszka

Skakuszka
	Notomys
	Lesson, 1842
	; Skakuszka płowa (N. cervinus)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	gryzonie
Podrząd	Supramyomorpha
Infrarząd	myszokształtne
Nadrodzina	myszowe
Rodzina	myszowate
Podrodzina	myszy
Plemię	Hydromyini
Rodzaj	Notomys
	Typ nomenklatoryczny
	Dipus mitchellii Ogilby, 1838
Synonimy
	Podanomalus Waite, 1898; Thylacomys Waite, 1898; Ascopharynx Waite, 1900;
	Podanomalus Waite, 1898; Thylacomys Waite, 1898; Ascopharynx Waite, 1900;
Gatunki
	11 gatunków (w tym 6 wymarłych) – zobacz opis w tekście
	11 gatunków (w tym 6 wymarłych) – zobacz opis w tekście

Skakuszka^[4] (Notomys) – rodzaj ssaków z podrodziny myszy (Murinae) w obrębie rodziny myszowatych (Muridae).

Rozmieszczenie geograficzne

Rodzaj obejmuje gatunki występujące endemicznie w Australii^[5]^[6]^[7].

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) 76–125 mm, długość ogona 105–173 mm, długość ucha 15–29 mm, długość tylnej stopy 31–40 mm; masa ciała 26–60 g^[6]^[8].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1842 roku francuski zoolog René Lesson w książce swojego autorstwa zatytułowanej Nowa tabela królestwa zwierząt: ssaki^[1]. Na gatunek typowy Thomas wyznaczył (oznaczenie monotypowe) skakuszka południowa (N. mitchellii).

Etymologia

Notomys: gr. νοτος notos ‘południe’; μυς mus, μυός muos ‘mysz’^[9].
Podanomalus: πους pous, ποδος podos ‘stopa’; ανωμαλος anōmalos ‘nierówny, nieregularny, dziwny, niespójny, anomalny’, od negatywnego przedrostka αν- an-; ομαλος omalos ‘równy’^[10]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Hapalotis longicaudatus Gould, 1844.
Thylacomys: gr. θυλακος thulakos ‘kieszonka’; μυς mus, μυός muos ‘mysz’^[11]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Hapalotis cervinus Gould, 1851.
Ascopharynx: gr. ασκος askos ‘torba’; φαρυνξ pharunx ‘gardło”^[12].

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące współczesne gatunki^[c]^[14]^[8]^[15]^[5]^[4]:

Gatunek	Autor i rok opisu	Nazwa zwyczajowa^[4]	Podgatunki^[6]^[5]^[8]	Rozmieszczenie geograficzne^[6]^[5]^[8]^[15]	Podstawowe wymiary^[6]^[8]^[16]^[d]	Status IUCN^[17]
Notomys cervinus	(Gould, 1853)	skakuszka płowa	gatunek monotypowy	ograniczony do Channel Country (południowo-zachodni Queensland) i kotlina jeziora Eyre	DC: 9,5–12 cm DO: 10,5–16 cm MC: 30–50 g	NT
Notomys macrotis	O. Thomas, 1921	skakuszka wielkoucha	gatunek monotypowy	znany z dwóch żywych okazów zebranych w pobliżu rzeki Moore (Australia Zachodnia) oraz obszernych szczątków subfosylnych z zachodnio-centralnego Wheatbelt w Australii Zachodniej	DC: brak danych DO: brak danych MC: brak danych	EX
Notomys longicaudatus	(Gould, 1844)	skakuszka długoogonowa	gatunek monotypowy	znany z niedawnych okazów w Australii Zachodniej i Terytorium Północnym oraz szczątków subfosylnych w Australii Południowej	DC: brak danych DO: brak danych MC: około 100 g	EX
Notomys fuscus	(Wood Jones, 1925)	skakuszka ciemna	gatunek monotypowy	suche tereny w głębi lądu, we wschodniej pustyni Simpsona i południowej pustyni Strzeleckiego (południowo-zachodni Queensland i Australia Południowa) i na dalekim północnym zachodzie Nowej Południowej Walii	DC: 7,6–11,5 cm DO: 11,5–15,5 cm MC: 26–55 g	VU
Notomys aquilo	O. Thomas, 1921	skakuszka północna	gatunek monotypowy	Groote Eylandt (Terytorium Północne) (wszystkie potwierdzone zapisy po 2000 roku)	DC: 8,5–11,5 cm DO: 15–17,3 cm MC: 28– g	EN
Notomys mitchellii	(Ogilby, 1838)	skakuszka południowa	gatunek monotypowy	zasięg nieciągły w półpustynnych rejonach południowej Australii (Australia Zachodnia, Australia Południowa i zachodnia Wiktoria)	DC: 10–12,5 cm DO: 14–15,5 cm MC: 40–60 g	LC
Notomys mordax	O. Thomas, 1922	skakuszka kąsająca	gatunek monotypowy	znany tylko z obszaru Darling Downs (południowo-wschodni Queensland)	DC: brak danych DO: brak danych MC: brak danych	EX
Notomys alexis	O. Thomas, 1922	skakuszka australijska	3 podgatunki	wewnętrzna część Australii Zachodniej, Terytorium Północnego, Australia Południowej i południowo-zachodniego Queensland	DC: 9–11,5 cm DO: 11,5–15 cm MC: 27–50 g	LC
Notomys robustus	Mahoney, M.J. Smith & Medlin, 2008	skakuszka wielka	gatunek monotypowy	znany z Gór Flindersa i Davenport (Australia Południowa)	DC: brak danych DO: brak danych MC: brak danych	EX
Notomys amplus	Brazenor, 1936	skakuszka krótkoogonowa	gatunek monotypowy	znany z dwóch żywych okazów z miejsca typowego (Charlotte Waters) i pojedynczego okazu z Burt Plain z Alice Springs (Terytorium Północne); znaleziony także w wypluwkach sów w Górach Flindersa (Australia Południowa)	DC: brak danych DO: brak danych MC: około 100 g	EX

Kategorie IUCN: LC – gatunek najmniejszej troski, NT – gatunek bliski zagrożenia, VU – gatunek narażony, EN – gatunek zagrożony, EX – gatunek wymarły.

Opisano również gatunek wymarły ze środkowego plejstocenu dzisiejszego Queenslandu^[18]:

Notomys magnus Vakil, Cramb, Price, Webb & Louys, 2023

Uwagi

↑ Młodszy homonim Thylacomys R. Owen, 1838 (Thylacomyidae).
↑ Nowa nazwa dla Thylacomys Waite, 1898.
↑ W teriologii za taksony współczesne uważa się również gatunki wymarłe po 1500 roku^[13].
↑ DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

Przypisy

1 2 R.-P. Lesson: Nouveau tableau du règne animal: mammifères. Paris: A. Bertrand, 1842, s. 129. (fr.).
1 2 E.R. Waite. Observations on Muridae from Central Australia. „Proceedings of the Royal Society of Victoria”. New Series. 10, s. 117, 1898. (ang.).
↑ E.R. Waite. The generic name Thylacomys. „The Annals and Magazine of Natural History”. Seventh Series. 5, s. 223, 1900. (ang.).
1 2 3 Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 276. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
1 2 3 4 C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 506. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
1 2 3 4 5 Ch. Denys, P. Taylor & K. Aplin. Opisy gatunków Muridae: Ch. Denys, P. Taylor, C. Burgin, K. Aplin, P.-H. Fabre, R. Haslauer, J. Woinarski, B. Breed & J. Menzies: Family Muridae (True Mice and Rats, Gerbils and relatives). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 724–726. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Notomys. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-12-10].
1 2 3 4 5 Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 325. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ Palmer 1904 ↓, s. 463.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 553.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 677.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 124.
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Taxonomic overview. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2025-02-24]. (ang.).
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2025-02-24]. (ang.).
1 2 Appendix 1. Extinct mammals. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 703–704. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ Long-tailed hopping-mouse Notomys longicaudatus. Threatened Species of the Northern Territory. [dostęp 2009-12-12]. (ang.).
↑ Taxonomy: Notomys – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2025-02-24]. (ang.).
↑ V. Vakil, J. Cramb, G.J. Price, G.E. Webb & J. Louys. Conservation implications of a new fossil species of hopping-mouse, Notomys magnus sp. nov. (Rodentia: Muridae), from the Broken River Region, northeastern Queensland. „Alcheringa: An Australasian Journal of Palaeontology”, s. 4, W druku. DOI: 10.1080/03115518.2023.2210192. (ang.).

Bibliografia

T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.).

[3] Młodszy homonim Thylacomys R. Owen, 1838 (Thylacomyidae).

[4] Nowa nazwa dla Thylacomys Waite, 1898.

[16] W teriologii za taksony współczesne uważa się również gatunki wymarłe po 1500 roku^[13].

[20] DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

[Lesson-1] 1 2 R.-P. Lesson: Nouveau tableau du règne animal: mammifères. Paris: A. Bertrand, 1842, s. 129. (fr.).

[Waite-2] 1 2 E.R. Waite. Observations on Muridae from Central Australia. „Proceedings of the Royal Society of Victoria”. New Series. 10, s. 117, 1898. (ang.).

[Waite1900-5] E.R. Waite. The generic name Thylacomys. „The Annals and Magazine of Natural History”. Seventh Series. 5, s. 223, 1900. (ang.).

[Cichocki&inni-6] 1 2 3 Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 276. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Burgin&inni-7] 1 2 3 4 C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 506. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[Denys&inni-8] 1 2 3 4 5 Ch. Denys, P. Taylor & K. Aplin. Opisy gatunków Muridae: Ch. Denys, P. Taylor, C. Burgin, K. Aplin, P.-H. Fabre, R. Haslauer, J. Woinarski, B. Breed & J. Menzies: Family Muridae (True Mice and Rats, Gerbils and relatives). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 724–726. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).

[Wilson&Reeder-9] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Notomys. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-12-10].

[amw1-10] 1 2 3 4 5 Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 325. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/item/88553#page/471/mode/1up_463]-11] Palmer 1904 ↓, s. 463.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/item/88553#page/561/mode/1up_553]-12] Palmer 1904 ↓, s. 553.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/item/88553#page/685/mode/1up_677]-13] Palmer 1904 ↓, s. 677.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/item/88553#page/132/mode/1up_124]-14] Palmer 1904 ↓, s. 124.

[mdd2-15] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Taxonomic overview. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2025-02-24]. (ang.).

[mdd-17] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2025-02-24]. (ang.).

[amw2-18] 1 2 Appendix 1. Extinct mammals. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 703–704. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[notlon-19] Long-tailed hopping-mouse Notomys longicaudatus. Threatened Species of the Northern Territory. [dostęp 2009-12-12]. (ang.).

[21] Taxonomy: Notomys – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2025-02-24]. (ang.).

[vak&inni-22] V. Vakil, J. Cramb, G.J. Price, G.E. Webb & J. Louys. Conservation implications of a new fossil species of hopping-mouse, Notomys magnus sp. nov. (Rodentia: Muridae), from the Broken River Region, northeastern Queensland. „Alcheringa: An Australasian Journal of Palaeontology”, s. 4, W druku. DOI: 10.1080/03115518.2023.2210192. (ang.).

[1]

[2]

[a]

[b]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[c]

[14]

[15]

[16]

[d]

[17]

[18]

[13]